Phóng to

Cổng chùa Bối Khê (Thanh Oai, Hà Tây)

Xây dựng từ thế kỷ 14 và qua nhiều lần sửa chữa lớn, đến nay chùa Bối Khê-một ngôi chùa thuộc vào loại cổ nhất nước đang bị xuống cấp nặng nề. Mới đây, Sở VH-TT Hà Tây đã tiến hành lập báo cáo dự án bảo tồn, tôn tạo di tích này.

Chùa Bối Khê (Ðại Bi Tự) tại xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai (Hà Tây), được xây dựng từ thời Trần, đã qua nhiều lần trùng tu, nhưng vẫn là một ngôi chùa gỗ mang dấu vết của kiến trúc thế kỷ 14, xưa nhất còn lại ở nước ta.

Chùa tọa lạc ở đầu làng, phía trước là cổng ngũ môn xây bằng gạch, vừa là cổng làng vừa là cổng chùa, sau cổng là một con ngòi vốn xưa là sông Ðỗ Ðộng nổi tiếng có nhịp cầu nhỏ cong cong bắc qua.

Tam quan kiêm gác chuông chùa Bối Khê là một hạng mục kiến trúc ba gian được làm kiểu hai tầng tám mái, tầng trên là gác chuông có treo quả chuông đồng đúc năm Thiệu Trị 4 (1844). Văn bia trong chùa cho biết, tam quan được xây dựng từ năm Hoằng Ðịnh 4 (1603) nhưng đến năm Thiệu Trị 6 (1846) đã làm lại. Sau tam quan là chùa chính kiểu "nội công ngoại quốc" phía trước là nơi thờ Phật, phía sau là nơi thờ thánh Bối.

Tòa Tiền đường ở phía trước gồm bảy gian được làm trên nền cao với bốn đầu đao cong, chính giữa bờ nóc đắp biển đề tên chùa "Ðại Bi Tự". Nếu như các bộ vì đỡ mái bên trong tòa Tiền đường được làm đơn giản và chắc chắn theo kiểu bào trơn đóng bén thì ở ngoài hiên các bẩy, xà, cốn mê lại được chạm hai mặt với nhiều đề tài: tứ quý, tứ linh và trích đoạn Tây Du Ký rất sinh động. Ðặc biệt hàng cột hiên được làm bằng chất liệu đá xanh có tiết diện vuông với đầu cột chạm cánh sen và thân cột khắc nhiều đôi câu đối bằng chữ Hán trong lòng diệm dọc chạm tứ quý.

Phía sau Tiền đường là Thượng điện cổ kính được dựng trên nền cao, đầu đao góc mái được uốn cong thanh thoát. Các bộ vì kèo được chạm khắc rồng phượng, và các hoa văn tinh xảo thể hiện dấu ấn của nghệ thuật trang trí thời Trần.

Hai hồi Tiền đường thông với hai dãy hành lang chạy dọc hai bên chùa nối với Hậu đường phía trước Ðiện Thánh. Mỗi dãy hành lang có bảy gian, có bộ tượng La Hán đắp bằng đất luyện, tạo hình sống động bày ở hai dãy hành lang này. Cửa cung có bức hoành phi đề ba chữ Hán "Tổ Phật am" và dòng lạc khoản ghi rõ Ðiện Thánh được làm năm Chính Hòa 15 (1694), tu bổ năm Cảnh Hưng 27 (1766) và 44 (1733). Trong điện Thánh có bài vị, tượng đức thánh Bối.

Ngoài giá trị về mặt kiến trúc, chùa Bối Khê còn lưu giữ nhiều hiện vật quý hiếm như: nhang án hoa sen bằng đá được làm vào thời Trần (1382), các cây đèn gốm trang trí hình cánh sen và rồng đắp nổi và tượng Quan Âm Nam Hải thời Mạc, đặc biệt là hai "cây thiêng" còn gọi là "cây mệnh" bằng gỗ trồng trong chậu đắp núi giả, sơn son thếp vàng.

Trong số di vật đá ở đây còn có nhiều bia hậu, bia sự tích mà cổ nhất là "Bối động thánh tích bi ký" có niên đại Thái Hòa 11 (1453) và tượng hậu bà chúa Mạc đã có công tu bổ chùa.

Ðược xây dựng từ thế kỷ 14, tồn tại đến ngày nay chùa Bối Khê đã qua nhiều lần sửa chữa lớn. Tuy nhiên, trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt, bị ảnh hưởng của chiến tranh và việc tu bổ nhỏ trong những năm trước đây còn chắp vá nên gần đây chùa Bối Khê đã bị xuống cấp nặng nề.

Căn cứ vào tình trạng của di tích và đề nghị của địa phương, Sở Văn hóa - Thông tin Hà Tây đã tiến hành lập báo cáo dự án bảo tồn, tu bổ, tôn tạo và phục hồi di tích chùa Bối Khê. Dự án đầu tư bảo tồn, tu bổ, tôn tạo và phục hồi di tích chùa Bối Khê do đơn vị tư vấn thiết kế là Văn phòng tư vấn và chuyển giao công nghệ xây dựng - Trường đại học Kiến trúc Hà Nội lập đã được Bộ Văn hóa - Thông tin, UBND tỉnh phê duyệt với tổng dự toán đầu tư hơn 13 tỷ đồng. Vừa qua, Sở Văn hóa - Thông tin Hà Tây đã tổ chức khởi công bảo tồn, tu bổ lại chùa.

Việc tu bổ, tôn tạo, các hạng mục kiến trúc của chùa Bối Khê sẽ bảo đảm giữ gìn được nguyên gốc những kiến trúc cổ, trung thành với lịch sử và phù hợp nghệ thuật kiến trúc truyền thống dân tộc của một ngôi chùa cổ nhất Hà Tây, đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.