Xe đạp là phương tiện duy nhất di chuyển trong khu vực sản xuất pháo hoa - Ảnh: MY LĂNG

Đại bản doanh của nơi sản xuất pháo hoa cách trụ sở Nhà máy Z121 (Tổng cục Công nghiệp quốc phòng - Bộ Quốc phòng) hơn 10km.

Phân xưởng sản xuất pháo hoa khổng lồ

Không tiếng còi xe, nằm trong những lạch đồi ở vùng trung du, xí nghiệp sản xuất pháo hoa (còn gọi là dây chuyền sản xuất pháo hoa) gồm 120 nhà xưởng lớn nhỏ, trong đó có khoảng 60 nhà sản xuất pháo hoa.

Mỗi nhà xưởng đều xây cách xa nhau và nằm tách biệt sau những ụ đồi được phủ kín bởi loại cỏ đặc biệt nhập khẩu từ Nhật Bản. Ụ này cách ụ kia vài chục mét, có chỗ hàng trăm mét. Riêng với nhà sản xuất pháo hoa phải cách nhau ít nhất 200m.

“Các nhà xưởng được chia nhỏ, phân tán để đảm bảo an toàn. Nếu có sự cố sẽ không gây ra dây chuyền, hiệu ứng domino. Xung quanh các nhà đều phải có ụ chắn để giảm hiệu ứng dây chuyền nếu xảy ra sự cố” - đại úy Lê Quang Hòa, quản đốc của dây chuyền sản xuất pháo hoa, giải thích.

Trước đó, để đi vào khu vực hỏa cụ (phân xưởng sản xuất thuốc), chúng tôi phải đặt tay lên một thanh sắt tròn.

Thao tác đó theo giải thích của đại úy Lê Quang Hòa là để khử tĩnh điện - điều bắt buộc đối với tất cả những người muốn vào nơi đây.

Anh cho biết thêm: “Công nhân khi đi qua cổng không được mang theo điện thoại, máy tính, thuốc lá, bật lửa, máy ảnh, vòng, nhẫn... Tuyệt đối nghiêm cấm người có hơi men vào khu vực này, kể cả khách”.

Đường trong xí nghiệp sản xuất pháo hoa như ma trận, ẩn hiện giữa những quả đồi cao thấp.

Trên đường đi vào trung tâm nơi sản xuất pháo hoa, thỉnh thoảng lại thấy những công nhân trong màu áo xanh đặc trưng của Tổng cục Công nghiệp quốc phòng đạp xe để di chuyển từ nhà này sang nhà khác.

“Ở đây, xưởng nào cũng có khu để tầm chục chiếc xe đạp. Chúng tôi từ cán bộ đến công nhân khi đi lại, gần thì đi bộ, xa thì đi xe đạp để tránh gây ồn ào và gây cháy nổ. Xe máy thì có xăng, xe điện thì có điện, nguy cơ cháy nổ cao” - đại úy Lê Quang Hòa nói.

Quản đốc Lê Quang Hòa cho biết để có được dây chuyền sản xuất pháo hoa này, từ nhiều năm trước các lãnh đạo của Nhà máy Z121 đã đi Nhật Bản, Pháp, Trung Quốc - những quốc gia hàng đầu sản xuất pháo hoa - tham quan, tìm hiểu quy trình sản xuất pháo hoa của họ.

Sau những chuyến xuất ngoại học hỏi và sau nhiều lần đi nhiều nơi tìm địa bàn thích hợp đặt hệ thống dây chuyền, Z121 đã tạo dựng nên một dây chuyền sản xuất pháo hoa hoành tráng và hiện đại dựa trên tiêu chuẩn của Việt Nam và Pháp.

Tháng 1-2016, phân xưởng sản xuất pháo hoa mới trên diện tích gần 70ha bắt đầu hoạt động.

