Phóng to

GS Hoàng Tụy (giữa) trong ngày vui mừng thọ- Ảnh: Việt Dũng

Cùng đến chia vui với gia đình GS Hoàng Tụy là các đồng nghiệp, bạn vong niên đã gắn bó nhiều năm cùng ông trong khoa học và trong cuộc sống như nhà toán học Nguyễn Văn Chiển, nhà văn Nguyên Ngọc, GS toán học Hà Huy Khoái, ông Việt Phương, nhà thơ Lê Đạt, GS Phan Đình Diệu, TS Phạm Duy Hiển...

GS.TS Hoàng Văn Phong - bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ - do bận công tác không thể tham dự, đã có thư gửi báo Tuổi Trẻ bày tỏ lòng kính trọng, biết ơn của cộng đồng khoa học và công nghệ với GS Hoàng Tụy, đồng thời cũng cảm ơn những tình cảm báo Tuổi Trẻ dành cho GS Hoàng Tụy cũng như cộng đồng khoa học và công nghệ VN.

Tại lễ mừng thọ, phó tổng biên tập báo Tuổi Trẻ Huỳnh Sơn Phước và phó tổng biên tập tạp chí Tia Sáng Hoàng Thu Hà đã thay mặt hai tờ báo cùng đông đảo bạn đọc chúc mừng GS Hoàng Tụy. Ông Huỳnh Sơn Phước cảm ơn những đóng góp của GS đối với sự nghiệp giáo dục, khoa học nói chung và với báo Tuổi Trẻ nói riêng thông qua những bài báo sắc sảo, đầy tâm huyết và luôn tạo được sự ủng hộ sâu rộng trong dư luận.

Trong lời đáp từ, GS Hoàng Tụy xúc động bày tỏ: Tuổi Trẻ và Tia Sáng là hai tờ báo mà ông đã lựa chọn để tự nguyện gắn bó, gửi gắm những bài viết tâm huyết của mình bởi đó là những tờ báo "luôn dám nói lên sự thật, ngay cả trong những thời khắc khó khăn nhất".GS nhấn mạnh: "Chính sự dũng cảm, tiếng nói mạnh mẽ của hai tờ báo trong cách đề cập những vấn đề được đông đảo dư luận quan tâm, nhất là trong các lĩnh vực giáo dục và khoa học công nghệ đã tiếp thêm dũng khí cho tôi, để tôi có thể tiếp tục đóng góp vào dũng khí đó. Qua báo Tuổi Trẻ và Tia Sáng, những người như chúng tôi có cơ hội đóng góp ý kiến, đề xuất, kiến nghị với những chủ trương, sách lược của Nhà nước về giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ".

Cảm động trước tình cảm của bạn bè, đồng nghiệp, học trò, của đông đảo bạn đọc hai tờ báo, GS Hoàng Tụy khẳng định ông sẽ tiếp tục dành sức lực, tâm huyết để đóng góp ý kiến xây dựng đất nước, xây dựng nền giáo dục, khoa học công nghệ VN với mong ước những thế hệ sau sẽ được hưởng những điều tốt đẹp hơn.

"Một lòng son sắt với sự nghiệp khoa học và giáo dục nước nhà” - đó là lời của GS Nguyễn Văn Chiển, nay đã bước sang tuổi 88, người đã nhiều năm phụ trách Viện Toán và gắn bó với GS Hoàng Tụy với tư cách người thầy, đồng nghiệp, cấp trên... Còn đối với GS toán học Hà Huy Khoái - nguyên viện trưởng Viện Toán, GS Hoàng Tụy là hình ảnh của một con người mẫu mực, mang đầy chất kẻ sĩ. GS Khoái nói trong sự xúc động: "Từ thầy Tụy, tôi không chỉ học được về toán học mà còn học cách làm người trí thức thật sự".

Là một người bạn lâu năm của GS Hoàng Tụy, tuy không cùng là dân toán học, nhưng nhà văn Nguyên Ngọc đã trân trọng bày tỏ: "GS Hoàng Tụy không chỉ là một nhà toán học, GS còn là một nhà giáo dục, một nhà văn hóa. Với trình độ, với cái nhìn sâu sắc về thời cuộc và những vấn đề xã hội đang diễn ra, với tâm huyết và sự thẳng thắn khi bày tỏ chính kiến, ông thật sự là một sĩ phu thời nay". Mừng ông bước vào tuổi xưa nay hiếm nhưng bạn bè, học trò của GS Hoàng Tụy đều có cùng nhận xét vị GS đầu ngành toán học, nhà nghiên cứu giáo dục đầy uy tín vẫn "hết sức trẻ trong tư duy về mọi vấn đề của đất nước, nhất là lĩnh vực giáo dục, khoa học công nghệ". Đáng nể nhất là ông vẫn tiếp tục làm khoa học ở tuổi 80, năm nào cũng có công trình nghiên cứu được công bố, vẫn tiếp tục dìu dắt các thế hệ toán học VN...

