Phóng to

Các học viên sau cai nghiện sản xuất gạch tại Xí nghiệp sản xuất gạch Thanh Niên thuộc Trung tâm Nhị Xuân, TP.HCM - Ảnh: Thanh Đạm

Thuốc điều trị duy trì

Chúng tôi nhận được thư, điện thoại và cả nhiều người đến gặp trực tiếp hỏi nơi mua và cách dùng thuốc cai nghiện ma túy. Đây là những bậc phụ huynh có con em bị nghiện ma túy nhưng không muốn đưa người nghiện đến các cơ sở điều trị, các trung tâm cai nghiện để chữa trị mà chỉ muốn tìm mua thuốc để cai nghiện tại nhà.

Đây là cách làm không đúng bởi vì thuốc được chấp nhận dùng trong cai nghiện hiện nay phải được bác sĩ chỉ định, theo dõi sử dụng, chứ không thể tự ý sử dụng bởi người không được đào tạo về chuyên môn. Xin có đôi điều nói về thuốc cai nghiện ma túy hiện nay để nhiều người cùng biết.

Cũng giống như nhiều nơi trên thế giới, ở nước ta người nghiện ma túy thường sử dụng heroin (còn gọi là bạch phiến, hàng trắng) và dùng con đường tiêm chích. Heroin là loại ma túy mạnh thể hiện ở chỗ gây nghiện rất nhanh (dùng thử một lần có thể bị nghiện) và nếu đã bị nghiện, ngưng sử dụng sẽ bị hội chứng cai thuốc rất nặng nề (bị cơn vật vã rất trầm trọng so với nghiện một số ma túy khác).

Vì vậy, trong phương cách cai nghiện ma túy hiện nay, đặc biệt cai nghiện heroin, người ta dùng thuốc gọi là thuốc điều trị duy trì (maintenance drug). Đó là thuốc thực chất cũng bắt nguồn từ ma túy, được tổng hợp theo phương pháp hóa học dựa vào sự thay đổi cấu trúc hóa học của morphin (là chất được trích từ thuốc phiện) để có tác dụng tương tự hoặc đối kháng với ma túy.

Các thuốc cai nghiện ma túy là thuốc có thể được sử dụng bằng đường uống hoặc ngậm dưới lưỡi cho tan, được hấp thu và cho tác dụng khá nhanh, nhằm thay thế heroin và làm giảm nhẹ rối loạn do ngưng dùng heroin gây ra. Thuốc cai nghiện loại này cũng gây nghiện nhưng thuộc loại nhẹ, không gây hội chứng cai thuốc vật vã, dữ dội như heroin, giúp người nghiện sau đó bỏ luôn thuốc cai nghiện dùng thay thế. Có loại thuốc gây nghiện có tác dụng đối kháng với heroin là người nghiện có thể chán, dứt bỏ được heroin.

Ba loại thuốc cai nghiện

Hiện nay trên thế giới có ba loại thuốc được dùng để cai nghiện ma túy, đó là:

1. Methadone: dùng liều uống từ 5-10mg mỗi lần, uống 2-3 lần/ngày và dùng trong hai ba ngày. Methadone được dùng giải độc cho người nghiện heroin. Sau một thời gian thay thế heroin, Methadone sẽ được ngưng dùng và gây hội chứng cai thuốc nhẹ nhàng mà người nghiện chấp nhận được. Dùng Methadone uống cai nghiện có lợi điểm là sẽ hạn chế sự lây lan HIV/AIDS.

Nếu người nghiện ma túy, đặc biệt người đã bị nhiễm HIV, thay vì tiêm chích thuốc phiện, heroin đổi sang uống (dạng viên hay dung dịch) hoặc ngậm dưới lưỡi rõ ràng sẽ giảm thiểu sự lây lan tác nhân gây bệnh từ người đã bị nhiễm sang người chưa bị nhiễm do trao đổi bơm kim tiêm (nên lưu ý, không chỉ HIV lây qua con đường tiêm chích mà các tác nhân gây bệnh khác như siêu vi gây viêm gan B, C cũng lây nhiễm qua con đường này).

2. Buprenorphine: được ghi nhận không gây tác dụng phụ ức chế hô hấp và rất ít gây nghiện, ít gây nghiện hơn cả Methadone. Buprenorphine hiện nay được sử dụng làm thuốc cai nghiện ma túy ở một số nước châu Âu. Dùng liều 6-8mg ngậm dưới lưỡi, Buprenorphine dùng làm thuốc cai nghiện tương đương với 60mg Methadone.

3. Naltrexone: đây là thuốc có tác dụng đối kháng và được dùng làm thuốc giải độc khi ngộ độc liều cao heroin (nhiều bệnh viện ở TP.HCM hiện dùng thuốc giải độc này ở cấp cứu ngộ độc heroin).

Dùng bằng đường uống, Naltrexone hấp thu tốt và cho tác dụng kéo dài. Với liều 100mg, thời gian bán thải khoảng 14 giờ, Naltrexone khóa tất cả tác dụng của việc tiêm heroin hoặc hít heroin đến 48 giờ.

Ở nước ta, từ năm 2000 ở một số nơi như TP.HCM đã đặt vấn đề dùng Methadone để cai nghiện ma túy. Rất gần đây, một số nơi ở miền Bắc bắt đầu triển khai dùng Naltrexone để thay thế và duy trì trị cai nghiện heroin. Ở một số nhà thuốc tại TP.HCM đã thấy có bán dược phẩm chứa Naltrexone.

Xin được nhắc lại, các thuốc cai nghiện vừa kể người nghiện hoặc người thân của người nghiện không thể tự ý mua sử dụng. Bởi vì việc cai nghiện bằng thuốc phải theo đúng phác đồ dùng thuốc mà chỉ có bác sĩ điều trị mới am hiểu và hướng dẫn thực hiện. Nếu dùng sai có thể bị tai biến nguy hiểm do thuốc cai nghiện thực chất cũng bắt nguồn từ ma túy và cũng có các tác dụng phụ như ma túy. Người nghiện cần đến các trung tâm cai nghiện hoặc các phòng, đơn vị tham vấn sức khỏe cộng đồng để được tham vấn về vấn đề cai nghiện.