Công nhân xếp hình những viên màu vào khung quả pháo hoa - một trong những công đoạn quan trọng đòi hỏi tay nghề cao - Ảnh: MY LĂNG

Hiện đại đến mấy, vẫn phải làm thủ công

Các thao tác của công nhân khi làm việc phải tuân theo quy trình rất nghiêm ngặt vì chỉ cần một thao tác không đúng cũng có thể gây tai nạn, như kéo cửa chắn an toàn bắt buộc phải bằng tay trái.

Tất cả các chặng sản xuất đều có hệ thống báo cháy cứu hỏa tự động hiện đại. Khi có dấu hiệu mất an toàn, hệ thống phun nước sẽ phun trực tiếp xuống vị trí đó để dập lửa, khói.

Thời gian từ lúc phát ra tia lửa đến khi xả nước không quá 5 giây! Để giảm thiểu nguy cơ cháy nổ, trang phục của công nhân từ quần áo bảo hộ, găng tay, mặt nạ, mũ, giày, băng khẩu trang... kể cả quần áo lót đều làm bằng cotton (không có sợi hóa học).

Ngoài ra, hệ thống dây chuyền phải được khống chế độ ẩm: không quá 65% (sẽ ảnh hưởng chất lượng pháo hoa) nhưng cũng không được dưới 40% (sẽ mất an toàn).

Ở xí nghiệp sản xuất pháo hoa này có một bộ phận khá đặc biệt, công nhân đều là nữ, tuyệt nhiên không thấy bóng dáng một nam công nhân. Đó là bộ phận bồi quả.

Đặc biệt nữa, toàn nữ nhưng rất yên tĩnh, không nghe tiếng nói chuyện. Không gian yên lặng đến nỗi nghe cả tiếng kim đồng hồ treo trên tường.

Có tận mắt chứng kiến quy trình sản xuất ra một quả pháo hoa mới thấy công phu như thế nào. Mỗi quả pháo hoa phải bồi (quấn) đủ 35 lớp, một lần chỉ được bồi một lớp, đợi sấy khô mới được bồi tiếp. Nếu “tham” bồi một lúc nhiều lớp hoặc bồi ngay thì không thể sấy khô được.

Quản đốc Lê Quang Hòa cho biết: “Trong sản xuất pháo hoa, dù dây chuyền hiện đại đến đâu, có những công đoạn vẫn phải làm thủ công. Máy móc không thay thế được.

Trên thế giới cũng vậy. Đó là những công đoạn chính để làm nên vẻ đẹp của pháo hoa, đòi hỏi tay nghề cao mới được làm”. Như bộ phận làm viên màu chẳng hạn.

Trong quy trình làm ra một quả pháo hoa, bộ phận viên màu quan trọng nhất, là trái tim của pháo hoa. Đây là thành phần tiếp xúc trực tiếp với thuốc và tạo hình của pháo hoa.

Chính vì thế ở đây công nhân hoàn toàn là nam, vì ngoài khéo tay phải có sức khỏe mới làm được. Trong từng gian không có quạt, công việc lại nặng nhọc khi phải cầm mẻ viên màu nặng 4-5kg trên tay liên tục. Thế nên quần áo, mặt mũi người nào cũng lấm lem bụi và nhễ nhại mồ hôi.

Ngừng tay nghỉ sau khi vừa làm xong một mẻ viên màu nặng khoảng 4kg, anh Nguyễn Quang Trung (tổ trưởng tổ sản xuất viên màu) cho hay: “Nhà máy quan tâm, có muốn lắp máy lạnh, lắp quạt cũng không được. Quạt thì sẽ thổi bột thuốc, bụi, không làm được. Mỗi lần chui ra khỏi xưởng thì vai, mặt mũi ai cũng bụi đen, tắm xong mới thấy rõ mặt mày”.

Gạt mồ hôi, người công nhân đã 18 năm gắn bó với pháo hoa này tâm sự: “Trước đây, năm nào giao thừa anh em cũng phải đi bắn pháo hoa, không được đón giao thừa cùng gia đình nhưng mọi người lại thấy vui lắm, hạnh phúc lắm. Vì sản phẩm mình làm ra mang lại niềm vui cho nhiều người, nhất là người dân lao động”.