Phóng to

TTCN - Hội chứng “xài đồ xịn” không chỉ phổ biến trong giới trẻ VN với xe và điện thoại di động đời mới mà còn lan rộng ra nhiều giới. Báo chí nước ngoài đã đề cập tới chuyện xài sang của tầng lớp giàu có mới ở VN.

Hiện tượng này có thể được giải thích bằng nhiều cách. Trước tiên là để “lấy le” với thiên hạ khi ta chưa tự tin lắm về giá trị thật của mình. Kế đó là một hội chứng được gọi là “tâm lý nhà giàu mới”. Khi có tiền và tiếp cận với hàng hóa thì những “nhà giàu mới” không thể nào cưỡng lại nổi. Họ cần phô trương của cải vật chất để tạo cho mình một vị trí mới trong xã hội. “Nhà giàu cũ” lâu đời không cần chuyện đó.

Thế giới hay nhắc đến các nhà hoạt động nổi tiếng, các tỉ phú đôla như là những người sống vô cùng giản dị. Thật vậy “người xịn” không cần “đồ xịn” như một vỏ bọc bên ngoài. Những bậc “siêu xịn” như Bác Hồ hay ông Gandhi thì chỉ bộ bà ba nâu hay bộ áo vải thô năm này qua năm khác cũng được toàn thế giới nể phục.

Các nước giàu phương Tây bắt đầu sự phát triển kinh tế bằng sự tiết kiệm. Tính cách này ăn sâu trong nền văn minh của họ đến độ ngày nay phần lớn các gia đình dù giàu có vẫn tiêu pha rất hợp lý. Trong khi một “bệnh lý” thường thấy ở các nước nghèo lại là xài phung phí. Đáng ngạc nhiên là ở nước ta, một nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đặt nặng lý tưởng công bằng xã hội, với một người thầy tầm cỡ thế giới về cần kiệm là Bác Hồ mà hiện nay tình trạng phung phí, xa hoa lại đang rất phổ biến cho dù ta còn đứng trong “top” về nghèo đói.

Một dạo người ta nhấn mạnh tiêu xài để kích cầu nhưng rõ ràng “phong trào” đã đi quá đà. Và rõ ràng là phải có một phong trào lành mạnh đi ngược lại mà không ai khác hơn các bạn trẻ phải gánh lấy trách nhiệm này. Ước gì song song với những phong trào như Mùa hè xanh, tổ chức Đoàn sẽ phát động một phong trào sống cần kiệm với những chương trình hành động cụ thể. Ví dụ ngoài việc bật đèn pha rọi thẳng vào các điểm đen tiêu xài phung phí, suy nghĩ về chuyện xài đồ xịn trong giới trẻ, có thể trở lại phong trào kế hoạch nhỏ, thậm chí phân loại rác… mà chúng ta nói nhưng chưa làm được. Chúng ta có thể làm giàu từ rác đấy. Và còn nhiều chuyện khác có thể làm nữa.

Năm 1974 tôi được mời tham gia một diễn đàn hợp tác phát triển ở Bắc Âu để nói về VN. Một gia đình mời tôi về nhà họ nghỉ một đêm để nói cho con họ về trẻ em VN. Sáng hôm sau tôi vô cùng ngạc nhiên về bữa điểm tâm quá đạm bạc chỉ với bánh mì, bơ và cà phê. Bà chủ nhà giải thích: đó là để tập cho bọn trẻ tiết kiệm; và số tiền thay vì mua thịt nguội, phômai, mứt trong 40 ngày của mùa chay sẽ là phần đóng góp của bọn trẻ vào quĩ “Mùa chay chia sẻ” để hỗ trợ các nước nghèo, trong đó có VN. Thế đấy, bạn trẻ cũng có thể tiết kiệm để chia sẻ như đã thấy trong xã hội ta. Nếu nó thành một phong trào, hẳn sẽ có tác dụng nhắc nhở những người lớn đã quên lời dạy “Cần, kiệm, liêm, chính” của Bác Hồ mà không biết mắc cỡ.

Tôi mong sao từ hàng ngũ của các bạn xuất hiện các cán bộ thật giỏi, hết lòng vì dân mà ăn mặc xuề xòa, đi xe cà tàng để quần chúng mê tít và theo gương.