Phóng to

Thời gian ấy, tỉnh tôi có một loại trường “vừa học, vừa làm” (VHVL) dành cho học sinh cấp III.Trường này được lập ở vùng giáp ranh giữa đồng bằng và miền núi. Học sinh học văn hóa 1 buổi, lao động 1 buổi, tự túc được một phần lương thực, vì vậy không phải đóng học phí.

Mùa hè năm ấy, chúng tôi gồm nhiều giáo viên ở thành phố được cử lên trường VHVL làm công tác coi thi tốt nghiệp cấp III. (Chủ tịch hội đồng coi thi là ông hiệu trưởng của một trường ở đồng bằng). Mỗi ngày chỉ có một chuyến xe đò đưa khách từ thành phố về huyện lị này. Từ huyện lị, chúng tôi còn phải cuốc bộ hơn 3km nữa mới đến địa điểm trường. Trường là một dãy nhà tranh vách đất xây trên đồi với 100 học sinh.

Tới nơi chúng tôi vô cùng ngạc nhiên khi thấy cả ban giám hiệu (1 hiệu trưởng 2 hiệu phó) đều bám trụ chưa kể 2 GV được giao nhiệm vụ lo cho đoàn coi thi. Ban giám hiệu đã tận tình chăm sóc chúng tôi rất chu đáo.

Thời đó, mỗi tháng giáo viên chỉ được mua 0,5kg thịt lợn, vậy mà nhà trường “chơi đẹp” mổ lợn, bê con chiêu đãi hàng ngày. Quen rau sắn, nay được nhồi nhét đạm, bụng ai nấy đều lình xình. Buổi tối, trước hôm thi môn toán, sắp đến giờ lên giường, chúng tôi được mời chiêu đãi mỗi người ¼ trái mít ướt. Loại mít này khó tiêu, chỉ dùng nấu canh, ít khi ăn chơi. Lạ ở chỗ vùng này rất nhiều mít ráo, thế mà họ lại chiêu đãi mít ướt?

Đêm đó, bụng dạ ai nấy đều bất an. Sáng hôm sau lại được đãi tiếp món xôi nếp ăn với mật rỉ đường. Vùng này cũng không thiếu đường sạch nhưng sao lại mời loại đường bẩn vậy? Ai cũng thắc mắc. Giờ thi vừa bắt đầu, mỗi giám thị lại được mời ly nước chanh đường giải khát (cũng pha từ thứ mật rỉ đó).

Trời nóng bức nên chẳng ai nỡ từ chối. Nhưng từ lúc uống ly nước chanh đường đó, hầu như tất cả các giám thị coi thi đều bị “Tào Tháo” đuổi chạy có cờ! Đến đây thì “độc chiêu” mới lộ ra. Tôi sững sờ khi bắt tại chỗ một thủ thư mang bài giải cho một HS ở cuối phòng. Thì ra trong lúc các giám thị lo đối phó với Tào Tháo, các nhân viên phục vụ đã lẻn vào phòng thi mang đề ra giao cho GV được “cắm lại” giải, rồi sao chép bằng giấy than chuyển trở lại cho thí sinh Tôi băn khoăn, nếu làm biên bản vụ vi phạm quy chế thi thì từ ban giám hiệu đến cô thủ thư, thí sinh, giáo viên giải đề thi đều bị bị kỷ luật.

Đắn đo mãi, cuối cùng tôi đành bỏ qua. Kết quả kỳ thi, trường đó tốt nghiệp 99%. 1% trượt chính là cậu học sinh bị tôi thu bài giải môn toán. Còn ông hiệu trưởng vì thành tích trong lĩnh vực giáo dục, được trao bằng “Chiến sĩ thi đua ngành giáo dục” của tỉnh... Sau lần ấy, cứ mỗi kỳ thi tốt nghiệp tôi lại nghĩ vẩn vơ: “Không biết có ai rơi vào bẫy ngọt ngào như chúng tôi không?”