GS Hoàng Tụy là GS đầu ngành toán học của VN với nhiều công trình nghiên cứu đã được quốc tế thừa nhận. Đánh giá về sự nghiệp toán học của ông, các đồng nghiệp và học trò đều cho rằng ông là một trong những người đã có công lớn nhất giúp thế giới biết đến VN thông qua toán học. Ông đồng thời còn được biết đến như một nhà nghiên cứu giáo dục có uy tín, luôn có tiếng nói phản biện tích cực đối với những vấn đề của nền giáo dục, khoa học công nghệ nước nhà.

- GS Hoàng Tụy sinh năm 1927 tại Quảng Nam. - Tháng 5-1946, đỗ kỳ thi tú tài phần một và bốn tháng sau đó, đỗ đầu tú tài toàn phần ban toán tại Huế. Theo học Đại học Khoa học ở Hà Nội nhưng bỏ dở. Sau đó được mời dạy toán tại Trường trung học Lê Khiết ở Liên khu V. - Năm 1951, theo học Trường khoa học do Lê Văn Thiêm phụ trách. - Năm 1954, bắt đầu dạy toán tại Trường đại học Khoa học, sau là Đại học Tổng hợp Hà Nội. - Tháng 3-1959, trở thành một trong hai người VN đầu tiên bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ khoa học toán - lý tại Đại học Lomonosov ở Matxcơva, Liên Xô. - Từ năm 1961-1968, là chủ nhiệm khoa toán của Đại học Tổng hợp Hà Nội, là viện trưởng Viện Toán học VN từ năm 1980-1989. - Năm 1964, phát minh ra phương pháp "lát cắt Tụy" (Tuys cut), và được coi là cột mốc đầu tiên đánh dấu sự ra đời của một chuyên ngành toán học mới: lý thuyết tối ưu toàn cục (global optimization). - Tháng 8-1997, Viện Công nghệ Linkôping (Thụy Điển) đã tổ chức một hội thảo quốc tế với chủ đề "Tìm tối ưu từ địa phương đến toàn cục", được tổ chức để tôn vinh GS Hoàng Tụy, "người đã có công trình tiên phong trong lĩnh vực tối ưu toàn cục và qui hoạch toán học tổng quát", nhân dịp ông tròn 70 tuổi. - Tháng 12-2007, một hội nghị quốc tế về "Qui hoạch không lồi" được tổ chức ở Rouen, Pháp để ghi nhận những đóng góp tiên phong của GS Hoàng Tụy cho lĩnh vực này nói riêng, và cho ngành tối ưu toàn cục nói chung nhân dịp ông tròn 80 tuổi.

-----------------

Bậc sĩ phu thời nay

* Kỷ niệm lần thứ 80 ngày sinh của GS Hoàng Tụy, tôi xin gửi tặng ông mấy câu sau đây:

Đi cho cuối đất cùng trờiĐến nơi người thật là người với nhauXa như tít tận mai sauGần như đã thấy nhịp cầu bắc ngangUng dung mang chút thu vàngThả vào mong ước lúc sang xế chiềuMột đời được mấy phiêu diêuXin đem dâng cả tình yêu một đời.

Phóng to

GS Hoàng Tụy và nhà toán học Nga nổi tiếng L.V.Kantorovich - chuyên gia hàng đầu thế giới về ứng dụng toán học và kinh tế, giải Nobel 1974 - Ảnh tư liệu

* Quả thật là hạnh phúc và vinh dự lớn cho đất nước chúng ta có được một nhà khoa học tầm cỡ Hoàng Tụy. Có thể nói không hề quá đáng, VN có tên trên bản đồ toán học thế giới ngày nay, một phần rất lớn là do có Hoàng Tụy.

Song con người đó không chỉ biết có toán học. Đúng như một nhà khoa học chân chính, ông còn là một nhà văn hóa lớn, như lời GS Nguyễn Văn Chiển nói về ông, "một bậc sĩ phu của thời nay".

