Phóng to

Phố thương mại Enramadas luôn nhộn nhịp - Ảnh: TRUNG CÔNG

Chúng tôi thuê một chiếc xe đời mới Hàn Quốc và một bác tài biết chút tiếng Anh lái dọc chiều dài hòn đảo hình con cá để tránh tình trạng vạ vật chờ xe buýt đường dài hỏng hóc dọc đường.

Lần theo con đường cách mạng Cuba

Xe chạy tà tà xuyên giữa dải màu xanh lá chuối, những cánh đồng trải dài hoa mía tím phất phơ... và ngẫu hứng dừng lại bất kỳ chỗ nào chúng tôi thích để chụp ảnh, hỏi chuyện những người dân đang lao động. Ngược theo con đường cách mạng năm nào, thành phố Santa Clara gắn với tên tuổi Ché Guevara, Cienfuegos, dãy núi Sierra Maestra - nơi nằm gai nếm mật của các nhà cách mạng Cuba, Holguin - nơi sinh của anh em nhà Castro... rồi cũng lùi xa để đến Santiago de Cuba - thành phố khởi đầu cuộc cách mạng chống lại độc tài Batista với sự hậu thuẫn của Mỹ và cũng là nơi Fidel Castro tuyên bố chiến thắng vào tháng 1-1959 sau sáu năm kháng chiến.

Doanh trại Moncada nằm ngay trên đại lộ Moncada là điểm tham quan lúc nào cũng đầy ắp khách du lịch và học sinh. Ngày 26-7-1953 đã biến nơi này thành địa danh lịch sử khi chàng luật sư trẻ tuổi Fidel Castro cùng đồng đội tấn công doanh trại, mở đầu cuộc cách mạng lẫy lừng. Một phần di tích lịch sử ngày nay là bảo tàng cho khách tham quan, một phần được sử dụng làm trường học. Những vết đạn lỗ chỗ trên tường và các cánh cửa vẫn được giữ nguyên ghi dấu ấn năm nào.

Bancông xanh của tòa thị chính Santiago trắng muốt giờ vẫn duyên dáng. Du khách đứng ở công viên phía dưới nhìn lên và mường tượng cảnh Fidel Castro mặc quân phục màu cỏ úa đứng trên bancông tuyên bố lật đổ chế độ độc tài Batista vào ngày 1-1-1959. Nhìn từ những ô cửa bằng gỗ của Bảo tàng Nghệ thuật thuộc địa, phía bên kia của quảng trường tòa nhà thị chính trắng lấp lóa dưới ánh mặt trời Caribê trông thật ấn tượng.

Sài Gòn xưa trong ngôi nhà cổ Santiago

Du lịch hiện là nguồn thu ngoại tệ mạnh nhất của Cuba và là ngành đem lại nhiều việc làm nhất cho người dân. Chính phủ cho phép dân chúng dành 1-2 phòng trong nhà cho khách du lịch thuê trọ, mỗi phòng chứa tối đa 2 khách, giá 20-30 peso chuyển đổi/đêm và chủ nhà phải nộp lại một phần tiền này như phí kinh doanh. Loại hình lưu trú casa particular (nhà trọ gia đình) này rất hấp dẫn khách du lịch nước ngoài. Họ có thể đặt bữa tối và sáng để chủ nhà chuẩn bị. Thu nhập từ các bữa ăn và đồ uống không phải nộp lại cho nhà nước nên các chủ nhà trọ rất vui khi khách đặt ăn.

Thăm vài nhà trọ chúng tôi mới chọn được một nhà có hai phòng kề nhau và tiện nghi khá dễ chịu. Được sử dụng phòng khách chung với chủ nhà, lướt qua giá sách với nhiều cuốn ngả màu, chiếc bàn gỗ nâu sẫm phủ khăn đăng-ten trắng ngà trên để chiếc đài cũ, chiếc ghế tựa bập bênh trên nền gạch men lâu năm và mùi không khí trong căn hộ cũ kỹ mà cứ ngỡ mình đang ở một không gian sống Sài Gòn nhiều thập niên trước.

