Phóng to

Làm việc dưới nắng hè, mặc bảo hộ kín mít rất dễ trúng nóng - Ảnh: T.B.T.

Nhiệt là dạng năng lượng thông dụng trong cơ thể con người, nhiệt được sinh ra từ sự đốt cháy thức ăn. Nhiệt lượng sinh ra tỉ lệ thuận với hoạt động của cơ thể, đặc biệt là sự vận động cơ bắp, càng vận động nhiều cơ thể càng sản sinh nhiều nhiệt và càng nóng hơn. Trong cơ thể luôn có sự cân bằng động giữa lượng nhiệt sinh ra và lượng nhiệt mất đi. Lượng nhiệt thừa sẽ được cơ thể thải trừ qua bốn cách: dẫn truyền, đối lưu, bức xạ, bay hơi.

Nhiệt độ cơ thể (thân nhiệt) luôn được giữ ổn định ở mức 37^OC nhờ một trung tâm điều hòa thân nhiệt nằm ở vùng dưới đồi của hệ thần kinh trung ương. Trung tâm này như một cái “ổn nhiệt”, giúp thân nhiệt luôn hằng định không thay đổi; nhiều bệnh lý làm rối trung tâm điều nhiệt khiến cơ thể bị tăng thân nhiệt như sốt, trúng nóng, say nắng mùa hè... hoặc ngược lại bị hạ thân nhiệt như giá rét, tê cóng mùa đông...

Trúng nóng là tình trạng thân nhiệt tăng cao hơn bình thường do nhiệt độ môi trường sống cao quá mức thích nghi, quá khả năng “tự làm mát” của cơ thể. Trong những trường hợp trúng nóng nặng thân nhiệt có thể cao đến 40^OC, nếu không “giải” nóng có thể nguy đến tính mạng.

Trong những ngày hè do môi trường quanh cơ thể quá nóng, nhiệt lượng tạo ra không có cách tỏa ra ngoài, cấp nhiệt lớn hơn thải nhiệt và ta bị trúng nóng. Những ngày quá nóng, đặc biệt khi không khí vừa nóng vừa có độ ẩm cao, ngay cả làm những công việc đơn giản cũng có thể bị trúng nóng. Môi trường càng nóng ẩm, lao động càng nặng nhọc, khả năng trúng nóng càng tăng cao.

Nước ta xứ nhiệt đới, nóng và ẩm. Do đó vào mùa hè cần cảnh giác và phải nghĩ ngay đến khả năng trúng nóng ở những người cao tuổi, trẻ nhỏ, những công nhân lao động nặng nhọc trong môi trường nóng, độ ẩm cao, làm việc dưới nắng gắt, trong hầm lò nóng, hoặc phải mặc áo quần bảo hộ kín mít... có những dấu hiệu như: thân nhiệt tăng cao, khát nước dữ dội, thở nhanh, thở hổn hển, mạch nhanh, đau đầu, buồn nôn, nôn mửa, chóng mặt, mệt ngất, tái nhợt...

Một khi tình trạng trúng nóng được xác định, cần xử trí ngay với bốn biện pháp đơn giản nhằm làm hạ thân nhiệt càng nhanh càng tốt.

Một là cho ngay người bị nạn vào nơi mát mẻ.

Hai là cho lau mát toàn thân, có thể chườm nước lạnh, nước mát, thậm chí nước đá, cũng có thể giội nước hoặc cho tắm.

Ba là nhanh chóng bù lại nước và muối khoáng mất đi bằng cách cho uống nước khoáng, nước chanh muối, nước hoa quả, nước Oresol như người bị tiêu chảy.

Bốn là khi các biện pháp trên không hiệu quả, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị thêm vì trúng nóng nặng có thể làm người bệnh lơ mơ, co giật, hôn mê... dẫn đến tử vong.