Khám phá Thành nhà Hồ - di sản văn hóa thế giới

Phóng to

Thành nhà Hồ - Ảnh: UNESCO

Thành nhà Hồ, Thanh Hóa, Việt Nam được xếp là di sản văn hóa thế giới. Thành nhà Hồ xây dựng vào thế kỷ 14, theo triết lý phong - thủy, đánh dấu sự cực thịnh của chủ nghĩa Tân Khổng giáo ở Việt Nam cũng như các nước Đông Á thời kỳ đó. Khu vực xây thành được chọn rất kỹ, nằm ở đồng bằng giữa hai sông Mã - Bưởi và trên trục giữa hai núi Tường Sơn - Đôn Sơn. Kiến trúc này tiêu biểu cho thành phố nguy nga kiểu mới ở khu vực Đông Nam Á thời kỳ đó.

Di sản thiên nhiên

1. Hệ thống hồ tại Rift Valley, Kenya. Nằm ở tỉnh Rift Valley, bao phủ diện tích hơn 32.034ha, hệ thống này bao gồm ba hồ khá nông liên thông với nhau gồm: hồ Bogoria, hồ Nakuru và hồ Elementaita.

Không chỉ có vẻ đẹp mê hồn, hệ thống hồ còn là nơi cư trú của 13 loài chim đang bị đe dọa tuyệt chủng và là một trong những nơi có sự đa dạng về chim bậc nhất thế giới. Ngoài ra đây còn là chỗ ở của tê giác đen, sư tử, báo, chó hoang và có giá trị nghiên cứu sinh thái.

2. Bờ biển Ningaloo, Úc. Nằm ở phía bờ tây nước Úc, khu vực trải rộng 604,500ha trong đó dãy núi đá vôi rất dài và một hệ thống hang động cũng như các mạch nước ngầm. Bờ biển Ningaloo cũng là nơi tụ tập hằng năm của loài cá voi, rất nhiều loài rùa biển khác và các loài sinh vật biển quý hiếm khác.

3. Quần đảo Osagawara, Nhật Bản. Chỉ rộng khoảng 7,393ha, quần đảo này gồm 30 đảo nhỏ. Quần đảo có hệ thực vật đặc biệt phong phú, trong đó sở hữu nhiều loại có mặt ở cả Đông Nam Á lẫn Tây Bác Á.

Phóng to

Quần đảo Osagawara, Nhật Bản. Ảnh: UNESCO

Chính hệ sinh thái này tại đây các nhà khoa học dễ dàng nghiên cứu các quá trình sinh thái của thế giới. Ngoài ra quần đảo còn có một loài dơi đặc biệt hiếm và 195 loài chim đang có nguy cơ tuyệt chủng.

Di sản văn hóa

1. Thị trấn cổ Bridgetown và pháo đài, Barbados. Đây là một thí dụ hùng hồn cho lối kiến trúc thuộc địa của Anh trong thế kỷ 17, 18 và 19. Thị trấn cổ còn được bảo tồn khá tốt và UNESCO công nhận cả một khu pháo đài gần đó, bao gồm nhiều tòa kiến trúc cổ.

2. Hồ Tây - Hàng Châu, Trung Quốc. Khu vực Hồ Tây tại Hàng Châu bao gồm nhiều chùa, đền, nhà cổ, vườn và cây kiểng cũng như nhiều đảo nhân tạo đã là nguồn cảm hứng cho biết bao thế hệ văn sĩ, họa sĩ Trung Quốc, ít nhất từ thế kỷ thứ 9. Được biết, thiết kế vườn ở phần còn lại Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản đều ít nhiều ảnh hưởng từ Hồ Tây.

3. Châu thổ Saloum, Senegal. Khu vực này có 218 ụ bằng vỏ sò, có ụ dài cả trăm mét do những cư dân tại đây góp mặt qua nhiều thế hệ. 28 trong số này là nơi chôn cất và tại đây người ta đã tìm thấy được nhiều sản phẩm thủ công thú vị. Tất cả nằm trong châu thổ của ba con sông trải dài 5.000km² với điều kiện tự nhiên là hệ thống nước lợ bao quanh 200 hòn đảo, rừng đước, một hệ sinh thái biển Đại Tây Dương và rừng khô.

Khu vực này giúp hiểu được văn hóa của nhiều thời đại con người khác nhau sống tại đây cũng như lịch sử loài người ở bờ biển Tây Phi.

4. Nhà sàn quanh dãy Alps, Thụy Sĩ, Áo, Pháp, Đức, Ý, Slovenia. Di sản này gồm tổng cộng 111 quần thể nhà sàn xây dựng vào thời tiền sử ở quanh dãy Alps, trong đó 56 quần thể nằm tại Thụy Sĩ. Những nhà sàn này được xây dựng từ năm 5000 đến 500 trước CN.

