Anh Lành, người bán ba khía lâu năm, cho hay lúc trước lấy ba khía từ vựa ở Kiên Giang nhưng nay miệt đó cạn dần, phải lấy từ các vựa ở Cà Mau. Anh nói lúc trước ba khía ở Kiên Giang nhiều lềnh khênh nhưng bây giờ là chuyện xưa rồi.

Phóng to

Ba khía rao bán trên ghe ở kênh xáng Xà No, Hậu Giang - Ảnh: Châu Anh

Ông giáo già Trần Văn Nhâm - xã Tân Thạnh, H.An Minh, Kiên Giang - giọng buồn xo: “Ba khía bây giờ vẫn còn nhưng để gọi đúng nghĩa ngày hội ba khía như xưa không còn nữa đâu”. Giáo Nhâm giải thích mùa ba khía hội chỉ xảy ra ba ngày trong tháng mười âm lịch, lúc đó từ các nơi ba khía kéo về đen đặc, người ta lấy vợt, rổ xúc chứ không thể bắt bằng tay kịp.

Giáo Nhâm sinh ra từ vùng đất này, thuộc làu mảnh đất quê hương như lòng bàn tay. Miệt Tân Thạnh hồi đó gọi là ổ ba khía nhưng tám năm trở lại đây hiếm khi nào thấy đúng nghĩa ngày hội ba khía. Đâu riêng Kiên Giang, vùng Trà Vinh ngày hội ba khía giờ cũng chỉ còn trong ký ức xưa. Ông Phan Thanh Hồ - chủ vựa ba khía ở xã Đông Hải, huyện Duyên Hải - trầm ngâm: “Bây giờ ba khía hết rồi, lúc trước mua ngày cả trăm ký nay chỉ còn vài chục ký thôi”.

Giáo Nhâm đăm chiêu rồi mai này có còn ai nhớ hội ba khía không. Rồi ông day dứt nhớ lại những ngày hội quê đã mất dần, có hội hầu như đã chìm vào quên lãng. Hội cá leo là ngày hội đặc thù ở vùng sông nước miền Tây. Khi nước lũ dâng, cá leo nặng 4-8kg leo sâu vào ruộng đồng giao phối. Người dân rượt theo lấy nơm chụp nhưng bao mùa lũ đi qua, thú vui rình cá leo hội không còn nữa.

Vùng miệt Duyên Hải (Trà Vinh) cũng có một ngày hội mất đi trong luyến tiếc của nhiều người. Khi trở gió là ngày hội lịch cũ hay còn gọi là cá lạc vây. Lịch có giá trị kinh tế cao, hàng trăm ngàn đồng một ký.

Các loài ba khía cùng một số loài cá mất đi ngày hội do nhiều nguyên nhân như rừng bị đốn dần, chúng mất nơi trú ẩn, phong trào đào ao nuôi tôm lan rộng và người ta dùng thuốc cá để diệt cá, môi trường bị hủy hoại...

Mất đi các hội xưa, bộ mặt nông thôn miền Tây Nam bộ như cô gái héo tàn, rồi mai đây con cháu nghe chuyện hội lịch, hội ba khía, hội cá đường... như là chuyện cổ tích.