Kỳ 1: Bất khuất Kỳ 2: Một người đổ máu, trăm người rơi nước mắtKỳ 3: Những cuộc đào thoát

Phóng to

Nghe đọc nội dung toàn bài:

Lập chính quyền Côn Đảo

Phóng to

Trở về - ngày chiến thắng - Ảnh tư liệu

Trước tình hình trên, chúng tôi trong tổ trung tâm, khu F (một hình thức tổ chức lãnh đạo trong nhà tù) phải bàn bạc nhận định. Đang trao đổi giữa các phòng giam với nhau thì anh Thành, một thành viên tổ trung tâm ở khu H, đột nhiên đến nói ngay: “Sài Gòn đã được giải phóng, chính phủ Dương Văn Minh đã đầu hàng”.

Tôi đề nghị được trực tiếp nghe radio, nếu đúng là Sài Gòn đã giải phóng thì báo tin ngay, báo tin chuyền, liên tục. Yêu cầu anh em tìm mọi cách thoát khỏi nhà giam. Ở trại 7 cần gây áp lực buộc Hai Rồng, trưởng trại 7, nộp chìa khóa, mở cửa các chuồng cọp ngay tức khắc.

Anh Thành nghe xong quay về khu H. Anh em ở các chuồng cọp gần cạnh nghe tôi trao đổi ý kiến với anh Thành vội la lên: “Chú Tư ơi (trong nhà tù anh em gọi tôi là Tư Vân), ta phá chuồng cọp mà ra thôi, để chậm nguy hiểm”. Thế là không ai bảo ai, công kênh nhau lên nạy các thanh sắt trên chuồng cọp, la hét: Nạy mạnh ra! Thêm sức vào! Chui ra đi! Một số anh em thoát được ra ngoài đến nơi nhốt tôi, hè nhau nạy song sắt và la lên: “Chú Tư ơi, nắm lấy chân tụi cháu đu lên, chui ra!”.

Tôi chui ra khỏi chuồng cọp số 30, khu F, lúc đó khoảng 11g30 đêm 30-4-1975, sau 1.984 ngày bị bắt tra tấn giam cầm đày ải. Sung sướng bất ngờ, tôi mừng chảy nước mắt. Giờ phút này ở khu chuồng cọp tiếng la hét truyền tin, tiếng nạy song sắt, tiếng đập cửa, phá tường... hừng hực khí thế phá chuồng cọp tự giải thoát với nỗi mừng vui không lời nào tả xiết.

Qua 12g đêm 30-4-1975, phần đông trong tổng số 4.334 tù chính trị bao gồm 494 phụ nữ và 31 tử tù ở các trại giam ở Côn Đảo đều đã được giải thoát. Khoảng 1g30 sáng 1-5-1975, chúng tôi lần lượt gặp đại diện các trại bàn việc cử ra Đảng ủy để lãnh đạo toàn đảo.

Chúng tôi tính việc lập chính quyền lấy tên là Ủy ban hòa hợp hòa giải dân tộc tỉnh Côn Sơn gồm 15 người, trong đó anh em tù chính trị đóng vai trò nòng cốt, nắm các việc như an ninh, quân sự, thông tin, kinh tế.

Mời linh mục Phạm Gia Thụy làm chủ tịch để được an dân vì phần đông gia đình công chức, giám thị, cũng như trong quân phạm, thường phạm có nhiều người theo đạo Thiên Chúa. Mời Kiều Văn Dậu, đại úy lực lượng bảo an trước đây, vốn tốt với ta từ trước, nay theo ta từ giờ phút đầu, làm phó chủ tịch và cũng qua đại úy Dậu có chân trong chính quyền mà kêu gọi số lính bảo an, trật tự chạy trốn ra rừng trở về, tránh đối đầu quấy phá.