Hàng hóa trong các cửa hàng mậu dịch quốc doanh vẫn lèo tèo vài ba mặt hàng cơ bản nhưng giá cực rẻ và được tính bằng đồng peso nội địa. Dân chúng phải mang theo sổ mua hàng để người bán kiểm tra xem có vượt quá tiêu chuẩn hằng tháng hay không. Nhưng bước vào cửa hàng bách hóa tiêu bằng đồng peso chuyển đổi (CUC, tỉ giá tương đương bằng 1 USD và khoảng 33 peso nội địa) là cả một thế giới khác. Nhu yếu phẩm và xa xỉ phẩm đầy trên các kệ, phần lớn là đồ nhập khẩu, giá đắt gấp hàng chục lần mà chỉ với đồng lương thông thường dân Cuba không tài nào mua nổi. Vì thế hỏi ra mới biết rất nhiều lái xe taxi là bác sĩ làm thêm ngoài giờ, hướng dẫn viên du lịch là giáo viên hay kỹ sư và người phục vụ trong quán ăn là y tá.

Thành phố của nghệ sĩ

Cuộc sống của một thành phố vừa mới mở cửa đã làm một bộ phận dân chúng no đủ hơn trước nhưng vẫn còn rất nhiều khó khăn. Tuy vậy tinh thần lạc quan của người Cuba và tình yêu tràn trề với âm nhạc vẫn luôn chan chứa. Chỉ cần âm nhạc nổi lên, dù từ một chiếc đài cũ kỹ, một loa thùng nhỏ đặt tại góc phố hay một ban nhạc đường phố là những cái hông bắt đầu chuyển động, những cặp đùi đánh nhịp và những cánh tay uốn lượn như phản xạ có điều kiện.

Santiago được dòng chảy âm nhạc son đặc trưng Cuba tưới đẫm với rất nhiều ban nhạc nổi tiếng khởi nghiệp và thành danh, trong đó Casa de la Trova là mái nhà của rất nhiều nghệ sĩ tài hoa, một nơi sinh hoạt văn hóa không thể thiếu của người Cuba.

Chúng tôi tình cờ được tham dự một buổi biểu diễn của nghệ sĩ nhân dân Eliades Ochoa - người tham gia phim Buena Vista Social Club và album cùng tên lừng danh khắp thế giới. Hàng trăm người cùng hòa giọng ca với Ochoa trong buổi chiều nóng nực, vài cặp đôi nhảy say sưa mồ hôi ướt đẫm lưng. Không khí trong khán phòng chật của Casa de la Trova cuốn người ta vào đủ cung bậc cảm xúc.

Bước ra ngoài trời nắng chang chang mà âm nhạc vẫn chan chứa trong đầu, những dòng xe old-timer bỗng như đang trôi bồng bềnh trên phố giữa hai dãy nhà kiểu thuộc địa rất truyền thống Cuba. Ghé lại một quầy bán cocktail hàu tươi, một thứ quà ăn vặt của vùng biển Caribê trộn giữa những con hàu bé bằng ngón tay với một chút nước chanh, một tẹo muối đường và ngạc nhiên chưa, một thìa tương ớt của lọ tương Vifon Việt Nam!

Rưng rưng và lâng lâng, chúng tôi lại rảo bộ trên phố phường, hòa cùng dòng người của Santiago de Cuba...

Hiện tại không có chuyến bay thẳng từ Việt Nam đến Cuba, có thể bay trung chuyển qua sân bay Frankfurt - am - Main (Đức), Tokyo (Nhật Bản), vài sân bay ở Canada hoặc Mexico. Khách du lịch quốc tịch VN không cần visa khi thăm Cuba. Tuy vậy cần chuẩn bị hộ chiếu, bảo hiểm du lịch quốc tế, ngoại tệ để quy đổi sang CUC khi đến Cuba. Nên mang theo đồng euro thay vì USD để không bị tính thêm phí đổi tiền. Từ tháng 8-2011 Chính phủ Mỹ đã cho phép công dân Mỹ bay trực tiếp đến Cuba mà không cần quá cảnh tại Canada hay Mexico, nới lỏng lệnh cấm sau 50 năm. Nên ở nhà dân để hưởng không khí homestay. Tôm hùm, cơm đỗ đen, khoai lang chiên, cocktail Mojito hay Libre Cuba là những món nên thử khi ở Cuba. Phóng to Quảng trường lịch sử Céspedes