Phóng to

Thùy Dương và con sau cú sốc “Mối tình đầu của Lượm” - Ảnh: ĐÌNH TOÀN

Từ một cô Lượm tội nghiệp, lấy được bao nhiêu nước mắt thương cảm sẻ chia của bạn đọc và bạn xem truyền hình, “Lượm” - Thùy Dương trở thành kẻ tội đồ với tội danh lừa đảo. Và người kết án “Lượm” đanh thép nhất lại chính là “nhà đài”, nơi mà từ đó cô Lượm được cả nước biết mặt, biết tên và biết tội.

“Người xây tổ ấm” (NXTA) của VTV là một chương trình truyền hình mang tính nhân đạo có sức lan tỏa sâu rộng trong xã hội. Biên tập viên (BTV) Kim Ngân cũng nhiều lần được bình chọn là Người dẫn chương trình mang tính nhân đạo xuất sắc nhất.

Cũng chính vì thế mà hiệu ứng xã hội của chương trình NXTA mang tên “Mối tình đầu của Lượm” và sau đó là hiệu ứng ngược của việc “Lượm” bị phát hiện là kẻ mạo danh càng trở nên mạnh mẽ hơn.

Yêu cầu công an vào cuộc

22g ngày 8-3, bốn ngày sau khi bạn đọc phát hiện cô Lượm không phải là... cô Lượm, hàng chục triệu người xem truyền hình cả nước đã ngồi trước màn hình chờ “NXTA” Kim Ngân nói lên ý kiến chính thức của chị và cũng được hiểu là của Ðài truyền hình VN về vụ việc này. Và BTV này đã phát biểu rất ngắn gọn: “Một bài học nghề nghiệp sâu sắc. Không chỉ cho nhóm biên tập chương trình mà còn cho các nhà báo nói chung”.

BTV dày dạn kinh nghiệm này bày tỏ thái độ “rất lấy làm tiếc” về câu chuyện đã xảy ra. BTV Kim Ngân cho biết: tập thể phóng viên, BTV của chương trình NXTA đã có những tiền đề để xác minh thân phận thật của nhân vật trước khi ghi hình chương trình: công văn yêu cầu hợp tác của VietNamNet - cơ quan báo điện tử tổ chức cuộc thi “Mối tình đầu của tôi”, cam kết của nhân vật về tính xác thực của câu chuyện vì nhân vật 28 tuổi nên hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật và xã hội.

Về tiến trình vụ việc, theo BTV Kim Ngân: ngày 15-12-2010, cô “Lượm” ra Hà Nội. Cùng hôm đó, trang Tin tức online của VietNamNet đưa tin, có hình ảnh “Lượm”; ngày 17-12, VTV ghi hình. Chiều cùng ngày, Tin tức online lại có bài viết kèm chùm phóng sự ảnh với chi tiết cu Khiêm - con trai “Lượm” - chạy chơi tại trụ sở VietNamNet cùng hình ảnh tại trường quay nơi Lượm đối thoại với BTV Kim Ngân.

Ðúng 1 tháng 8 ngày sau đó, ngày 25-1-2011, chương trình NXTA phát sóng. Không nhận được một phản hồi nào khác. Ngày 4-3-2011, khán giả truyền hình phát hiện “Lượm” là nhân vật mạo danh, tên thật là Thùy Dương.

Với tất cả những “bằng chứng” như trên, BTV Kim Ngân cho biết: “Hiện VTV và VietNamNet đã có công văn yêu cầu cơ quan công an vào cuộc để làm rõ một số hành vi của Thùy Dương và một số nhân vật liên quan”.

Phóng to

“Em xin lỗi chị...”

