Nhà trong phố, lâu lắm rồi không thấy mẹ gói bánh chưng xanh. Nhớ cái cảm giác ngồi rửa lá trước cái vòi nước chảy âm ỉ, mẹ hối hả ngâm gạo đãi đỗ, bố kê gọn bộ bàn ghế gỗ lấy chỗ trống trải chiếu để gói bánh những chiều 27-28 tết.

Phóng to

Gói bánh - Ảnh: N.V.Cường

Nhớ cái cảm giác ngồi bên bếp lửa hồng hồi hộp đợi chiếc bánh chưng mẹ gói riêng cho hai chị em. Nhớ cả siêu nước nóng đặt ké trong nồi bánh chưng để làm nước tắm đã sôi sùng sục mẹ giục mãi mà hai chị em đứa đứng đứa ngồi quanh bếp củi không chịu đi tắm.

Vẫn những công đoạn ấy, vẫn những nguyên liệu ấy, vẫn những hương vị ấy… những kỷ niệm ấu thơ đã ngủ quên trong tiềm thức như bừng sống dậy. Câu chuyện với những người dân làng nghề cứ nhẩn nha mãi khiến bước chân thật khó mà rời đi…

Người làng Tranh Khúc cũng trồng dong để lấy lá gói bánh nhưng chủ yếu để… chữa cháy. Với số lượng bánh gói ra mỗi ngày như vậy, lá dong phải được nhập về từ Hà Giang, Hòa Bình, Nghệ An, Thanh Hóa mới đáp ứng đủ nhu cầu sản xuất. Gạo nếp phải là gạo nếp cái, nếp nhung Hải Hậu, Nam Định được ngâm trước vào nước khoảng 1 giờ trước khi gói bánh.

Đỗ xanh loại một, bỏ vỏ, được đồ chín rồi đánh tơi để nguội, sau đó bọc vào nhân thịt lợn ba chỉ ngon đã được ướp muối tiêu. Năm nay, giá cả nguyên liệu tăng nên giá thành một chiếc bánh cũng tăng, trước có 17.000 đồng/100 lá thì bây giờ đã vọt lên gần 30.000 đồng/100 lá. Giá giao cất dao động từ 10.000 - 30.000 đồng tùy kích thước và chất lượng.

Phóng to

Phóng to

Phóng to

Các công đoạn làm bánh từ chuẩn bị lá, dây buộc đến chuẩn bị gạo, nhân bánh - Ảnh: N.V.Cường

Cận tết, cả nhà từ ông bà cha mẹ, thanh niên, già trẻ lớn bé đều tập trung vào công việc gói bánh. Mỗi người một việc để đáp ứng nhu cầu thị trường. Thông thường, công việc chuẩn bị lá gói bánh là công việc vất vả và mất nhiều thời gian nhất.

Lá dong được rửa sạch qua nhiều lần nước, gấp thành chồng, để ráo, tước cuống bằng miệng. Gạo, đỗ, thịt được chuẩn bị sẵn sàng, xếp vào chậu, trên mâm và rồi mỗi người một tay một chân, chả mấy chốc những chiếc bánh chưng xanh vuông vắn dày dặn xếp đầy ăm ắp thúng.

Gói không cần khuôn, đùm lá bằng tay mà những chiếc bánh vẫn đẹp và đều chăn chắt, trung bình chưa tới một phút là một chiếc bánh đã hoàn thành. Bánh gói gần xong là đến lúc những người đàn ông vào bếp xúc xỉ than, cơi lò, chuẩn bị nồi luộc bánh. Những tấm bánh xanh mướt màu lá dong được xếp chèn lên nhau trong chiếc nồi có thể chứa tới 500 chiếc một lúc và phải có tới hai người đàn ông khỏe mạnh mới có thể gánh nồi đưa lên bếp lò.

Tùy theo kích thước và số lượng bánh mà thời gian luộc trên dưới 10 giờ, luộc theo kiểu chín âm, tức là cứ lâu lâu lại chêm thêm nước lạnh vào nồi bánh chưng. Đây là bí quyết luộc bánh rền, ngon, dẻo, không bị lại gạo của người làng.

Phóng to

Phóng to

Phóng to

Phóng to

Các công đoạn làm bánh từ chuẩn gói bánh đến khi bánh đã luộc chín - Ảnh: N.V.Cường

Về đến nhà, những hình ảnh của bánh chưng xanh vẫn hiện rõ mồn một trong trí nhớ, trong từng khuôn hình đang mở trên màn hình máy tính. Chạnh lòng khi nhớ câu chuyện sáng mồng một làng bánh chưng Tranh Khúc vắng như chùa Bà Đanh vì người người nhà nhà ai cũng bận đi ngủ sau một mùa tết mệt nhoài, vất vả, có khi đêm giao thừa vẫn còn đi thu tiền.

Ở Tranh Khúc, tết đến sớm nhất và hình như cũng về muộn nhất. Để mang đến cho nhà nhà, những chiếc banh chưng xanh.