Phóng to

Cửu vạn vượt biên qua đường Cổng Trắng vác hàng về Đồng Đăng - Ảnh: Tuấn Phùng

Cửu vạn vùng biên ải

Ngã giá 500 nghìn đồng để được giới thiệu làm cửu vạn vác hàng, Nông Khầu, phu “xe cóc” chở khách tuyến Lạng Sơn - Na Sầm đánh xe đưa chúng tôi đến xóm trọ ở thôn Khưa Đa, xã Tân Mỹ, huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn giới thiệu với Hùng “bò”, một trong những đầu nậu cửu vạn có tiếng ở vùng biên ải.

Địa điểm gặp Hùng “bò” là một quán nước dưới lối mòn lên gốc Bưởi, chỉ cách vài trăm mét là sang đến tổng kho hàng lậu Lũng Vài, Trung Quốc, nơi tập kết hàng trước khi đánh về Việt Nam. Nhìn chằm chằm như xem tướng người, Hùng “bò” phán một câu xanh rờn “có bảo đảm, đóng trước năm lít (500 nghìn đồng) rồi ra Tết đi làm, cuối năm hết hàng rồi. Nếu chưa có nhà thì thêm 1 lít/tháng”.

Phương thức khoán trắng của chủ hàng cho đầu nậu vận chuyển, cộng với sự cảnh giới của nhóm "chim lợn" và sự chuyên nghiệp của các băng nhóm cửu vạn là một trong những lí do hàng lậu ngày đêm vào nội địa với số lượng cực lớn nhưng xử lý thì chỉ như “muối bỏ bể”, dẫn đến tình trạng hàng hóa trong nước vẫn phải cạnh tranh vất vả với hàng lậu giá rẻ từ Trung Quốc - một cán bộ hải quan Lạng Sơn giấu tên nhận định về tình trạng buôn lậu qua biên giới Lạng Sơn.

Được lời của ông trùm coi như đã có một chân vác hàng chính thức, việc đi làm chỉ là vấn đề thời gian. Việc còn lại là làm sao chạy được một tờ giấy thông hành qua biên giới, nếu không thì chỉ có làm cửu vạn chui cả đời, suốt ngày vượt biên chỉ có vài trăm mét. Dẫn chúng tôi đi kiếm nhà trọ, Nông Khầu kể chuyện hành nghề cửu vạn đất Tân Thanh, Đồng Đăng bây giờ khó khăn hơn trước nhiều.

Theo lời kể của Nông Khầu, từ thời ông trùm Thanh “Thớt” (Đặng Xuân Thanh trong vụ án buôn lậu Hang Dơi) chưa bị bắt, toàn bộ khu vực từ Hang Dơi về đến Cổng Trắng được gọi là “tổng kho Thanh Thớt”, cửu vạn hàng ngày đi ra đi vào vác hàng mà không hết việc. Sau khi đường dây buôn lậu của ông trùm Thanh Thớt bị triệt phá cộng với vài năm gần đây hàng Trung Quốc ít dần nên nhu cầu vác hàng ở vùng biên kém dần.

Muốn hành nghề cửu vạn vượt biên, mỗi sáng (hoặc tối) cửu vạn phải đến gặp các ông trùm như Hùng “bò”, Dũng “sẹo”... đóng 200 nghìn tiền cọc. Các ông trùm sẽ nhận mối hàng từ phía Trung Quốc. Vác hàng cũng phải theo mùa, Nông Khầu nói, vào thời gian cao điểm, nhiều hàng mà trời mưa dầm gió bấc, đường đi khó mới được 2.000 đồng/kg chứ ngày bình thường chỉ 1.000 - 1.500 đồng. Kỳ nào nhiều cửu vạn, giá có khi chỉ còn 700 đồng/kg.

Mặc dù biết ông trùm làm giá gấp đôi, thậm chí gấp 3 nhưng cửu vạn không bao giờ phản đối, phần vì phải nịnh trùm để có việc mà làm, phần vì nếu cửu vạn vác hàng bị mất không bao giờ phải đền mà các ông trùm đứng ra đền cho chủ hàng.

Nghề cửu vạn vượt biên ở Lạng Sơn là nghề duy nhất ở trên vùng biên ải này luôn phải có bạn, có phường mới làm ăn được, mới chạy trốn được công an hay biên phòng, chống buôn lậu. Theo phân công công việc của các ông trùm từ trước đến nay, cửu vạn vượt biên chuyên chỉ vác hàng từ chợ Lũng Vài qua biên giới, tập kết đến đường cái (Quốc lộ 4) hoặc nhà hai cửa dưới chân núi là hết việc.