Và công an đã vào cuộc. Thùy Dương bị công an triệu tập. Và cái tổ ấm của cô giờ đã tan tành. Cô đã phải viết thư xin lỗi và kêu gọi tình thương của “NXTA” Kim Ngân: “Cuối cùng em cũng là người bị đè bẹp, đẩy em xuống tận cùng không có lối thoát. Em nhận được lệnh triệu tập của công an tỉnh do đơn chị kiện em, em như muốn chết luôn chị ạ. Nếu như em có chuyện gì chắc em chết thôi chị ạ, chưa gì chồng em đã tuyên bố sau chuyện này chồng em sẽ nuôi con. Em đã mất hết tất cả rồi chị ơi, gia đình, bạn bè, hàng xóm, thậm chí đứa con mà em sống vì nó cũng vuột khỏi tay em. Thời gian vừa qua em sống cũng như chết, em không có tiền để chi phí hằng ngày, nợ nần thì bị đòi lên đòi xuống, con em bị viêm phổi phải lo tiền thuốc men, chồng và gia đình xem em như sự xấu xa, nhục nhã nên chẳng ai quan tâm, báo chí thì làm phiền, suốt ngày đưa thông tin sai và tầm bậy, làm mấy chị hiểu lầm là do em nói. Cuối cùng em như con thú để mọi người nhắm vào đó cho đến chết. Chị ơi, em xin lỗi chị và mong chị dù không thương em, nhưng hãy thương cu Khiêm nhà em, nó chỉ là một đứa trẻ giờ vì em mà nó phải khổ, em thấy đau lòng lắm…”.

Thùy Dương đã sai rành rành. Lỗi của cô không gì bào chữa được. Cô đã xin lỗi công chúng, xin lỗi những người phụ trách chương trình NXTA và trang Tin tức online của VietNamNet. Cô cũng đã hoàn trả tiền của bạn đọc hảo tâm giúp đỡ. Nhưng liệu một mình cô có làm nên câu chuyện “lừa đảo” kia? Liệu chỉ một mình cô với cây bút thì câu chuyện tình đầu tưởng tượng và vay mượn của bà mẹ trẻ nghèo kia có sức lan tỏa đến hàng chục triệu con người?

Nếu NXTA chỉ cần kiểm tra thông tin cẩn thận hơn một chút, liệu chuyện “lừa đảo” của Thùy Dương có qua mắt được hàng chục nhà báo chuyên nghiệp dày dạn kinh nghiệm của cả ba đơn vị: VietNamNet, VTV và Trung tâm truyền hình VN tại Huế?

“NXTA” Kim Ngân chỉ “rất lấy làm tiếc” về chương trình của mình và “hết sức căm phẫn” về hành vi của “Lượm”.

Lãnh đạo VTV vẫn im lặng, chưa hề đưa ra trước hàng chục triệu người xem của mình một ý kiến chính thức nào.

_________________

Khi sự việc vỡ lở, công chúng chờ đợi sự phản hồi từ phía người làm chương trình một lời xin lỗi khi để sự việc có những sai sót mà trách nhiệm không nhỏ thuộc về phía nhà đài. Tuy nhiên, đài truyền hình chỉ chính thức lên tiếng về chuyện cô Lượm là không có thật và lấy làm tiếc về vụ việc. Thử hỏi một mình Dương liệu có thể làm nên tác phẩm truyền hình lớn như thế để đến được với công chúng hay không? Trong khi đó, theo quy định của Luật báo chí hiện hành, nhiệm vụ của báo chí là phải “thông tin trung thực”.

Nếu phát hiện nội dung thông tin trên báo chí, tác phẩm của mình là sai sự thật thì phải cải chính và lên tiếng xin lỗi công chúng (điều 4 nghị định 51/2002/NĐ-CP). Lời cải chính phải được đăng, phát sóng kịp thời và tương xứng với thông tin cần cải chính (khoản 4 điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật báo chí 1989).

Bên cạnh đó, quy chế phỏng vấn trên báo chí ban hành kèm theo quyết định số 26/2002/QĐ-BVHTT ngày 26-9-2002 của bộ trưởng Bộ Văn hóa - thông tin có quy định “cơ quan báo chí, người phỏng vấn và người trả lời phỏng vấn đều phải chịu trách nhiệm về nội dung thông tin đăng, phát trên báo chí”.

Về phía Dương, cô đã biết lỗi của mình và lên tiếng xin lỗi, mong mọi người tha thứ cho cô. Đặc biệt cô gửi lời xin lỗi đến các nhà hảo tâm đã chia sẻ với mảnh đời bất hạnh của “Lượm” và Dương cũng xin số điện thoại, số tài khoản của những người đã tặng “Lượm” tiền để hoàn gửi lại. Bà con hàng xóm, người dân ở địa phương cũng đã cảm thông cho Dương khi sự việc xảy ra, bởi họ là những người thấu hiểu về hoàn cảnh cũng như con người thật của chị từ trước đến giờ vốn không phải là người đi lừa gạt người khác. “Đánh kẻ chạy đi, không ai đánh người chạy lại”, hãy cho Dương cơ hội sửa chữa những sai lầm để cô sống tốt hơn. Nhà đài đã “đưa cô đi”, bây giờ hãy để cô trở về với đời sống thường ngày, trở về với mái ấm gia đình để có thể bình yên chăm sóc đứa con yếu ớt bị bệnh tim...