Mối quan tâm của ông bao trùm nhiều lĩnh vực xã hội rộng lớn và nóng bỏng nhất của đất nước trong trào lưu chuyển động mạnh mẽ và phức tạp của thế giới ngày nay, và là cách quan tâm của một người yêu nước đến nồng cháy, do vậy mà luôn kiên định nhìn thẳng và khẳng khái lên tiếng, không chỉ lên tiếng mà còn nhiều lần trực tiếp góp tay giải quyết những vấn nạn khó khăn và trọng yếu nhất của đất nước.

Ở ông hẳn vừa đậm cái khí tiết của người ông bác nội anh hùng Hoàng Diệu, lại vừa sâu sắc một truyền thống đạo đức dân dã mà uyên thâm tuyệt vời. Ở Quảng Nam quê ông cho đến nay vẫn lưu truyền câu chuyện về bà mẹ của cụ Hoàng Diệu. Khi Hoàng Diệu ra làm tổng đốc Hà Nội, có lần đã gửi về biếu mẹ mấy thước lụa Hà Đông. Bà mẹ già nông thôn vẫn rất nghèo khổ ấy đã gửi trả lại cho ông tổng đốc, gói giữa xấp lụa là một cái roi dâu! Ngày xưa người ta dạy con như thế đó.

Không thể không nghĩ rằng đức độ tuyệt vời đó đã ảnh hưởng sâu đậm đến suốt cuộc đời GS Hoàng Tụy, và đến cả những quan niệm và ý kiến về giáo dục và xã hội của ông cho đến tận ngày nay.

* Tôi là một người học toán và làm toán thuộc lớp đàn em của GS Hoàng Tụy. Suốt những năm tháng học tập và nghiên cứu của mình, tôi luôn nhìn thấy ở anh một tấm gương của sự kiên trì học tập và sáng tạo để mình ngưỡng mộ và noi theo. Cũng như đông đảo anh chị em làm toán ở nước ta, đặc biệt các anh chị em trưởng thành từ sau cuộc kháng chiến chống Pháp đến nay, tôi luôn xem anh là người anh lớn của nhiều thế hệ toán học nước ta.

* Nói đến Hoàng Tụy, không thể không nói đến ông với tư cách là một nhà giáo. Những ai đã từng được may mắn nghe các bài giảng của ông đều không thể nào quên ngọn lửa của tình yêu toán học mà ông luôn biết cách truyền cho họ với một niềm say mê lớn. Tôi còn nhớ vào năm 1966, khi khoa toán Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội sơ tán lên Thái Nguyên, các bài giảng của thầy Tụy bao giờ cũng là các bài giảng lôi cuốn sinh viên nhất. Có hôm, khi giảng về lý thuyết tập hợp và những nghịch lý của nó, thầy Tụy say sưa đến nỗi quên nghỉ giải lao, và chúng tôi cũng chỉ nhận ra cái đói (triền miên của thời sinh viên sơ tán) sau bài giảng kéo dài hai tiếng của thầy!

Các bài giảng của thầy Tụy thành công có lẽ không chỉ vì thầy trình bày bao giờ cũng rõ ràng, sâu sắc, biến mọi điều phức tạp thành dễ hiểu, mà chính là vì lòng say mê toán học của thầy đã truyền sang cho học sinh.

* Lần nào ông cũng đem đến cho chúng tôi những món quà tuyệt đẹp là những ý tưởng toán học. Đúng vậy, ông như là một Ông già tuyết từ phương Nam đến thăm chúng tôi, những nhà nghiên cứu Nhật.

* GS Takahito Kuno ví GS Hoàng Tụy như Santa Claus đến từ phương Nam. Một hình tượng hay quá, đến mức khó chọn được hình ảnh nào hay hơn nữa. Nhưng tôi vẫn mạo muội liên tưởng đến hình ảnh của một ánh sao Kim, vì sao Kim rất đa diện. Lúc bình minh thì lung linh với tên gọi sao Mai. Khi hoàng hôn lại rực rỡ trong tư cách sao Hôm.

Hoàng Tụy mà mọi người dễ nhận ra và hay ca ngợi trên báo chí mới chỉ như một ánh sao Hôm - một người yêu nước, yêu dân thiết tha, luôn trăn trở bàn cách chống lại cái nghèo, cái dốt. Hoàng Tụy mà mọi người còn ít biết đến như một ánh sao Mai - một nhà khoa học xuất sắc, rất sáng trên bầu trời khoa học nước nhà.