Tôi hình dung ra căn nhà cấp 4 nằm giữa vườn; phía dưới đào ao thả cá, phía trên mùa nào thức ấy cây trái chín thơm lựng, ở… giữa có bầy gà thả vườn thong thả đi kiếm ăn. Nông thôn thơ mộng quá đến nỗi Đào Tiềm ngày xưa viết Quy khứ lai hề, mở đầu với câu “Về đi thôi, vườn ruộng chờ ta, sao ta chưa về”.

Ước mơ là vậy nhưng tôi không dám làm bởi lẽ thấy bà con nông dân bây giờ khổ quá. Có nơi đâu sản xuất lúa giỏi như ở đồng bằng sông Cửu Long? Một mùa mấy triệu tấn lúa, chín vàng rực đầy đồng; máy liên hợp cắt tới đâu vô bao tới đó. Lúa được chở về nhà, không cần phơi phóng đã có thương lái đến mua tận sân. Đó là chưa nói đến những công ty nhà nước có nhiệm vụ thu mua lúa cho nông dân, bảo đảm cho bà con có lời khoảng 30%.

Lý thuyết là vậy nhưng thương lái cứ ép giá, công ty nhà nước cũng theo gương đó mà chê ỏng chê eo, thu mua nhỏ giọt. Tính ra giá thu mua mỗi ký lúa hột dài khoảng 4.700 đồng, lúa hột tròn 50404 khoảng 4.400 đồng. Giá như vậy làm người nông dân lỗ tơi bời, trở thành vua nước Lỗ ráo trọi. Hễ bán thì lỗ mà không bán thì tiền đâu trả nợ phân bón, thuốc trừ sâu, hạt giống? Cho nên, những người chủ mùa vàng cứ ôm bao lúa mà khóc ròng. Họ không biết nên phơi lúa quạt giê để lại hay bán thí bán đổ nó đi cho rồi, trả nợ xong rồi dắt nhau lên… thành phố ở nhà thuê, mua chiếc xe Tàu 3 bánh chở hàng mướn.

Tôi lại ngó lên cao nguyên Lâm Đồng - cái xứ thơ mộng triền miên với thông reo vi vu, ngàn hoa nở rộ. Bà con Đà Lạt trồng rau quả danh tiếng mấy trăm năm nay. Ấy vậy mà mùa xuân này, cà chua không ai đến mua; mỗi ký rớt giá xuống chỉ còn 500 đồng. Cái giá ấy vừa mới chỉ đủ trả tiền cho nhân công thu hoạch. Trời đang mùa khô, cà chua chín nhanh. Bà con đành phải hái cho bò ăn, nhà nào không có bò thì đành để cà chua chín rục trên đất. Người nông dân nhìn cà chua rục ra, đỏ chói mà khóc. Mắt họ cũng đỏ như vỏ cà chua. Thật là chua!

Tương tự như vậy, bà con ở Long An, Tiền Giang, Phú Yên có nghề trồng dưa hấu giỏi. Thế nhưng năm nay, dưa hấu rớt giá tơi bời; ở Nam bộ thương lái còn trả được cho bà con mỗi ký 2.000 đồng, ở Phú Yên mỗi ký chỉ còn 800 đồng. Lý do rớt giá được cắt nghĩa là dưa hấu đang dội khẩu ở cửa Tân Thanh, chưa xuất qua bên Tàu kịp. Ngay đến “ruộng dưa” Tân Thanh cũng phải đổ đi nhiều xe dưa nẫu ruột thì làm sao dưa Tiền Giang, Long An, Phú Yên lại mơ được chở về Tân Thanh? Nông dân trồng dưa ôm lấy trái dưa xanh vỏ đỏ lòng mà khóc ròng. Tính ra, mỗi hecta dưa, họ lỗ khoảng 30 triệu đến 40 triệu đồng.

Cắt nghĩa tình hình này, nhiều cán bộ nông nghiệp và nhà kinh tế cho rằng đó là quy luật cung cầu của thị trường; rằng được mùa thì rớt giá. Nói như vậy thì cỡ tôi cũng nói được, mà không chừng nói còn trơn tru hơn các vị khi đứng trước máy quay phim. Chỉ có bà con nông dân của chúng ta cứ khóc mãi trên ruộng, trên rẫy của họ. Tâm trạng của họ lãng mạn vô cùng: cứ phải trồng cho có việc mà làm, hễ được giá thì mừng, lỗ thì đành chịu.

Ai nói cái gì liên kết bốn nhà khiến tôi hồ nghi quá đỗi. Nhà khoa học thì đã gắn kết với nhà nông rồi. Những kiến thức khoa học kỹ thuật của họ đã khiến cho lúa bội thu, dưa được mùa, cà chua và các loại rau cải được mùa. Thế nhưng, nhà thu mua, nhà thương lái thì lại cho mình quyết định giá cả nông sản trên thị trường. Có cái gì vô lý hơn khi mỗi ký gạo xuất khẩu khoảng 4,5 đô-la Mỹ (tương đương 9.800 đồng VN) trong khi giá nội địa bà con ta ăn mỗi ký trên 14.000 đồng? Có cái gì buồn hơn khi bà con Hà Nội phải mua 1 ký dưa hấu giá 20.000 đồng trong khi dưa ở Phú Yên mỗi ký 800 đồng? Công tác quy hoạch trồng trọt, định hướng tìm thị trường, giúp nông dân tìm đầu ra cho sản phẩm thật mờ nhạt.

Ta đang nói chuyện bớt 200.000 hecta trồng lúa để trồng đậu nành và bắp, dùng làm thức ăn cho chăn nuôi, khỏi mua từ nước ngoài về. Ấy, lý thuyết nó vậy. Nhưng nếu nông dân trồng đậu nành và bắp mà không ai tới thu mua, lại bị trả giá dưới đất thì họ chắc phải ngước mặt lên trời mà khóc nữa! Nước mắt của họ lúc ấy có lẽ phải to và nặng hơn hột đậu nành, hột bắp!

Tuổi Trẻ Cười số 497 ra ngày 15/4/2014 hiện đã có mặt tại các sạp báo Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.