___________________

Trao đổi với Tuổi Trẻ ngày 22-3, một lãnh đạo Phòng cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế và quản lý chức vụ Công an tỉnh Thừa Thiên - Huế cho biết cơ quan này đã mời cô Trần Thị Thùy Dương (28 tuổi, ở thôn Minh Hải, thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang, Thừa Thiên - Huế) đến để làm việc sau khi nhận được đơn của BTV Kim Ngân (Đài truyền hình VN). Hiện vụ việc đang trong quá trình làm rõ.

Đơn của BTV Kim Ngân có nội dung đề nghị cơ quan công an điều tra làm rõ về hành vi được cho là lừa đảo của Thùy Dương.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Đặng Ngọc Tuấn Anh - phó chủ tịch UBND thị trấn Thuận An, quê của Thùy Dương - cho biết Thùy Dương đã chuyển hộ khẩu theo chồng về TP Huế từ năm 2009. Sự phẫn nộ, trách cứ do sự dối trá của Dương đã được người dân địa phương thông cảm phần nào và dư luận đã tạm lắng xuống. “Phần nhiều họ không đồng tình với cách hành xử của VTV, nhất là chương trình tối 8-3” - ông Tuấn Anh nói.

___________________

Do tính chất đặc biệt của chương trình NXTA nên một cách nào đó cô Thùy Dương với tư cách là người tham gia chương trình cũng là “người cung cấp thông tin”. Việc cô đưa thông tin sai sự thật là lỗi của cô, nhưng không vì thế mà VTV được miễn trách nhiệm về việc đưa thông tin sai sự thật đến công chúng của mình.

Về việc cải chính, Luật báo chí 1999 có quy định tại điều 9-4 như sau: “Trong trường hợp cơ quan báo chí không cải chính, xin lỗi hoặc cải chính, xin lỗi không đúng các quy định của luật này, không đăng, phát sóng lời phát biểu của tổ chức, cá nhân thì tổ chức, cá nhân đó có quyền khiếu nại với cơ quan chủ quản báo chí, cơ quan quản lý nhà nước về báo chí hoặc khởi kiện tại tòa án”.

Ngoài ra, trong bài bình luận về những điểm mới của Luật báo chí sửa đổi, luật sư - tiến sĩ Phan Đăng Thanh bình luận như sau: “Có một sự ngộ nhận lâu nay là nhiều người cho rằng khi báo chí “lỡ” thông tin sai sự thật mà đã cải chính rồi thì coi như hết trách nhiệm. Sự thật không thể “hết trách nhiệm” được nếu hậu quả của thông tin ấy gây thiệt hại nghiêm trọng và việc xin lỗi, cải chính không thể bù đắp được tổn thất vật chất và tinh thần. Trường hợp này, về nguyên tắc dù báo chí có cải chính rồi, người bị thiệt hại vẫn có quyền khiếu nại lên trên hoặc khởi kiện ra tòa để đòi bồi thường dân sự. Nếu gây thiệt hại nghiêm trọng đến mức nguy hiểm đáng kể cho xã hội thì cơ quan điều tra vẫn có quyền khởi tố hình sự...”.

Bức xúc của dư luận không phải là không có cơ sở khi lòng hảo tâm của bạn xem đài gần xa bị lạm dụng, lòng tin bị sút giảm, thậm chí đánh mất. Điều đáng buồn là không phải mất lòng tin vào cá nhân cô Thùy Dương mà cả vào chương trình NXTA. Ngoài ra, căn cứ theo bình luận của luật sư - tiến sĩ Phan Đăng Thanh được trích dẫn trên với tư cách “người bị thiệt hại” - cho dù là tự nguyện quyên góp, trao tặng để giúp đỡ cho cô Lượm (giả mạo), những người hảo tâm - nạn nhân từ buổi phát sóng nhan đề “Mối tình đầu của Lượm” - vẫn có quyền khiếu nại để được bồi thường những tổn thất về vật chất và tinh thần mà họ đã hứng chịu.