- Trên Phụ Nữ Tân Văn số 122 ngày 10-3-1932, Phan Khôi có viết bài “Một lối thơ mới trình chánh giữa làng thơ”. Chính trong bài báo này, Phan Khôi công bố bài thơ Tình già, mà sau này trở thành dấu mốc của sự xuất hiện phong trào Thơ mới. Đoạn công bố bài thơ Tình già trong bài báo ấy như sau:

“Đại phàm thơ là để tả cảnh tự tình mà hoặc tình hoặc cảnh cũng phải quý cho chơn. Lối thơ cũ của ta, ngũ ngôn hay thất ngôn, tuyệt cú hay luật thể thì nó bị câu thúc quá. Mà dầu có phóng ra theo lối thất cổ, cũng vẫn còn bị câu thúc. Hễ bị câu thúc thì nó mất cái chơn đi, không mất hết cũng mất già nửa phần.

…

Bởi vậy tôi rắp toan bày ra một lối thơ mới.Vì nó chưa thành thục nên chưa có thể đặt tên lên kêu là lối gì được, song có thể cử cái đại ý của lối thơ mới này ra, là: Đem ý có thật trong tâm khảm mình tả ra bằng những câu có vận, mà không phải bó buộc bởi những niêm luật gì hết. Ấy là như:

Tình già

Hai mươi bốn năm xưa, một đêm vừa gió lại vừa mưa,Dưới ngọn đèn mờ, trong gian nhà nhỏ, hai cái đầu xanh, kề nhau than thở“Ôi đôi ta, tình thương nhau thì vẫn nặng, mà lấy nhau hẳn đà không đặng;Để đến nỗi tình trước phụ sau, chi cho bằng sớm liệu mà buông nhau!”Hay! Nói mới bạc làm sao chớ!Buông nhau làm sao cho nỡ?Thương được chừng nào hay chừng nấy, chẳng qua ông trời bắt đôi ta phải vậy!Ta là nhân ngãi, đâu có phải vợ chồng mà tính việc thủy chung?”

…

Hai mươi bốn năm sau, tình cờ đất khách gặp nhau;Đôi cái đầu đều bạc, nếu chẳng quen lung, đố có nhìn ra được!Ôn chuyện cũ mà thôi. Liếc đưa nhau đi rồi! Con mắt còn có đuôi.

Đó là bài thơ tôi làm trước đây vài tháng, mà tôi kêu là một lối thơ mới đó. Chẳng phải tôi hiếu sự nhưng vì tôi hết chỗ ở trong vũng lãnh địa của thơ cũ, tôi phải đi kiếm đất mới, mà miếng đất tôi kiếm được đó chẳng biết có ở được không nên mới đem ra mà trình chánh giữa làng thơ”.

* Chúng tôi nhớ có lần chính nhạc sĩ Văn Cao có tâm sự về hoàn cảnh ra đời của bản nhạc Tiến Quân Ca, đăng ở một tạp chí. Nhưng đến nay không còn nhớ rõ đó là tạp chí nào. BPVH có thể cho tôi biết hoàn cảnh bản nhạc này ra đời chính thức như thế nào không? Xin cảm ơn!

- Theo tạp chí Sông Hương, số 26, tháng 7&8/1987, trong bài viết của Văn Cao, có tên Bài Tiến quân ca, thì bắt đầu từ những ngày đầu thu năm 1944, Văn Cao đến với cách mạng thông qua một người có tên là Vũ Quý. Chính Vũ Quý là người đến gặp và giao nhiệm vụ cho Văn Cao: “Hiện nay trên chiến khu thiếu bài hát... Anh hãy soạn một bài hát cho quân đội cách mạng chúng ta”. Sau lời đề nghị ấy, Văn Cao kể lại như sau:

“Chiều hôm ấy tôi đi dọc theo đường phố ga, đường Hàng Bông, đường Bờ Hồ, theo thói quen cố tìm một cái gì để nói, tìm một âm thanh đầu tiên. Nhưng đường phố quen thuộc ấy thường không vang một âm thanh gì hơn những tiếng nghe buồn bã hàng ngày. Hôm nay phố đông người hơn và lòng tôi thấy vui hơn. (Xem tiếp trang 74) chờ nhận một khẩu súng và được tham gia vào đội vũ trang. Tôi đang chuẩn bị một hành động gì có thể là mạo hiểm hy sinh chứ không chuẩn bị để lại quay về làm bài hát. Thật khó nghĩ tới nghệ thuật lúc này. Tôi đi mãi tới lúc đèn các phố bật sáng.

Bên một gốc cây, bóng mấy người đói khổ trần truồng loang trên mặt hồ lạnh. Họ đang đun một thứ gì trong một cái ống bơ sữa bò. Ngọn lửa tím sẫm bập bùng trong những hốc mắt. Có một đứa bé gái nó khoảng lên ba. Tôi ngờ ngợ như gặp lại cháu tôi. Đôi mắt nó giống như mắt con mèo con. Cháu bé không mảnh vải che thân. Nó ngồi ở xa nhìn mấy người lớn sưởi lửa. Hình như nó không phải con cái số người đó. Hình như nó là đứa trẻ bị lạc. Không phải cháu tôi. Nó đã chết thật rồi. Có thể nó nằm trong đám người chết đói dọc đường Nam Định - Hải Phòng. Tôi bỗng trào nước mắt và quay đi. Đêm ấy về gác tôi viết được nét nhạc đầu bài Tiến Quân Ca”.

Phóng to Áo Trắngsố 13 (số 96 bộ mới) ra ngày 15/07/2011hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.