Tuy nhiên, vác hàng cũng theo giờ bất định, chỉ khi nào ông trùm nhận được tín hiệu của “chim lợn” (những người chuyên cảnh giới lực lượng cảnh sát và cơ quan chức năng - PV), rằng phía dưới đường thông mới cho cửu sang vác hàng. Mỗi cửu vạn khuân một vác hàng từ 70-80kg, đi theo tuyến đường định sẵn như khu vực gốc Nhãn, hốc Bưởi thuộc thôn Khưa Đa; đường mòn 386 nằm ở thôn Cốc Nam, xã Tân Mỹ, huyện Văn Lãng; đường mòn 05, 06 giáp thị trấn Đồng Đăng, huyện Cao Lộc.

Mỗi chặng đường vác hàng của cửu không bao giờ quá 1 cây số, đảm bảo vác và chạy hàng an toàn. Thậm chí khi bị biên phòng bắt phải tìm cách cướp lại hàng mà chạy.

Phóng to

Chuyển hàng qua cửa khẩu Tân Thanh

Cửu vạn biến chất, nguy cơ mất ổn định an ninh trật tự

Chặng đường thứ hai của cửu vạn là nhóm chạy hàng từ chân núi về các kho hoặc ra ga Đồng Đăng, mỗi kiện hàng chạy xe trên tuyến này chỉ có giá 20 nghìn đồng. “Nhà thằng nào buôn thì thằng đó có kho, không ở nhà nó thì nó thuê kho chỉ cách nhà một đoạn thôi”, Nông Khầu nói.

Trước đây, dân chuyên chở Lạng Sơn chủ yếu chạy xe Minsk nhưng nay phương tiện này dần dần được thay thế bằng xe Wave, Dream. Bình thường, hàng chục xe đỗ dọc đường cái, chỉ chờ có tín hiệu thông đường là chui thẳng vào nhà, buộc 2-3 thùng hàng lên xe rồi lao với tốc độ kinh hoàng ra đường. Đặc biệt, do quen đường nên dù chạy buổi tối, nhiều đoạn đi vòng trên đồi, xe máy do cửu vạn chạy đều thả trôi dốc, không bật đèn. Chỉ khi ra đến đường cái mới bật đèn.

Phóng to

Xe chở hàng lậu trên đường Quốc lộ 1, Lạng Sơn

Nếu bị công an, chống buôn lậu đuổi, cửu vạn đều chạy hết tốc độ để cắt đuôi. Có trường hợp cửu vạn bị ngã, cả trăm đối tượng lao ra vu cho công an đánh người để giải cứu, cướp hàng cho các ông trùm. Chặng cuối cùng từ Đồng Đăng về Lạng Sơn thường do xe cóc chạy theo các tuyến đường cũ hoặc xe máy chuyên chở qua vùng đồi né trạm Dốc Quýt. Xe máy mỗi chuyến được 40.000 đồng, xe cóc được 150.000 đồng. Thậm chí, nhiều cửu còn thực hiện luôn nhiệm vụ chuyển hàng ra ga Đồng Đăng. Mỗi khi tàu chạy, cửu vạn phi xe máy song song, ném hàng lên các điểm nối giữa các toa tàu để đối tượng trên tàu bốc hàng vào toa, chuyên chở về xuôi.

Cửu vạn thường đi theo trùm của mình. Thường là ông trùm người địa phương nào, tỉnh nào sẽ nuôi người của mình ở tỉnh đó, khi cần thêm cửu vạn chỉ cần sai người điện về quê là có lớp cửu vạn mới lên thay. Cũng chính vì lẽ đó nên tính cục bộ địa phương đã gây nên không ít vụ đâm chém, giải quyết mâu thuẫn giữa các nhóm cửu vạn.

Theo lời kể của Nhâm, một người em của Nông Khầu chạy xe hàng từ Khưa Đa về Đồng Đăng, quãng thị trấn Đồng Đăng tuần nào cũng có vài vụ đánh nhau, nhất là dịp trước Tết 1-2 tháng có nhiều hàng. Nhiều vụ căng thẳng đến mức đám "chim lợn" cũng nhảy vào thanh toán dẫn đến án mạng. Nhiều dân cửu vạn còn vi phạm pháp luật, buôn bán pháo, ma túy, rượu chè cờ bạc, rồi bị công an bắt. Nhiều khi cửu vạn còn chuyển hẳn sang làm “chim lợn”, gia nhập các băng đảng để bảo kê cho đám cửu vạn khác, đi thanh toán nhau theo lệnh của các ông trùm.

Đánh giá về tình hình hoạt động của người lao động ngoại tỉnh tại các địa bàn vùng biên của Lạng Sơn, thượng tá Hoàng Văn Nơi, Phó trưởng phòng cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, công an Lạng Sơn cho biết tình hình cửu vạn trên địa bàn có sự biến động lớn về số lượng theo từng mùa. Do đó, cơ quan công an tiến hành nhiều đợt rà soát, kiểm tra tạm trú tạm vắng đối với các cửu vạn để quản lý nhưng không xuể do các nhóm đều tìm cách lẩn trốn khi bị kiểm tra. Trường hợp nào không đủ giấy tờ đều yêu cầu trở về quê.