Nơi tám chiến sĩ đã mãi mãi nằm xuống là hang tám cô, một di tích lịch sử nằm giữa đại ngàn Trường Sơn trên đường 20 thuộc xã Tân Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.

Phóng to

Nhà bia tưởng niệm các liệt sĩ

Mãi mãi tuổi hai mươi

Từ kỳ quan thiên nhiên thế giới động Phong Nha ngược đường 20, đi 16km chúng ta sẽ bắt gặp nhà bia tưởng niệm hang Tám Cô nghi ngút khói hương giữa đại ngàn Trường Sơn. Đây là nơi yên nghỉ của tám liệt sĩ đã hi sinh để bảo vệ tuyến đường 20 khi tuổi đời mới chỉ mười chín đôi mươi.

Vào những năm 1971-1972 tại km 16+200 trên con đường 20 Quyết Thắng không ngày nào ngớt tiếng gầm rú của máy bay địch và tiếng bom nổ. Gần đó, ở km 16,5 có một hang đá mà mỗi khi máy bay quần thảo, đánh phá, tám cô gái TNXP thường chạy vào trú ẩn. Từ đó anh em chiến sĩ thường gọi hang này là hang Tám Cô. Và cũng chính hang đó đã trở thành cái hang định mệnh của tám con người.

Đó là buổi chiều 14-11-1972, khi phát hiện B52 rải thảm, tám TNXP thuộc Đội 163, Ban 67 đang làm nhiệm vụ trên mặt đường (gồm bốn trai, bốn gái) chạy về hang để trú ẩn. Một tiểu đội pháo phòng không gồm năm chiến sĩ cơ động trận địa cũng về gần phía cửa hang để tổ chức lực lượng đánh trả. Km 16 bị quật nát, cắt đoạn, đất đá bật tung, núi rừng chao đảo. Một quả bom đánh trúng khu vực cửa hang làm năm chiến sĩ pháo binh hi sinh tại chỗ. Một tiếng "ầm" khủng khiếp nữa lại vang lên. Bom đánh trúng vào mỏm núi phía trên làm một tảng đá nặng hàng trăm tấn rơi xuống bịt kín cửa hang - nơi có tám TNXP đang trú ẩn. Sau loạt bom mọi người đi tìm và biết tám chiến sĩ TNXP đã bị mắc kẹt trong hang.

Hay tin, ngay lập tức các lực lượng công tác chiến đấu trong khu vực đều đến để cứu nạn. Nhưng do tảng đá quá nặng nên tất cả các xe, máy kéo đều không làm tảng đá nhúc nhích. Phương án nổ mìn tảng đá không được chấp nhận vì sức ép của mìn sẽ làm những chiến sĩ trong hang chết ngay, đồng thời lộ mục tiêu cho máy bay địch quay lại đánh phá. Cuối cùng đồng đội đành kéo dài sự sống trong hang bằng cách đưa sữa cháo vào hang bằng ống tuyô luồn qua kẽ đá. Tám ngày khắc nghiệt không biết họ đã vật lộn với cuộc sống thiếu dưỡng khí trong hang như thế nào, chỉ nghe những tiếng kêu yếu ớt "cứu chúng em với" vọng qua kẽ đá.

Những ngày sau đó những người lính vào Nam dừng lại ở km16, đứng trước cửa hang, họ hối hả nghiêng bình toong dốc những giọt nước vào miệng ống tuyô bên kẽ đá, ghé tai nghe ngóng rồi vội vàng xốc lại balô lên đường theo đơn vị.

Cũng có đơn vị hành quân nghỉ chân trước cửa hang, nhiều người lính cẩn thận lấy lương khô, nghiền nát trong hănggô, đổ nước vào rồi cẩn trọng nghiêng miệng hănggô cho chảy qua ống tuyô với mong muốn tiếp thêm sức cho đồng đội trong hang đá. Rồi những thương binh trở ra từ chiến trường miền Nam đã dừng lại trước hang đá, bỏ vội balô, lấy ra mấy viên thuốc bổ được nhận từ các trạm cứu thương, họ tỉ mẩn bỏ vào ống tuyô với niềm hi vọng mong manh.

Đến ngày thứ chín, những người túc trực ngoài cửa hang nghẹn ngào khi từ trong hang vọng ra tiếng gọi "Bầm ơi!" yếu ớt của một cô gái. Sau đó tám TNXP trong hang đã gửi lời chào cuộc sống ở tuổi 20. Đó là Trần Thị Tơ 18 tuổi, Lê Thị Mai 20 tuổi, Đỗ Thị Loan 20 tuổi, Lê Thị Lương 19 tuổi và Nguyễn Văn Huệ 20 tuổi, Nguyễn Văn Phương 20 tuổi, Nguyễn Mậu Kỷ 20 tuổi, Hoàng Văn Vụ 20 tuổi. Tất cả đều quê ở Hoằng Hóa, Thanh Hóa.

Tám TNXP anh dũng đó cùng với hàng ngàn người khác đã chiến đấu hi sinh để xây dựng và bảo vệ con đường 20 Quyết Thắng máu lửa. Con đường "chia lửa" cho đường 12A bắt đầu từ km số 0 tại Phong Nha, Sơn Trạch, Bố Trạch Quảng Bình đến ngã ba Lùm Bùm, huyện Ang Ngang, tỉnh Khăm Muộn, nước bạn Lào. Con đường của tuổi hai mươi mà đại tướng Võ Nguyên Giáp đã từng đánh giá "là một kỳ công, kỳ tích, kỳ quan...". Con đường đã thấm máu của 1.088 liệt sĩ đang ở độ tuổi đôi mươi.

Phóng to

Bia ghi danh các liệt sĩ ở trước cửa hang

Đời đời ghi nhớ công ơn

Tại cửa hang, nơi tám chiến sĩ hi sinh giờ đã xây dựng một nhà bia tưởng niệm. Ngày ngày vẫn có những đoàn người theo con đường 20 vào giữa đại ngàn Trường Sơn để thắp nén hương cho các liệt sĩ. Ngày lễ, ngày tết có nhiều đoàn với hàng trăm học sinh, sinh viên và du khách vào thăm viếng nơi đây. Ngày rằm tháng giêng, người thân của các chiến sĩ đã hi sinh trong hang từ Thanh Hóa, Hà Giang vẫn vào đây thắp nén nhang tưởng nhớ.

Những người khách phương xa và cả những người khách nước ngoài trong đó có những cựu binh Mỹ khi đến Phong Nha, được giới thiệu đều tìm vào hang Tám Cô kính cẩn nghiêng mình trước sự hi sinh của các anh chị.

Phóng to Áo Trắng số 7 (ra ngày 15-4-2010) hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.