Phóng to

So với độ tuổi của một nghệ nhân, Mai Tuyết Hoa còn quá trẻ. Nhìn cô trong trang phục quần jean áo pull và "cưỡi" Attila đến cơ quan hoặc dạo phố với bạn bè, không ai nghĩ đó chính là cô gái bận váy đụp áo nâu, đội nón rách, mang áo tơi... như một người hát xẩm chính cống vào các tối thứ bảy trên phố đi bộ (Hàng Ngang, Hàng Đào) ở Hà Nội trong thời gian gần đây.

Không sinh ra trong gia đình có truyền thống làm nghệ thuật, nhưng bố là người yêu thích dân ca, năm 8 tuổi, Tuyết Hoa được bố cho thi vào Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội và học sơ cấp đàn nhị, loại đàn "cò" mà Tuyết Hoa thường thấy trong các đám ma và cũng chẳng có mấy cảm tình bởi thường bị bạn bè cùng lứa trêu chọc.

Nhưng cây đàn nhị đối với cô như một cái duyên, cái nghiệp. Hết sơ cấp, trung cấp ở Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội rồi học luôn đại học (Nhạc viện Hà Nội) cũng với cây đàn này.

Nhưng từ năm thứ hai đại học (1996), có thể nói đó là bước ngoặt quan trọng của Tuyết Hoa, khi cô cộng tác với Viện Âm nhạc Việt Nam, chuyên ghi lời và ký âm lại một số tư liệu điền dã âm nhạc của Viện.

Đây cũng là giai đoạn Tuyết Hoa tiếp cận với nhiều loại hình âm nhạc dân gian, trong đó có hát xẩm. Mặc dù đang là sinh viên môn đàn nhị của Nhạc viện, nhưng những gì cô được tiếp cận ở nhà trường vẫn chỉ là những nốt nhạc khô khan. Khi tiếp xúc với những tư liệu điền dã, cô như được sống với những sinh hoạt âm nhạc sống động của thực tiễn, đặc biệt là những ngón rung, nhấn của đàn nhị khi hòa điệu cùng giai điệu các giọng hát của các nghệ nhân, nó đã biểu lộ được những cảm xúc mà trước đây chỉ đàn những nốt nhạc, Hoa chưa cảm nhận được hết cái hồn của nó.

Đặc biệt nội dung lời ca mộc mạc, chân tình của hát xẩm đã giúp Hoa hiểu thêm về tâm cảm của người xưa, đem cô lại gần hơn với tinh thần và cội rễ của âm nhạc dân tộc. Với chuyên môn đàn nhị được đào tạo ở Nhạc viện và với việc trực tiếp thọ giáo những ngón đàn, điệu hát của nghệ nhân Hà Thị Cầu (Ninh Bình), các cụ Trùm Nguyên, Thân Đức Chinh - những người hát xẩm nổi tiếng ở phố Khâm Thiên - cùng sự dìu dắt của các nghệ sĩ Thao Giang, Xuân Hoạch, Hạnh Nhân, Văn Ty ở Viện Âm nhạc, Tuyết Hoa đã thật sự bước vào thế giới hát xẩm với tất cả tình yêu say đắm và có những tiến bộ nhanh chóng.

Ở Liên hoan tiếng hát dân ca toàn quốc năm 2005 do Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức, trong đêm ca trù - hát xẩm, Mai Tuyết Hoa là nghệ sĩ trẻ nhất của đêm diễn và đã để lại cho người nghe nhiều ấn tượng.

Theo tiến sĩ Đặng Hoành Loan, nguyên Phó viện trưởng Viện Âm nhạc: "Đặc biệt vừa chơi đàn cò tốt và vừa hát xẩm chỉ có Tuyết Hoa, cô là người có điều kiện đầy đủ nhất trong việc tiếp thu nghệ thuật hát xẩm từ nghệ nhân Hà Thị Cầu".

Hiện nay Mai Tuyết Hoa công tác ở Viện Âm nhạc và thường xuyên biểu diễn hát xẩm trong chương trình Phát triển âm nhạc dân tộc mỗi tối thứ bảy ở phố đi bộ Hà Nội.

Đối với Hoa, nghe và hát những làn điệu xẩm như một nhu cầu cấp thiết hằng ngày, không có không chịu được.

Mai Tuyết Hoa được xem như gương mặt nghệ sĩ trẻ nhiều triển vọng hiện nay có đủ điều kiện, năng lực và nhiệt huyết để tiếp thu, lưu giữ nghệ thuật hát xẩm đang đứng trước tình trạng quá ít lực lượng trẻ kế thừa.