Khi ấy, tôi nằm trong số cán bộ giảng dạy từ miền Bắc “chi viện” cho miền <?xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" />Nam; còn anh thuộc về số trí thức “tại chỗ” sẵn sàng cống hiến cho sự nghiệp giáo dục dưới chế độ mới. Là người có học vị cao nhất trong khoa lúc bấy giờ, nhưng anh rất khiêm tốn, luôn thân mật và hòa đồng với các bạn đồng nghiệp, không phân biệt gốc “chi viện” hay “tại chỗ”, tuổi tác hay trình độ.

Vì vậy, anh luôn được mọi cán bộ giảng dạy cũng như đông đảo sinh viên yêu mến, quý trọng. Trong những ngày tháng gian lao theo cơ chế quan liêu bao cấp, một số trí thức “tại chỗ” buộc lòng phải rời nước ra đi, nhưng Huỳnh Văn Tòng vẫn ở lại để chia sẻ với các đồng nghiệp từng con cá miếng thịt ngay trên sân trường đại học. Chưa bao giờ thấy anh đòi hỏi một quyền lợi cá nhân nào cho riêng mình. Rất ít khi anh nói về mình, nên chúng tôi không biết anh là một trong những trí thức nổi tiếng có uy tín trong xã hội miền Nam trước năm 1975.

2. Huỳnh Văn Tòng đi du học ở Pháp từ năm 1965, tốt nghiệp cao học lịch sử và bảo vệ thành công luận án tiến sĩ năm 1972 tại Ðại học Paris VII danh tiếng. Năm 1973, sau một thời gian tu nghiệp tại Mỹ, Huỳnh Văn Tòng trở về nước và bản luận án về Lịch sử báo chí VN của anh lập tức gây ảnh hưởng sâu sắc trong giới chức đại học và báo giới miền Nam. Với luận án này, Huỳnh Văn Tòng đã đặt nền móng cho ngành nghiên cứu lịch sử báo chí của nước nhà. Từ những chất liệu của luận án, anh cho xuất bản cuốn Lịch sử báo chí VN với giá trị khoa học rất cao.

Người vợ hiền của anh - luật sư Võ Thị Kiêm Nhung - kể lại rằng: khi trở về nước anh đã bỏ quên tại nhà trọ chính cái bằng tiến sĩ của mình, khiến bà chủ nhà phải vất vả tìm cách gửi qua bưu điện cho anh, kèm theo những lời phiền trách nhẹ nhàng! Câu chuyện thú vị ấy cho thấy một nét tính cách con người Huỳnh Văn Tòng: không quan tâm đến những danh vị hình thức, mà chỉ chú trọng vào thực chất công việc mình làm.

3. Không dừng lại ở học thuật, Huỳnh Văn Tòng còn trở thành một nhân vật nổi bật trong giới trí thức yêu nước hợp thành “lực lượng thứ ba” ở miền Nam, lôi cuốn đông đảo giáo chức và sinh viên các đại học lớn như Ðại học Sư phạm, Ðại học Vạn Hạnh, Ðại học Hòa Hảo... vào phong trào đấu tranh vì độc lập và dân chủ.

Trong buổi sáng lịch sử 30-4-1975, khi các binh đoàn hùng mạnh của quân giải phóng rầm rập tiến vào đô thành, quân đội Sài Gòn tháo chạy nhưng chưa hạ vũ khí, súng vẫn nổ và dư luận tung ra tin đồn về một cuộc “tắm máu” sắp xảy ra, thì tiến sĩ Huỳnh Văn Tòng, kiến trúc sư Nguyễn Hữu Thái, nhà báo Huỳnh Bá Thành cùng một số nhân sĩ trí thức khác đã tập hợp sinh viên, kêu gọi mọi người bình tĩnh, tránh manh động, rồi xuống đường tiến về dinh Ðộc Lập để góp phần dàn xếp việc đầu hàng của chính quyền Sài Gòn sao cho êm thấm, tránh làm đổ máu nhân dân.

4.Có lẽ do tình bạn thúc đẩy, Huỳnh Văn Tòng rời Ðại học Sư phạm để cộng tác với Huỳnh Bá Thành (tức họa sĩ Ớt) xuất bản tờ báo Công An TP.HCM. Chuyển sang nghề báo nhưng anh vẫn tham gia giảng dạy đại học. Anh và tôi cùng nhau biên soạn cuốn sách Cuộc chiến tranh Thái Bình Dương để cung cấp cho nhà trường một cách nhìn toàn diện về cuộc chiến tranh này.

Trong lần xuất bản đầu, tôn trọng anh là người đề xuất ý tưởng biên soạn và cung cấp tư liệu, tôi đặt tên anh trước tên mình trên bìa sách. Nhưng đến khi tái bản, anh bảo phải đổi lại trình tự trên: tên người viết chính đặt trước, còn người có ý tưởng và cung cấp tư liệu đặt sau. Từ đó, cuốn sách của hai tác giả Lê Vinh Quốc - Huỳnh Văn Tòng trở thành một kỷ niệm không quên của tôi đối với anh.

Số phận nghiệt ngã đã buộc Huỳnh Văn Tòng phải mang nhiều bệnh tật khi nghỉ hưu và ra đi ở tuổi 70, một tuổi thọ ngày xưa được coi là hiếm nhưng ngày nay không hiếm. Rời khỏi cõi đời này, anh không mang theo một chức tước phẩm hàm hay huân chương danh giá nào, nhưng để lại cho đời một sự nghiệp với những công trình khoa học có giá trị lâu bền và nhân cách cao thượng của một người trí thức.

Phóng to TS Huỳnh Văn Tòng - Ảnh tư liệu Tiến sĩ Huỳnh Văn Tòng (tự Út Tòng) sinh năm 1941 tại huyện Gò Dầu, tỉnh Tây Ninh, nguyên là trưởng khoa Báo chí trường ĐH Mở bán công TP.HCM. Ông từ trần lúc 23g ngày 22-7-2011, hưởng thọ 71 tuổi. Linh cữu quàn tại 183/2 Nguyễn Văn Đậu, P.11, Q.Bình Thạnh, TP.HCM. Lễ động quan lúc 7g ngày 26-7, sau đó hỏa táng tại Hóa An, tỉnh Bình Dương.