Cúc họa mi có lẽ sẽ không được chú ý nhiều đến thế nếu xuất hiện ở một nơi khác, một khoảnh khắc khác. Khi cơn gió heo may làm lạnh những bờ vai nhỏ, khi cái nắng hanh hao tắt dần nhường chỗ cho gam màu xám, khi ra đường người ta cần khoác thêm chiếc áo ấm hay đơn giản là chiếc khăn quàng cổ… là lúc cúc họa mi về tô điểm sắc màu cho đường phố. Cúc họa mi xuất hiện nhanh và biến mất cũng rất nhanh, nhiều cũng chỉ có khoảng 3 tuần bởi loài hoa này rất chóng tàn và chỉ nở trong khoảng khắc sang mùa. Khi đông lạnh tràn về, loài hoa mong manh cũng lụi tàn theo gió.

Nếu hoa đào e ấp trong gió xuân vào tháng hai, hoa loa kèn đầu tháng tư, hoa sen vào tháng năm, phượng cháy rực lửa vào tháng sáu, bằng lăng tím tháng bảy, hoa sữa nồng nàn tháng 10 thì cúc họa mi thường nở vào khoảng giữa tháng 11. Trên khắp các con phố từ cung đường làng hoa Nhật Tân đổ về, đường Thanh Niên, Phan Đình Phùng, Quan Thánh, Bà Triệu, Nguyễn Du… đều thấy một màu trắng tinh khôi, đẹp dịu dàng và e ấp thuần khiết. Lắc lư sau đuôi những chiếc xe đạp của người bán rong, tuy không thơm nhưng sao vẫn khiến người ta say đắm lạ thường.

Cúc họa mi là loài hoa nhỏ thường mọc hoang, cánh trắng ngần, từ giữa tỏa ra như hình nan hoa quanh một nhụy vàng tươi. Trẻ em thường thích hái hoa cúc này để kết thành bó hay xâu thành chuỗi. Tên tiếng Anh của loài hoa này cũng rất mỹ miều - Daisy, còn trong tiếng Pháp thì loài cúc này được gọi là “Marguerite”, tiếng Hy Lạp lại được gọi theo nghĩa của từ “pearl – ngọc trai”.

Thần thoại La Mã kể rằng bông hoa nhỏ bé này có nguồn gốc từ Belides - một trong các nữ thần chăm sóc các khu rừng. Một hôm, khi Belides đang nhảy múa với người yêu của mình là Ephigeus, cô đã lọt vào mắt xanh của Vertumrus, vị thần cai quản các vườn cây. Để bảo vệ cô khỏi sự săn đuổi này, Flora, nữ chúa các loài hoa, đã biến cô thành một đóa hoa cúc trắng.

Không rõ cúc họa mi có tại Việt Nam từ lúc nào chỉ biết rằng đã nhiều năm nay, người Hà Nội vẫn chờ thời khắc sang đông để được ngắm nhìn sắc trắng tinh khôi, thuần khiết đó. Nếu có mặt ở chợ hoa vào khoảng thời gian giữa tháng 11, bạn sẽ được đắm chìm trong một “rừng cúc họa mi”. Chính bởi sự vội đến vội đi của cúc họa mi mà người bán tranh thủ bán, người mua cũng tranh thủ mua để kịp thưởng ngoạn cái mong manh, cái thuần khiết mang tên cúc họa mi.

Cũng không khó để thấy cảnh trên phố mọi người xúm xít xung quanh những chiếc xe đạp nhỏ của cô bán hàng hoa chọn chọn, lựa lựa, trả giá để mua hoa, cảnh các bạn trẻ tạo dáng các tư thế, nghiêng đầu, xoay người, mắt cười ánh lên màu niềm vui khi được ôm những đóa cúc thơm. Hà Nội sang đông, bức tranh chuyển dần về gam màu tối và giữa tiết trời âm u khi đông về, màu trắng thuần khiết, trong trẻo tinh khôi của những giỏ cúc họa mi khiến phố phường đáng yêu và tươi sáng hơn.