Có khoảng gần 36% các em bị tật khúc xạ học đường cần điều chỉnh kính. Trong đó, đa số các em đều mắc bệnh nhược thị, nếu không được điều trị sớm, khả năng làm việc của mắt có thể bị suy nhược, thậm chí mù mắt.

Thường chỉ xảy ra ở một mắt

Mắt nhược thị (amblyopia) hay còn gọi là “mắt lười” (lazy eye) là hiện tượng suy giảm khả năng hoạt động và sự kém phát triển về chức năng của cơ quan thị giác. Vì một lý do nào đó, não không thể nhận biết được hoàn toàn những hình ảnh mà mắt của những bệnh nhân nhược thị truyền đến. Nhược thị hầu như chỉ xảy ra ở một mắt nhưng đôi khi nó có thể làm giảm thị lực ở cả hai mắt, dẫn đến thị lực bị giảm sút mà không thể điều trị bằng cách chỉnh độ kính.

Chị N.T.N cho biết, bé nhà chị năm 4 tuổi, đi khám mắt thì một bên mắt bị cận 1 độ còn một mắt bị viễn 6 độ. Sau 1 năm, mắt viễn đã tăng lên 10 độ. Gia đình cũng áp dụng các biện pháp điều trị như che mắt cho bé nhưng không được sự hợp tác của bé. Vì vậy, việc điều trị rất khó khăn. ThS.BS Nguyễn Thanh Thoại - Bệnh viện Mắt TP.HCM, cho biết đây là trường hợp do bất đồng khúc xạ, trường hợp của bé cũng khá nghiêm trọng, cần được điều trị một cách nghiêm túc. Trong công tác điều trị rất cần sự hợp tác giữa gia đình và bé, người thân có thể dành thời gian bên bé khi bé thực hiện việc che mắt, thậm chí, cha mẹ có thể cùng che mắt và chơi đùa với bé để động viên bé. Đối với một số trường hợp đặc biệt, gia đình có thể tìm đến một vài bé khác cũng bị bệnh nhược thị, đang trong giai đoạn điều trị bằng phương pháp che mắt để các bé chơi với nhau. Điều này sẽ giúp trẻ thấy tự tin hơn và dễ hòa nhập hơn.

Nguyên nhân gây nhược thị và triệu chứng

Có thể phân nhược thị thành 2 loại: Nhược thị chức năng chỉ tình trạng thị lực có thể phục hồi được sau điều trị và thường không kèm theo các bệnh lý thực thể ở mắt; nhược thị thực thể chỉ tình trạng thị lực không thể phục hồi được. Nhược thị thực thể thường kèm theo các bệnh lý thực thể ở mắt.

Bác sĩ Thoại cho biết, nhược thị có thể do một nguyên nhân đơn lẻ hoặc phối hợp nhiều nguyên nhân. Có 3 nguyên nhân thường gặp nhất:

- Lé: Có thể ở một mắt, hai mắt hoặc lé luân phiên. Ở Việt Nam, có tới 2% – 4% trẻ em bị mắt lé và 50% trong số đó bị nhược thị. Tuy nhiên, một số bậc cha mẹ đã không để ý đến điều này, dẫn đến việc nhiều trẻ đã không được khám và điều trị kịp thời.

- Tật khúc xạ: Nhược thị do khúc xạ xuất hiện ở trẻ em do không điều chỉnh kịp thời hiện tượng khúc xạ (cận thị, viễn thị, loạn thị, bất đồng khúc xạ) bằng việc đeo kính nên đã cản trở việc phát triển thị lực ở trẻ em. Nhược thị do khúc xạ có thể xảy ra ở một mắt, hai mắt, có thể đối xứng hoặc không đối xứng (trong trường hợp bất đồng khúc xạ).

- Môi trường trong suốt của mắt bị che khuất: Ánh sáng bị ngăn cản trên đường đi tới võng mạc, gây cản trở hình ảnh lưu lại trên võng mạc. Nguyên nhân chủ yếu là do: Bệnh đục thủy tinh thể bẩm sinh, sụp mí bẩm sinh hoặc xuất hiện từ khi còn nhỏ, sẹo giác mạc…

Biểu hiện duy nhất của nhược thị là nhìn mờ, được biểu hiện khi: Trẻ tự phát hiện nhìn mờ; trẻ xem ti vi, đọc sách, viết ở khoảng cách gần; nheo mắt, dụi mắt khi xem ti vi; viết bị sai hàng; nghiêng đầu khi nhìn; khó khăn khi nhìn bảng.

Nhược thị có thể đưa đến nhiều tác hại đối với trẻ, làm ảnh hưởng đến học tập (đọc viết chậm, học mau mệt, tiếp thu chậm, viết bài sai, hay nhức mắt…); ảnh hưởng đến sinh hoạt (hay bị va chạm, làm vỡ, đổ vật dụng, dễ bị té ngã, khó hòa nhập, không tự tin, tự kỷ…) và gây ảnh hưởng lâu dài làm cho mắt bị lé, thị lực bị giảm sút, thậm chí mù lòa.

Phương pháp điều trị và phòng tránh

Bác sĩ sẽ khám, tìm ra nguyên nhân gây nhược thị, sau đó quyết định các bước điều trị. Để phòng ngừa bệnh nhược thị cho trẻ, các bậc phụ huynh cần cho trẻ đi khám ngay, khi thấy trẻ có các biểu hiện như nheo mắt, nghiêng đầu, vẹo cổ khi nhìn, đôi khi có hiện tượng chóng mặt, nhức đầu, nhức mắt…; cho trẻ đi khám và kiểm tra thị lực định kỳ.

Phóng to

ThS.BS Nguyễn Thanh Thoại tư vấn về vấn đề nhược thị ở trẻ em