Phóng to

Trong di chúc, Bác dặn trồng nhiều cây ở những nơi lưu niệm Người, không nên dựng bia đá, tượng đồng - Ảnh tư liệu

Bác viết di chúc như thế nào?

Bản Di chúc đầu tiên được Bác khởi thảo từ ngày 10 đến 15-5-1965, hơn bốn năm trước ngày bác mất, có chữ ký của bí thư thứ nhất Lê Duẩn. Từ đó cho đến bản cuối cùng viết ngày 10-5-1969, Bác đã nhiều lần sửa chữa và bổ sung, khi thì đánh máy, khi thì viết tay. Điều đó cho thấy Bác cẩn thận thế nào đối với từng chữ, từng câu trong di chúc, vì ở đó dồn hết tâm huyết và trí tuệ, tình thương yêu và sự trăn trở trong suốt cả đời Người.

Một điều khá đặc biệt nữa là trong suốt quá trình viết, đọc lại và sửa di chúc, tài liệu mà Người chú thích bên cạnh là “tuyệt đối bí mật”, Bác đều thực hiện vào tháng 5 - tháng có ngày sinh của Bác. Tài liệu lưu trữ của Bảo tàng Hồ Chí Minh cho thấy: Năm 1966, Bác đã đọc lại tài liệu “tuyệt đối bí mật” vào các ngày 11, 15 và 16-5 trước lúc đi chữa bệnh. Năm 1968, Bác dành thời gian suốt từ ngày 10 đến 19-5 để viết lại đoạn đầu, sửa và viết thêm một số đoạn của di chúc. Điều thú vị nữa là phần lớn những lần viết, đọc và sửa di chúc của Bác đều được bắt đầu từ lúc 9 giờ sáng và kết thúc lúc 10 giờ.

Về việc xin làm khác lời Bác dặn

Đoạn “về việc riêng”, năm 1965, Bác dặn dò về việc tang và viết về hỏa táng, dặn để lại một phần tro, xương cho miền Nam; năm 1968, Bác viết lại đoạn này, dặn để tro vào ba hộp sành, cho Bắc, Trung, Nam mỗi miền một hộp. Bản di chúc công bố năm 1969 không có đoạn này, Thông báo 151 của Bộ Chính trị (khóa VI) giải thích: “Sở dĩ trước đây chưa công bố đoạn Bác viết về yêu cầu hỏa táng là vì thể theo nguyện vọng và tình cảm của nhân dân, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa III) thấy cần thiết phải giữ gìn lâu dài thi hài của Bác để sau này đồng bào cả nước, nhất là đồng bào miền Nam, bạn bè quốc tế có điều kiện tới viếng Bác, thể hiện tình cảm sâu đậm đối với Bác. Chính vì lẽ đó mà chúng ta đã xin phép Bác về điểm này được làm khác với lời Bác dặn”.

Cụ thể, bản viết tay năm 1968 Bác dặn: “Tôi yêu cầu thi hài tôi được đốt đi, tức là “hỏa táng”. Tôi mong rằng cách “hỏa táng” sau này sẽ được phổ biến. Vì như thế đối với người sống sẽ tốt về mặt vệ sinh, lại không tốn đất ruộng. Khi ta có nhiều điện thì “điện táng” càng tốt hơn”.

“Đồng bào mỗi miền nên chọn một quả đồi mà chôn hộp tro xương đó. Trên mả không nên có bia đá, tượng đồng mà nên xây một ngôi nhà giản đơn, rộng rãi, chắc chắn, mát mẻ để những người đến thăm viếng có chỗ nghỉ ngơi”.

“Nên có kế hoạch trồng cây trên và chung quanh đồi. Ai đến thăm thì trồng một vài cây làm kỷ niệm. Lâu ngày cây nhiều thành rừng sẽ tốt cho phong cảnh và lợi cho nông nghiệp”.