Phóng to

Nhà sàn quanh dãy Alps - Ảnh: UNESCO

5. Những cánh đồng cafe trên dãy Andes, Colombia. Tập quán trồng cà phê có từ hàng trăm năm nay tại đây thật độc đáo và duy nhất trong đó họ trồng cây trong những hố đất nhỏ trên núi cao. Điều này thể hiện tầm phổ biến của cây cà phê trên toàn thế giới và cách người dân thích ứng với các điều kiện núi cao khác nhau để trồng cây. Khu vực trải rộng từ giữa đến tây dãy Andes, nằm phía tây Colombia, hiện cũng còn sót lại các công trình kiến trúc địa phương, chịu ảnh hưởng của Tây Ban Nha.

6. Khu khảo cổ Meroe, Sudan. Khu vực khảo cổ bán sa mạc này nằm giữa hai con sông Nile và Atbara, từng là kinh đô của đế chế hùng mạnh Kush trị vì từ thế kỷ thứ 8 tr. CN cho đến thế kỷ thứ 4 sau CN. Đây là cái nôi của những kẻ đã thống trị Ai Cập trong gần một thế kỷ, trong đó lãnh thổ của đế chế trải rộng từ Địa Trung Hải cho đến Trung Phi. Nơi đây đã từng có nhiều công trình kiến trúc hoành tráng và là nơi trao đổi văn hóa, buôn bán.

7. Kiến trúc người Longobard tại Ý. UNESCO công nhận bảy nhóm công trình kiến trúc rải rác khắp nước Ý của người Lombard - những người đến Ý từ Bắc Âu và phát triển rực rỡ văn hóa của mình tại đây vào thời trung cổ - gồm pháo đài, nhà thờ, tu viện. Nhóm người này đã đóng vai trò chính trong các phong trào Thiên Chúa giáo ở châu Âu trong thời Trung cổ.

Phóng to

Quần thể kiến trúc của người Lombard tại Ý - Ảnh: UNESCO

8. Nhà máy Fagus ở Alfeld, Đức. Khu liên hợp 10 tòa nhà được xây dựng năm 1910 là một công trình tiêu biểu cho lối kiến trúc hiện đại với thiết kế công nghiệp. Hiện nhà máy vẫn còn hoạt động.

9. Pháo đài Jesus, Mombasa, Kenya. Pháo đài do người Bồ Đào Nha xây dựng ở thế kỷ 16 để bảo vệ cảng Mombasa. Vẻ ngoài và cấu trúc của pháo đài thể hiện lý tưởng thời Phục hưng với các tỉ lệ và sự hài hòa về hình học tìm thấy ở cơ thể con người. Đây là một trong những công trình quân sự cổ được bảo tồn tốt nhất của người Bồ Đào Nha.

10. Khu nông nghiệp Konso, Ethiopia. Khu vực đã có 21 thế hệ sinh sống trải qua 400 năm để thích nghi với khí hậu khô của vùng cao nguyên Ethiopia. Tại cộng đồng này còn có những tượng gỗ hay đá khắc cũng như tập quán ma chay thú vị.

11. Làng cổ bắc Syria. 40 ngôi làng nằm ở khu vực tây bắc Syria tiêu biểu cho đời sống thị thành cuối thời cổ và đầu giai đoạn Byzantine. Những ngôi làng này cực thịnh từ thế kỷ thứ 1 - 7 sau CN trước khi bị bỏ hoang trong giai đoạn thế kỷ thứ 8 - 10 sau CN. Lối kiến trúc ở đây thể hiện giai đoạn chuyển từ đa thần giáo sang nhất thần.

Phóng to

Làng cổ tại Syria - Ảnh: UNESCO

12. Di chỉ văn hóa Al Ain, UAE. Gồm nhiều khu vực đánh dấu nơi những người tiền sử đầu tiên định cư ở khu vực sa mạc từ thời đại đồ đá mới. Hiện còn rất nhiều kiến trúc như mộ đá hơn 4.000 năm tuổi, giếng, nhà ở, cung điện, tòa thị chính. Tại một số khu vực còn có hệ thống thủy lợi sơ khai của thời đồ sắt. Ngoài ra nó còn cung cấp các bằng chứng về việc con người chuyển từ săn bắt, hái lượm sang trồng trọt.

13. Khu văn hóa Serra de Tramuntana, Mallorca, Tây Ban Nha. Nằm trên đảo Mallorca, hệ thống nông nghiệp trên sườn núi tại đây đã có từ hàng ngàn năm. Đến đây sẽ thấy được những ruộng bậc thang, hệ thống dẫn nước, thậm chí cả cối xay gió và các công trình nhà ở bằng đá.

