Ảnh minh họa.

Chính vì vậy, hình ảnh thân thương khi nội còn sống lúc nào cũng hiện hữu trong nhà, như chưa hề có sự chia xa...

Một trong số những kỷ vật của nội tôi thích là chiếc cối giã trầu nội vẫn dùng hằng ngày. Nội ăn trầu từ khi còn trẻ, khi về già răng lại yếu, cái còn cái mất nên chiếc cối giã trầu luôn là “bạn đồng hành”.

Ngày còn nhỏ, tôi nghe nội kể về sự tích của chiếc cối giã trầu bằng đồng sáng loáng nội vẫn dùng là do thấy răng nội yếu, hai hàm lại rụng mất mấy chiếc nên việc nhai trầu rất khó khăn, bố tôi đặt mua chiếc cối đó mãi tận một làng đúc đồng nổi tiếng trong vùng.

Chiếc cối thon nhỏ tựa cái chén rót trà nhưng sâu hơn. Nó dài hơn chục centimet, miệng hơi loe, dưới chân cối đục một lỗ nhỏ gắn sợi xích, đầu kia hàn cố định với chiếc xiên sắt có đầu sắc, bẹt dùng để nghiền, xé nát trầu, cau cho nhỏ trước khi bỏ vào miệng ăn.

Ngày nào nội cũng ăn vài ba miếng trầu nên chiếc cối giã được sử dụng thường xuyên, vì thế cả lòng cối cũng như chiếc xiên dùi trầu đều sáng loáng, bóng bẩy. Chiếc cối ấy được nội bỏ vào chiếc hộp nhỏ đan bằng mây có nắp đậy, bên trong có kèm thêm nhiều dụng cụ, nguyên vật liệu dùng ăn trầu như ống vôi nhỏ, ống nhổ, hộp thuốc lào thái sợi, trầu không, cau, vỏ...

Mẹ tôi khá chu đáo khi biết mẹ chồng nghiện ăn trầu nên chẳng phiên chợ nào mẹ quên mua trầu, cau, vỏ, thuốc lào... về biếu nội. Những năm tay nội yếu dần, công việc xiên, đâm trầu có vẻ vất vả, chậm chạp, tôi thường giúp nội làm việc này.

Vì hay giúp nội nên tôi đã quá quen với việc làm ra một miếng trầu ăn vừa đủ, vừa... ngon. Trong cối trầu, phần chính nhất, cơ bản nhất phải có là cau miếng tươi, có thể là cau bổ phơi khô, lá trầu không, chút thuốc lào, chút vôi tôi, chút vỏ (có thể là vỏ rễ cây chay, hay một số vỏ thực vật thân gỗ khác)...

Mỗi lần giã trầu xong, bao giờ nội cũng rửa cối, thanh xiên nghiền trầu thật sạch sẽ và lau khô trước khi bỏ vào hộp đan mây. Chiếc cối giã trầu đi cùng những năm tháng tuổi già của nội nên trở nên rất đỗi thân quen với tôi.

Xa quê, thi thoảng mới về nhà, ngước nhìn lên bàn thờ, lướt qua ngăn tủ cũ, bao giờ ánh mắt tôi cũng đập vào chiếc cối giã trầu đầu tiên và những lúc ấy hình ảnh nội lại hiện lên trong ký ức với biết bao kỷ niệm: nội đang sửa soạn vật liệu để ăn trầu, giã trầu, hay miệng nhai trầu bỏm bẻm...

Chiếc cối không được sử dụng nên không còn sáng loáng, thay vào đó là màu xanh xỉn. Những lần nhà làm đám giỗ nội, tôi không quên mang chiếc cối giã trầu cùng vài vật dụng gắn liền kỷ niệm của nội ra lau chùi sạch sẽ.