Thấy trước tương lai

Trong di chúc công bố năm 1969, Bộ Chính trị cho sửa lại một câu Bác viết năm 1965: “Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể sẽ kéo dài mấy năm nữa” được sửa là: “Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể còn kéo dài”. Theo Thông báo 151, sở dĩ có sự sửa đổi đó là vì cuộc kháng chiến lúc đó còn đang diễn ra rất khó khăn, ác liệt. Tuy nhiên, từ ngày Bác ra đi cho đến ngày “Mỹ cút” và đến ngày “ngụy nhào” chỉ có mấy năm đã cho ta thấy cái nhìn thấu tương lai và niềm tin tất thắng của Bác. Cũng như khi xưa, Bác đã có lần dự báo nước ta sẽ giành được độc lập vào năm 1945.

Là người khai sinh Đảng, khai sinh Nước, hơn ai hết Bác lường trước rất rõ những khó khăn của công cuộc xây dựng đất nước sau chiến tranh, vì thế đoạn viết thêm vào di chúc năm 1968, Bác dặn: “Đó là một công việc cực kỳ to lớn, phức tạp và khó khăn. Chúng ta phải có kế hoạch sẵn sàng, rõ ràng, chu đáo để tránh khỏi bị động, thiếu sót và sai lầm. Theo ý tôi, việc cần phải làm trước tiên là chỉnh đốn lại Đảng, làm cho mỗi đảng viên, mỗi đoàn viên, mỗi chi bộ đều ra sức làm tròn nhiệm vụ Đảng giao phó cho mình, toàn tâm toàn ý phục vụ nhân dân. Làm được như vậy thì dù công việc to lớn mấy, khó khăn mấy chúng ta cũng nhất định thắng lợi”.

Giải thích tại sao đoạn trên đây không được công bố trong Di chúc 1969, Thông báo 151 cho biết: “Về việc chưa công bố một số đoạn Bác viết thêm năm 1968 về những việc cần làm sau khi cuộc chống Mỹ, cứu nước giành thằng lợi hoàn toàn, đó là vì năm 1969 khi Bác qua đời, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước còn đang gay go, ác liệt, chúng ta chưa giành được thắng lợi cuối cùng nên việc công bố những đoạn văn nói trên lúc ấy là chưa thích hợp”.

PGS-TS Bùi Đình Phong, Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ, tâm sự rằng nghiên cứu Di chúc Bác Hồ, sau mỗi năm ông lại phát hiện thêm những nét mới. Sau những dòng chữ ngắn gọn là những tổng kết kinh nghiệm cả một đời hoạt động vì nước, vì dân của Bác. “Bác nói nguyên lý đoàn kết: Không thực hiện dân chủ thì không đoàn kết được, nhất là dân chủ trong Đảng. Vì Đảng ta cầm quyền, không dân chủ trong Đảng thì làm sao dân chủ trong dân được. Bác dạy phải thường xuyên phê bình, phát triển đoàn kết, tức là không phải hôm nay làm, mai không làm” - ông Phong nói.

Nhớ di chúc thiêng liêng của Bác, chúng ta cũng nhớ tới những lời thề trong điếu văn mà Bí thư thứ nhất Lê Duẩn đã đọc trước linh cữu của Người:

“Vĩnh biệt người, chúng ta thề:

Suốt đời học tập đạo đức, tác phong của Người, bồi dưỡng phẩm chất cách mạng, không sợ gian khổ, không sợ hy sinh...

Trước anh linh Hồ Chủ tịch, chúng ta nguyện suốt đời trung thành với Người, đem hết tâm hồn và nghị lực, đoàn kết thành một khối sắt thép, phấn đấu quên mình, quyết làm tròn nghĩa vụ cao cả vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân”.

Bốn mươi năm qua đi kể từ ngày Bác Hồ kính yêu qua đời, đọc lại di chúc thiêng liêng của Người trước lúc ra đi, cùng với bản “Di chúc về chính trị” - “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” (được Người viết đầu năm 1969) chúng ta càng thấu hiểu được tầm cao của Bác, tình thương yêu vô bờ và cả nỗi lo lắng, trăn trở lớn lao cuối đời lãnh tụ.

LÊ KIÊN - Theo Pháp Luật TP.HCM