Trong thông báo số 1 phát loa công bố lúc 5g sáng 1-5-1975 có nội dung như sau: “Trân trọng thông báo để đồng bào được rõ: hôm nay ngày 1-5-1975, một Ủy ban hòa hợp hòa giải dân tộc tỉnh Côn Sơn được thành lập”.

Đến 8g sáng, lực lượng cách mạng đã hoàn toàn làm chủ thị trấn Côn Đảo. Đến 10g, anh Võ Thanh chỉ huy một đại đội quân vượt Đất Dốc qua Cỏ Ống, chiếm đài Loran và sân bay, thu 27 máy bay các loại còn nguyên vẹn. Phần lớn số máy bay này do các quan chức ở Sài Gòn để lại trước khi chạy xuống tàu trốn ra hạm đội 7 của Mỹ.

Sau khi công bố việc thành lập chính quyền cách mạng ở Côn Đảo, chính quyền có lệnh cho tất cả công chức ở nguyên vị trí cũ, giữ cho các hoạt động công cộng như điện, nước, y tế được bình thường, giám thị các trại giam phải giao nộp đủ chìa khóa, vũ khí, hồ sơ tài liệu. Các giám thị lần lượt đến trình diện.

Trở về

Phóng to

Ngày giải phóng, các tù nhân Côn Đảo trở về gặp lãnh đạo (từ trái sang): Lê Quang Vịnh, Lê Hồng Tư, Huỳnh Tấn Mẫm, Lê Minh Châu (quàng khăn rằn), Hoàng Quốc Việt (chủ tịch tổng công đoàn), Nguyễn Văn Để (bí thư Trung ương Đoàn) và Lê Văn Nuôi - Ảnh tư liệu

Đã thoát ra khỏi trại giam nhưng chưa liên lạc được với đất liền, chưa nắm được tình hình hạm đội 7 của Mỹ, phần thì lo bố phòng bảo vệ, phần lo bảo đảm tiếp tế cho mấy ngàn con người trong lúc kho lương thực ngày càng cạn, củi đốt thiếu, lại vừa lo công tác nội bộ nên công việc lãnh đạo mấy ngày này vô cùng bề bộn, căng thẳng.

Sau khi chiếm cơ quan vô tuyến viễn thông, tôi đánh ngay một bức điện: “Anh em tù chính trị đã thiết lập chính quyền cách mạng ở Côn Đảo từ sáng 1-5. Yêu cầu được sự chỉ đạo của Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam VN”.

Nhưng cả ngày 1-5 không có tin gì. Tối 1-5, chúng tôi tính phải tổ chức một số anh em vượt biển về đất liền liên lạc. Kế hoạch đâu đấy xong, định đến tối 2-5 triển khai thì vào lúc 2g chiều 2-5, có người đến báo với Đảng ủy: “Từ Sài Gòn có người yêu cầu được trực tiếp nói chuyện với đồng chí Hai Tân”. Tôi lên xe Jeep đến ngay đài vô tuyến viễn thông. Cầm máy, tôi hỏi: “Ai đó?”.

Từ đầu kia đường dây ở Sài Gòn có tiếng: “Vũ Hồng, Hai Phong đây. Có phải Hai Tân không?”. Tôi nói: “Đúng Hai Tân đây”, vừa nói vừa mừng đến run lên vì tôi biết anh Vũ Hồng được trao trả về trước, lại là bạn quen cũ từ lúc anh phụ trách công vận ở nội thành Sài Gòn. Anh Vũ Hồng cho biết: “Đã nhận được tin điện, đã báo cho Trung ương Cục. Yêu cầu cho biết anh em cần gì để gửi ra”. Tôi nói: “Chỉ cần một số cờ nước, cờ Đảng và ảnh Bác thôi”. Anh Vũ Hồng cười: “Tụi mình sẽ gửi ra cho. Hẹn gặp nhau ở Sài Gòn”. Tôi la lên: “Trời ơi, phấn khởi quá!”.

