Phóng to

Theo Tổ chức Y tế Thế giới thì bệnh trầm cảm cướp đi mạng sống của 850.000 người mỗi năm và dự báo đến năm 2020 thì trầm cảm sẽ đứng thứ hai trong những bệnh phổ biến toàn cầu.

Chúng ta thường nghe bạn bè than: “Hồi này do áp lực công việc nên tôi bị trầm cảm”. Thỉnh thoảng trên báo chí cũng đăng tải: “Gần đến kỳ thi, số học sinh bị trầm cảm tăng lên”... Vậy trầm cảm là gì? Nó có đơn giản như nhiều người tự gán cho mình không?

Bản thân hai chữ “trầm cảm” đã cho thấy mọi chức năng của cơ thể chùng (trầm) xuống. Dễ nhận thấy nhất là sự buồn bã, ngại tiếp xúc, luôn cảm thấy vô vọng, chán nản và nếu không được chữa trị kịp thời sẽ dẫn đến tự tử. Vì thế tác giả gọi bệnh này là “nỗi buồn ác tính” bởi buồn thôi chưa đủ mà buồn dẫn đến chết thì “ác” thật.

Những dấu hiệu của trầm cảm:

+ Mất ngủ: Khó đi vào giấc ngủ, hay thức giấc rồi không ngủ lại được kèm theo cảm giác bồn chồn. Thỉnh thoảng có người lại ngủ mê mệt.

+ Chán ăn: Ăn ít, ăn không có cảm giác ngon, sợ ăn, có người không ăn, cân nặng giảm. Có người lại ăn nhiều vô độ.

+ Không muốn giao tiếp với chung quanh, rút vào thế giới riêng, ít nói, ngồi lâu trong bóng tối, không muốn hoạt động.

+ Luôn thấy bồn chồn không yên, lo âu, sợ hãi, đau đầu, mỏi toàn thân, đau ngực, táo bón, sợ lạnh.

+ Suy nghĩ chậm chạp, buồn rầu, không muốn giải trí kể cả xem tivi. Luôn thấy chung quanh ảm đạm và ngày dài lê thê.

+ Bi quan lo lắng về tương lai của bản gia đình.

+ Tự ti nghĩ mình không xứng đáng với và chung quanh. Có hoang tưởng tội và cho rằng mình không đáng không đáng sống trên cõi đời.

+ Có ý định tự tử và luôn tìm cách như đâm vào xe, kiếm thuốc ngủ để thoát cõi trần”.

+ Có người tự hành xác, làm đau mình để hy vọng tìm sự thư thái. Chẳng hạn dùng dao cắt vào cổ tay để xem máu chảy... Một số người nhầm lẫn trầm cảm và rối loạn lo âu. Rối loạn lo âu có buồn bã, ít nói, lười vận động nhưng không có hoang tưởng và không có ý định tự tử.

Một số khác có “nỗi buồn mùa đông” (rối loạn cảm xúc theo mùa) thường do thiếu vitamin D, khi xuân sang họ lại hết buồn.

Tại sao trầm cảm?

Cho đến nay, nguyên nhân gây trầm cảm chưa rõ ràng. Tuy nhiên các nhà khoa học thấy sự mất cân bằng của một số chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitters) ở trên não chủ yếu là serotonin, dopamine và catecholamin. Vậy những yếu tố nào gây nên rối loạn những chất trên?

* Nguyên nhân sinh học: Do thay đổi nhịp sinh học như làm ba ca, thay đổi từ ca sáng, ca chiều, ca đêm khiến hệ thần kinh mất cân bằng thì sự bài tiết serotonin và dopamine hỗn loạn. Serotonin là tác nhân tạo nên khí sắc, nếu nó giảm đi thì người ta trở nên ủ rũ.

* Do di truyền: Những người trong gia đình có người mắc bệnh trầm cảm thì dễ bị trầm cảm. Hiện chưa có công bố nào về gien gây trầm cảm nhưng người ta cho rằng con của những người mẹ loại hình thần kinh yếu (luôn lo lắng, sợ hãi những việc không cần thiết, tự ti, bi quan) dễ bị trầm cảm. Ở những người này serotonin, dopamine, catecholamine đều thấp.

* Do dùng chất gây nghiện: Việc dùng rượu, thuốc lá hoặc ma túy trong một thời gian dài là yếu tố thuận lợi cho trầm cảm xuất hiện.

* Do stress: Đây là nguyên nhân gặp nhiều trong xã hội hiện đại. Bị người yêu bỏ rơi, chồng có bồ, ly dị, mất người thân, mất việc hoặc mâu thuẫn nơi công sở, kinh doanh thua lỗ, nợ nần chồng chất, mắc bệnh nan y... đều gây rối loạn bài tiết serotonin, dopamine trên não và trầm cảm xuất hiện. Với thanh thiếu niên thì việc dành nhiều thời gian sử dụng mạng internet cũng dẫn đến trầm cảm, rồi trầm cảm lại sử dụng Internet nhiều hơn tạo ra nghiện internet.

Tạp chí tâm thần học Mỹ năm 2007công bố một kết quả nghiên cứu rằng: Những ai có mối quan hệ gia đình (với cha mẹ, anh chị em ruột) không tốt trước 20 tuổi thường dễ bị trầm cảm. Trong khi đó, một nghiên cứu ở Phần Lan công bố năm 2004 cho rằng: phụ nữ ít ăn cá bị thiếu omega 3 dễ xuất hiện trầm cảm hơn là những người ăn đủ hai bữa cá .

Đề phòng “nỗi buồn ác tính”:

Mọi người đều có những nỗi buồn hoặc căng thẳng trong đời. Để cho nó không biến mình thành bệnh, hãy tự mình vượt qua nó. Chẳng hạn: thấy mình mệt mỏi, buồn bã cần tâm sự với người thân để giải tỏa triệt để mọi chuyện.

Kế đến là lựa chọn một môn thể thao, khi tập cơ thể sẽ giải phóng ra serotonin, dopamine, catecholamin và endorphin giống như thần dược tự chữa trầm cảm. Có chế độ ăn uống hợp lý với thực phẩm giàu chất xơ (các loại rau), nhiều omega (cá), thực phẩm họ đậu (nhiều vitamin, selen), tắm nắng sáng sớm để biến tiền vitamin D thành vitamin D.

Nếu bản thân và gia đình, bạn bè đã nỗ lực mà không thể ngăn được “nỗi buồn” thì phải gặp bác sĩ tâm thần để được chữa trị.

Bc sĩ TỊT TUỐT

Phóng to Tuổi Trẻ Cười số 442 (15-12-2011) hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này. Chúc bạn đọc có thật nhiều thời gian thư giãn thoải mái!