Có một thực tế đã được nhìn nhận thấu đáo: dù rời đất nước với bất kỳ lý do nào, người Việt xa Tổ quốc vẫn mang trong mình tinh thần yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, luôn hướng về cội nguồn, dòng tộc. Vài năm gần đây, bà con kiều bào bày tỏ nguyện vọng được tạo mối giao lưu bình thường về văn hóa và cho phép rộng rãi những người vốn khác chính kiến nhưng có tinh thần dân tộc được về thăm gia đình, quê hương.

Nghị quyết 36 của Bộ Chính trị và chương trình hành động của Chính phủ về công tác đối với người VN ở nước ngoài là thông điệp cụ thể đáp ứng nguyện vọng chính đáng này của bà con. Nghị quyết xác định cơ sở của sự đoàn kết, hòa hợp là ý thức dân tộc và lòng yêu nước của mọi người VN.

Câu hỏi đặt ra là nghị quyết sẽ đi vào thực tế như thế nào? Phó thủ tướng Vũ Khoan tại hội nghị quán triệt nghị quyết vừa diễn ra ở Hà Nội kể: một lãnh đạo ngành văn hóa cho biết nhạc sĩ P.D., người vốn đóng góp nhiều cho nền tân nhạc VN, nay tuổi đã cao muốn cùng các con về nước biểu diễn nhưng ngành văn hóa “đang do dự” vì “còn nhiều ý kiến”.

Phó thủ tướng chỉ thị: “Tại sao lại do dự? Việc nào cũng nhiều ý kiến nhưng ý kiến nào đúng với tinh thần nghị quyết 36 thì nghe, ý kiến nào trái thì thôi”.

Một câu chuyện khác: trong chuyến về thăm VN, ông Nguyễn Cao Kỳ được phóng viên Reuters ngăn lại trên đường đi lễ hội chùa Hương để hỏi về “tình hình tự do tôn giáo ở VN”. “Tôi đi đâu cũng thấy nhà thờ đang tu sửa, hàng trăm người tới nhà thờ hành lễ, chùa chiền được xây dựng thêm. Đó là những sự thật rõ ràng về tự do tôn giáo tại VN, không cần tới bình luận của tôi nữa” - ông Kỳ trả lời.

Nhưng cũng còn một bộ phận người Việt đang đi ngược lại xu hướng hòa giải, hòa hợp dân tộc vốn đã thành chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Đó là những người cố tình khơi gợi quá khứ, vận động cho các chính khách Mỹ ra những nghị quyết mang nặng tính hận thù như không công nhận lá cờ đỏ sao vàng của VN, ban hành cái gọi là “những vùng không hoan nghênh cộng sản”, “dự luật nhân quyền VN”. Rõ ràng đây là những tư tưởng hẹp hòi, bảo thủ, những nỗ lực tuyệt vọng đi ngược lại mong muốn của chính cộng đồng người Việt ở nước ngoài.

Trở lại con số 15-20 năm trung bình để một người Việt về thăm quê lần đầu. Đó là một con số hoàn toàn có thể rút ngắn. Nếu như số người Việt về thăm quê, du lịch nhiều hơn thì chắc chắn số kiều hối chuyển về không chỉ dừng lại ở con số xấp xỉ 3 tỉ USD/năm và số tiền đầu tư về nước của bà con cũng không dừng ở con số 540 triệu USD và 2.000 tỉ đồng mà có thể gấp đôi, gấp ba. Ngoài ra, theo Phó thủ tướng Vũ Khoan, bà con Việt kiều chính là kênh phân phối quan trọng cho hàng hóa VN.

Quyết sách đã có, giờ đây cần những hành động hiệu quả của mỗi ngành, mỗi cấp để có thể đưa tinh thần nghị quyết 36 tới được mọi nhà của những gia đình người Việt ở nước ngoài.