Nơi đây có những con người chuyên nghiệp với máy móc hiện đại để có thể hành động ngay trong những tình huống khẩn cấp nhất về các sự cố hạt nhân, phóng xạ.

Phóng to

Kỹ thuật viên Nguyễn Tất Thành và chiếc máy đo độ nhiễm xạ trong không khí trên con người hay hàng hóa - Ảnh: V.T.B.

Một buổi sáng cuối tháng 3-2011. Gương mặt khá căng thẳng, anh Phúc (tên được đổi theo yêu cầu của nhân vật), một nghiên cứu sinh vừa về từ Nhật Bản, đứng chờ làm thủ tục để kiểm tra mình có bị nhiễm phóng xạ hay không. Sau khi điền vào tờ đơn, anh được hướng dẫn ngồi trước một cái máy, tì sát cổ vào. Chiếc máy này được nối với một máy tính để bàn và tất cả các thông số về hàm lượng phóng xạ trên người anh Phúc đều hiện ra trên đó.

“Chúng tôi sẽ đo cho anh hàm lượng các chất I-131 và Cs-137 là những đồng vị phóng xạ chủ yếu liên quan đến vụ nổ ở nhà máy điện hạt nhân tại Nhật” - kỹ thuật viên Nguyễn Tất Thành nói. Các số liệu dần hiện ra trên máy tính và sau chừng mười phút đã có ngay kết quả.

Kỹ thuật viên còn cẩn thận dùng một máy đo cầm tay khác gọi là máy xuất liều bức xạ để kiểm tra tổng thể một lần nữa trên người anh Phúc trước khi tuyên bố: “Chúc mừng anh! Chúng tôi không tìm thấy những đồng vị phóng xạ trên người anh và anh không hề bị nhiễm xạ”. Gương mặt anh Phúc giãn ra với nụ cười tươi trên môi.

Đây là lần đầu tiên trung tâm đo mức nhiễm xạ cho người. Tuy xác định nhiệm vụ chính là giải tỏa tâm lý lo lắng cho những người đến kiểm tra bởi khả năng những người này bị nhiễm xạ ở mức nguy hiểm là rất thấp, nhưng về mặt kỹ thuật trung tâm vẫn phải đảm bảo độ chính xác cao nhất. Chiếc máy đo mức độ nhiễm xạ trên thuộc vào loại hiện đại nhất hiện nay, do chính Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cung cấp.

Tại trung tâm còn có rất nhiều loại máy móc hiện đại khác liên quan đến bức xạ hạt nhân. Đó là cổng kiểm tra phóng xạ và vật liệu hạt nhân trong hàng hóa vận chuyển bằng xe tải, đường sắt, đường thủy... Trong phòng tiến sĩ Nguyễn Hào Quang, giám đốc trung tâm, có một màn hình lớn cập nhật mức độ phóng xạ trong không khí bởi ngay tại đây cũng đặt một trạm quan trắc phóng xạ với đầu dò trên tầng 3 của ngôi nhà.

“Đây là lĩnh vực rất mới, nhiều thách thức, nhất là khi VN sẽ còn phát triển ngành năng lượng hạt nhân trong tương lai. Chúng tôi thật may mắn được làm việc theo đúng chuyên môn ưa thích của mình” - nhân viên Dương Hồng Nhật nói.

Trung tâm hiện có 14 người, hầu hết đều trẻ, tốt nghiệp chuyên ngành vật lý hạt nhân từ Trường ĐH Bách khoa và ĐH Khoa học tự nhiên Hà Nội, được đào tạo thêm các lớp ngắn hạn ở nước ngoài. Nhiều người trong số họ từng tham gia ứng phó, xử lý các sự cố bức xạ từng xảy ra tại VN như: đánh giá ô nhiễm phóng xạ do sự cố mất nguồn phóng xạ của Viện Công nghệ xạ hiếm tại Hà Nội, tham gia tìm kiếm nguồn phóng xạ bị mất tại Công ty cổ phần ximăng Sông Đà (Hòa Bình) năm 2006...

“Mỗi lần ứng phó với những sự cố hạt nhân hay bức xạ, dù là ở trong nước hay nước ngoài nhưng có liên quan đến VN, đều có những nét riêng, những tình huống khác xa nhau. Nhưng điều quan trọng nhất là hiểu đúng, hiểu rõ ảnh hưởng của phóng xạ trong sự cố đó đối với con người” - ông Nguyễn Hào Quang nhìn nhận.