Rạng sáng 4-5, bên ngoài trụ sở, anh em chính trị các trại truyền tin nhau kéo về hô la vang trời: “Chào mừng quân giải phóng miền Nam”, “Chào mừng hải quân VN”, “Bộ đội Cụ Hồ muôn năm!”, “VN dân chủ cộng hòa muôn năm”, “Bác Tôn muôn năm”, “Đại tướng Võ Nguyên Giáp muôn năm”, “Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ muôn năm!”. Nghĩa là nghĩ ra khẩu hiệu gì thì cứ hô khẩu hiệu đó, vang như sấm dậy trên toàn đảo giữa đêm khuya, rất vui. Chúng tôi cũng ra tham gia diễu hành với anh em vừa hô khẩu hiệu: “Đời đời biết ơn bộ đội và nhân dân đã cứu sống chúng tôi” và giàn giụa nước mắt.

Sáng 4-5-1975 quân giải phóng từ tàu chiến đổ bộ lên đảo. Đến 3g chiều 4-5 tại sân dinh chúa đảo, bây giờ đã là trụ sở ủy ban cách mạng, cử hành lễ mừng Côn Đảo hoàn toàn giải phóng. Có hàng ngàn cựu tù mang cờ Mặt trận, cờ Tổ quốc và ảnh Bác Hồ cùng với cư dân trên đảo reo hò vang dội. Khoảng 5g chiều thì đoàn cựu tù đầu tiên bao gồm các tử tù và những người bị bệnh nặng xuống tàu về đất liền. Chúng tôi bàn giao toàn bộ trên đảo cho bộ đội. Ủy ban hòa giải hòa hợp dân tộc Côn Đảo đã làm xong nhiệm vụ và giao quyền lại cho ủy ban quân quản.

Là phái viên Chính phủ Cách mạng lâm thời cộng hòa miền Nam VN, vừa là bí thư Đảng ủy mặt trận Côn Đảo từ đất liền phái ra, anh Tám Hà ký quyết định: tất cả anh chị em tù chính trị ở Côn Đảo được gọi là “đoàn chiến sĩ chiến thắng”. Đảng ủy mặt trận cũng phê chuẩn Đảng ủy Côn Đảo gồm 10 người trong số 12 người do chúng tôi thành lập đêm 30-4-1975 là Đảng ủy trong đoàn chiến sĩ chiến thắng, để lãnh đạo đoàn chấp hành mọi chủ trương chính sách của Đảng và các chỉ thị của Đảng ủy Mặt trận Côn Đảo.

Từ đây, công việc của Đảng ủy chúng tôi là lo sắp xếp cho anh chị em lần lượt trở về đất liền. Chúng tôi trong Đảng ủy về chuyến tàu chót ngày 16-5-1975 và đến 17-5-1975 tàu cập bến Bạch Đằng với sự đón tiếp đầy tình cảm thân thương của người thân, đồng bào, đồng chí. Đêm ở trên tàu về đất liền, nhìn quanh anh em ngủ cả, thấy anh em nào cũng xanh xao, gầy còm, áo quần rách tả tơi, thương quá, mặc dù thân xác tôi lúc này chỉ còn da bọc xương. Tôi không sao ngủ được, cứ nghĩ đến giờ phút gặp lại bạn bè, đồng chí, vợ con, giờ phút tưởng không bao giờ có được.

--------------------------

Sau khi Côn Đảo được giải phóng, có người tình nguyện ở lại với đảo hoặc về đất liền rồi quay lại vì nhớ đảo. Những người tù năm xưa trở lại chung tay xây dựng Côn Đảo thành đảo ngọc.

Kỳ tới:Ở lại với Côn Đảo

Trích từ sách Côn Đảo: ký sự và tư liệu do Ban liên lạc tù chính trị TP.HCM, Sở Văn hóa - thông tin TP.HCM và Nhà xuất bản Trẻ xuất bản năm 1996.