14. Khu đất Phật Hiraizumi, Nhật. Di sản này bao gồm năm khu vực, trong đó có ngọn núi thiêng Kinkeisan. Từ thế kỷ thứ 11 và 12 khi Hiraizumi là trung tâm quản lý của khu vực miền bắc nước Nhật, bao gồm của Tokyo lẫn Kyoto và giờ đây vẫn còn lưu lại dấu tích này.

Dựa trên chiêm tinh học, khu vực này được cho là đất Phật. Phật giáo kết hợp với tín ngưỡng thờ cúng tự nhiên bản địa của Nhật và Thần giáo đã cho ra lối kiến trúc vườn duy nhất tại khu vực này.

15. Thánh đường Hồi giáo Selimiye và các công trình phụ, Thổ Nhĩ Kỳ. Thánh đường Hồi giáo này được xây hình vuông với bốn cột trụ và một mái vòm duy nhất. Quần thể phụ bao gồm trường học, chợ, thư viện, sân vườn. Sinan, kiến trúc sư nổi tiếng nhất đế chế Ottoman tại Thổ Nhĩ Kỳ trong thế kỷ 16, cho biết đây là công trình ưng ý nhất của ông. Bên trong của tất cả công trình đều được trang trí tinh xảo bằng những vật liệu quý.

Phóng to

Thánh đường hồi giáo Selimiye - Ảnh: UNESCO

16. Vườn Persia, Iran. Di sản này bao gồm 9 khu vườn nằm ở 9 quận khác nhau. Cả 9 khu vườn đều lấy vườn Eden làm hình mẫu và theo quan niệm lấy bốn nguyên tố trời, đất, nước và cây cỏ làm chủ đạo. Ảnh hưởng của kiến trúc này đã lan xa đến tận Ấn Độ hay Tây Ban Nha.

17. Nhà thờ Leon, Nicaragua. Được xây cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19, nhà thờ này mang trong mình lối kiến trúc chuyển từ Baroque sang tân cổ điển. Ngoài ra nhà thờ còn được trang trí lộng lẫy, sử dụng ánh sáng trời và sở hữu bộ sưu tập tranh của họa sĩ Antonio Sarria.

18. Khu vực nông nghiệp Địa Trung Hải tại núi Cevennes và Causses, Pháp. Diện tích di sản này lên đến 302.319ha nằm ở miền nam nước Pháp. Phong cảnh rất đẹp với núi cao và thung lũng sâu. Con người nơi đây đã thể hiện sự kết hợp khéo léo giữa hệ thống nông nghiệp và điều kiện lý sinh tại đây. Những ngôi làng và các nông trang giàu có ở Causses cho thấy một tổ chức tu viện hoành tráng tại đây từ thế kỷ thứ 11. Đỉnh Lozere trong vùng là một trong những nơi còn lại của thế giới người ta còn thực hiện việc lùa súc vật lên vào mùa hè.

19. Quần thể khắc đá ở núi Altai, Mông Cổ. Nhiều phiến đá khắc và mộ được tìm thấy tại đây đã mô phỏng quá trình phát triển của văn hóa Mông Cổ trong suốt 12.000 năm. Hình ảnh đầu tiên (vào 11.000 - 6.000 năm trước CN) cho thấy nơi đây là rừng rậm với nhiều thợ săn, rồi sau đó là hình khắc thể hiện đời sống chăn nuôi giữ vai trò chủ đạo và những hình ảnh mới nhất là cuộc sống du mục trên lưng ngựa (vào thế kỷ 7 - 8 sau CN).

Phóng to

Hình khắc trên đá tại Mông Cổ - Ảnh: UNESCO

20. Khu dân cư Bukovinian và Dalmatian, Ukraine. Do kiến trúc sư CH Czech Josef Hlvaka thực hiện từ năm 1864 - 1882, quần thể gồm trường dòng, tu viện, một nhà thờ hình thập tự với vườn và công viên... là thí dụ hùng hồn của kiến trúc thế kỷ 19. Đó là sự kết hợp độc đáo giữa kiến trúc - văn hóa thời Byzantine trước đó với văn hóa của Chính thống giáo, quyền lực mạnh nhất đương thời.

Di sản hỗn hợp thiên nhiên - văn hóa

1. Khu bảo tồn Wadi Rum, Jordan. Khu vực rộng 74.000ha ở phía nam Jordan, giáp với Saudi Arabia vừa quang cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp với những hoang mạc, các hẻm núi sâu, hang động ... vừa có lịch sử 12.000 năm cư trú của con người. Rất nhiều đá có khắc chữ tại đây cho phép nghiên cứu về sự tiến hóa trong suy nghĩ của con người cũng như bước phát triển đầu tiên của chữ cái.