Phóng to

“Cô Tấm” pha nước, rót chén trà trao cho chồng - Ảnh: Vũ Thế Khôi

Đã thế, chàng lại thường xuất hiện cùng người em họ, cũng tân cử nhân luật, ở dinh Tuần phủ xứ sở của Sơn Tinh, nên bạn gái cùng trang lứa hay trêu chọc nàng: tiếc rằng chỉ có một Mỵ Nương! Sau ba năm “trăng mật chay tịnh, say sưa nhất đời, không bợn chút tục lụy - xin thề!” (lời chàng trong hồi ký sau này), đến năm nàng tròn 18, họ cưới nhau. Hơn nửa thế kỷ sau, báo Phụ Nữ Việt Nam, số xuân, gọi đó là “mối tình violet”.

Mối tình violet ấy đã bước sang tân thế kỷ được một thập niên, xuân Tân Mão này nữa là tròn 75 mùa xuân.

Thời gian khổ đuổi giặc dựng nước, chàng từng ra đảm đương quốc gia đại sự do Cụ Hồ giao phó, nàng lo toan gánh vác nhà chồng gồm bố mẹ già cùng bầy con lít nhít tám đứa, với gia đình người anh cả từng nuôi chàng ăn học, vị chi là 14 nhân khẩu.

Tay trong tay, đôi uyên ương đã vượt qua mọi thăng trầm của thời cuộc biến động trong thế kỷ bão táp.

Ông gọi bà là “cô Tấm của tôi” và dành cho quyền tự tay viết trong Hồi ký Thanh Nghị (nghĩa là “bàn luận trong sáng”) chương Vợ tôi học làm dâu: “Bà xã tôi chủ động đòi viết chương này. Đúng quá! Ai mà viết thay được cho cô!”.

Còn “cô Tấm” khi bước qua tuổi “cổ lai hi” đã khắc họa hình tượng “hoàng tử” của mình trong bài thơ viết riêng cho chồng và ghi lại cho con cái, cháu chắt:

Thân cao dong dỏng: thoáng dáng tùng,/ Tráng kiện in màu da hung hung,/ Cặp mắt thông minh, giàu nghị lực,/ Nụ cười tươi mát đượm bao dung./ Khoan thai chân bước, tâm thanh thản,/Giọng nói dịu êm ấm áp lòng./ Cử chỉ hào hoa thêm tao nhã,/ Ung dung đĩnh đạc nét nho phong.

Mối lương duyên vẹn cả đôi đường tình nhà - nghĩa nước, các con cháu đã mừng bằng câu đối do trưởng nam soạn dâng lên hai cụ nhân kỷ niệm lễ cưới kim cương:

Gái sắc, trai tài, vàng đá sắt son tình một thuở

Chồng đương, vợ đảm, kim cương chói lọi nghĩa trăm năm.

Con cái phương trưởng, rời tổ ấm bay đi lập nghiệp khắp phương trời, đều đã thành đạt và xây cơ ngơi riêng. Còn lại bên nhau vẫn chỉ đôi “uyên ương” ấy.

“Cô Tấm” năm xưa nay đã 93 tuổi trời, vẫn như bao năm rồi, sáng 28-1-2011, một ngày trước khi ông mãi mãi đi xa, vẫn tự tay pha nước, rót chén trà ngát hương ấm áp duyên tình trao cho chồng.