• Chi trả tiền bồi thường kịp thời cho dân

Phóng to

Dự án Hồ sinh thái Vĩnh Lộc đã xóa treo nhưng dân vẫn bị quy hoạch ràng buộc - Ảnh: D.N.Hà

Tại nhiều địa phương, tình trạng chính quyền vẽ quy hoạch cho đẹp rồi không thực hiện, các nhà đầu tư tranh thủ xin dự án để xí đất gây nên tình trạng quy hoạch “treo”, dự án "treo" tràn lan. Người sử dụng đất bị tước hết các quyền, nhiều nơi đất bỏ hoang hóa gây lãng phí.

Việc này đã tạo nên mâu thuẫn giữa nhà nước và người dân: nhà nước xem quy hoạch là công cụ để phát triển, còn người dân rất sợ đất đai của mình rơi vào quy hoạch.

Nhà nước phải thực hiện cam kết

Khoản 2 của điều 49, Luật đất đai 2013 nêu rõ: quy hoạch sử dụng đất đã được công bố mà chưa có kế hoạch sử dụng đất hằng năm của cấp huyện thì người sử dụng đất được tiếp tục sử dụng và được thực hiện các quyền của người sử dụng đất theo quy định của pháp luật.

Khu vực theo kế hoạch sử dụng đất hằng năm của cấp huyện phải thu hồi hoặc chuyển mục đích sử dụng đất thì người dân không được xây dựng mới, không được trồng cây lâu năm mà chỉ được cải tạo, sửa chữa nhà ở. Sau 3 năm mà chưa có quyết định thu hồi thì cơ quan có thẩm quyền phải điều chỉnh, hủy bỏ.

Nếu đến thời điểm này mà cơ quan chức năng không điều chỉnh, hủy bỏ kế hoạch sử dụng đất thì người dân sẽ không còn bị hạn chế các quyền của người sử dụng đất.

Một chuyên viên về quy hoạch tại TP.HCM nhận xét: quy định này gần như một cam kết của nhà nước đối với người dân khi ban hành quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Ông này ví von: Tôi (nhà nước) lên kế hoạch trên đất anh (người sử dụng đất) đang sử dụng. Khi thực hiện quy hoạch thì cả đôi bên cùng có lợi, tôi sẽ sắp xếp cho anh cuộc sống mới ổn định hơn, tôi có đất để thực hiện các dự án, phát triển hạ tầng, anh cũng được hưởng…

Trong thời gian 3 năm, anh sẽ bị một số ràng buộc nhất định. Nếu như hết 3 năm mà tôi chưa thu hồi đất, chưa giải quyết quyền lợi cho anh thì anh sẽ đương nhiên được cởi bỏ những ràng buộc mà hai bên đã cam kết từ đầu. Hứa với anh như vậy, tôi phải rất đắn đo, cân nhắc, phải quyết tâm tìm biện pháp, nguồn lực để thực hiện cam kết này.

Khó khăn của dân còn nguyên

Thực tế tại các tỉnh thành, một khi đã có quy hoạch sử dụng đất hoặc quy hoạch xây dựng phân khu thì người dân chỉ được giải quyết tách thửa hoặc chuyển mục đích sử dụng đất theo quy hoạch. Nhiều khu vực đất nông nghiệp tại TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai, Vũng Tàu, Long An bị quy hoạch thành các chức năng khác ngoài dân cư như đường giao thông, công viên, khu công nghiệp... thì người dân không được chuyển mục đích thành đất ở hoặc tách thửa.

Ở những tỉnh này, quá trình đô thị hóa diễn ra khá nhanh, khả năng sản xuất nông nghiệp của đất nông nghiệp không còn khi những vùng xung quanh bị đô thị hóa làm khô cạn kênh mương, sâu bọ phát triển. Lúc này, người sử dụng đất không thể sử dụng đất theo đúng mục đích nông nghiệp nữa, xin chuyển thành đất ở hoặc xin tách thửa cũng không được vì không đúng quy hoạch.

Điển hình cho tình trạng này là quy hoạch khu văn hóa sinh thái hồ Vĩnh Lộc tại các xã Vĩnh Lộc A, Vĩnh Lộc B, huyện Bình Chánh (TP.HCM).

Nguyên trước kia, dự án khu văn hóa sinh thái hồ Vĩnh Lộc là một dự án bị “treo” gần 20 năm do các chủ đầu tư không có năng lực thực hiện. Sau đó, Nhà nước xóa dự án treo nhưng vẫn giữ quy hoạch khu văn hóa sinh thái hồ Vĩnh Lộc. Chính vì vậy, mang tiếng là đã được xóa treo nhưng người dân chỉ được làm ruộng, bán đất nguyên thửa cho người khác làm ruộng chứ không được chuyển thành đất ở hoặc tách thửa nhỏ để bán.

Tại TP.HCM, UBND TP đã linh hoạt gỡ vướng cho người dân có đất trong quy hoạch bằng quy định cấp giấy phép xây dựng trên đất bị quy hoạch hoặc nhà ở chưa có giấy tờ trong khu quy hoạch thì được xây dựng lại theo hiện trạng. Trong một cuộc họp về triển khai quy định về cấp giấy phép xây dựng tại UBND TP gần đây, lãnh đạo Sở Xây dựng cho rằng quy định trên chỉ gỡ vướng cho rất ít trường hợp đất bị vướng quy hoạch.

“Bức xúc nhất của người dân trong vùng quy hoạch hiện nay là đất nông nghiệp không thể chuyển thành đất ở nên không được cấp giấy phép xây dựng theo quy định mới trên”, lãnh đạo Sở Xây dựng nói tại cuộc họp. Như vậy, khó khăn của dân về thực hiện các quyền của người sử dụng đất trong khu quy hoạch vẫn còn nguyên.

Luật sư Trần Công Ly Tao, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho rằng đây là chỗ mà các cơ quan chức năng cần hướng dẫn rõ cụ thể. Quy định người sử dụng đất vẫn được thực hiện các quyền theo quy định có bao gồm quyền được tách thửa, chuyển mục đích sử dụng như những khu vực quy hoạch dân cư hay không. Chí ít cũng phải cho người dân chuyển mục đích một phần đất bằng diện tích trong hạn mức đất ở để họ được cấp giấy phép, xây nhà hợp pháp.