Trong hai ngày 10 và 11-1-2011, Hội Luật gia VN tổ chức cuộc hội thảo để triển khai phổ biến những nội dung cơ bản của Luật TNBTNN cho hội luật gia cấp tỉnh. Tại hội thảo, một chuyên viên Bộ Tư pháp cho biết có địa phương không báo cáo tình hình triển khai thực hiện Luật TNBTNN trong năm qua. Nhiều địa phương khác có báo cáo nhưng không đầy đủ.

Khi ban hành đạo luật này nhiều người quan ngại rằng sẽ tạo ra nhiều áp lực cho các cơ quan nhà nước trong điều kiện trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức còn nhiều hạn chế. Tuy nhiên qua một năm triển khai thực hiện luật này (từ 1-1-2010), điều đó đã không xảy ra và chưa có nhiều thay đổi so với trước đây. Theo một chuyên gia của Bộ Tư pháp là thành viên trong tổ tham mưu soạn thảo luật này thì do nhiều nguyên nhân, trong đó có yếu tố phải bảo đảm tính đồng bộ với các văn bản pháp luật khác và cơ sở xã hội (thực trạng của bộ máy nhà nước...) tại thời điểm ban hành, nên Luật TNBTNN còn có những quy định “lưỡng tính” mà chưa có được sự đột phá.

Theo quy định của Luật TNBTNN, người bị thiệt hại không có quyền yêu cầu bồi thường ngay mà phải có văn bản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền (quyết định giải quyết khiếu nại, tố cáo hoặc bản án, quyết định của tòa án) xác định hành vi của người thi hành công vụ là trái pháp luật... Như vậy, Luật TNBTNN có hiệu lực hay không còn phụ thuộc chất lượng, hiệu quả của công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và của tòa án. Trong điều kiện còn nhiều bất cập, nhiêu khê trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, cũng như tính độc lập của ngành tòa án chưa được triệt để, trình độ, năng lực và bản lĩnh của đội ngũ thẩm phán còn hạn chế thì để thực hiện quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại người dân sẽ còn gặp nhiều trở ngại, ách tắc.

Trong lĩnh vực tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, theo quy định tại điều 33 Luật TNBTNN, tòa án có trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi ra bản án, quyết định mà bị hủy theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm và người ra bản án, quyết định biết rõ là trái pháp luật hoặc cố ý làm sai lệch hồ sơ vụ án - tức là do lỗi cố ý (khoản 4 điều 28). Trong khi đó, cấp giám đốc thẩm chỉ có thẩm quyền xem xét bản án, quyết định có phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án hay không; có vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và có sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật hay không, chứ không có thẩm quyền và trách nhiệm điều tra, kết luận các sai sót của bản án, quyết định là do lỗi cố ý hay do trình độ, năng lực của những người tiến hành tố tụng. Vậy, để có cơ sở cho người bị thiệt hại yêu cầu bồi thường thì ai, cơ quan nào có trách nhiệm điều tra, kết luận? điều này luật còn bỏ ngỏ.

Mặt khác, để xác định việc ra bản án, quyết định sai do cố ý hay do trình độ, năng lực hạn chế của người tiến hành tố tụng quả không hề dễ dàng. Do đó, thiết nghĩ nếu như Luật TNBTNN quy định trong mọi trường hợp xử sai (trừ trường hợp xử sai vì lý do khách quan) đều phải chịu trách nhiệm bồi thường thì không chỉ bảo đảm sự bình đẳng và triệt để trong việc bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân bị thiệt hại, mà còn góp phần hạn chế tiêu cực trong hoạt động xét xử.