24 Frames

Cảnh trong phim 24 Frames - Ảnh: IMDb

Các tác phẩm nhiếp ảnh và video của ông là kết quả của những suy tưởng về cách mà chúng ta quan sát và đón nhận thế giới xung quanh, là giao thoa giữa phim, thơ và nhiếp ảnh.

Trong 24 Frames (2017), với mục tiêu tái tạo những khoảnh khắc ngay trước và sau khi chụp ảnh, Kiarostami chọn 24 hình ảnh tĩnh để biến thành 114 phút hiệu ứng hoạt hình kỹ thuật số, thể hiện một loạt nghiên cứu sâu sắc về chuyển động, nhận thức và thời gian.

Những khung hình bất ngờ và ám ảnh

24 Frames mở đầu bằng bức họa nổi tiếng "Hunters in the Snow" (1565) của Pieter Bruegel. Sức mạnh của bức tranh phong cảnh sinh hoạt này từng là nguồn cảm hứng cho nhiều đạo diễn từ Andrei Tarkovsky đến Lars von Trier nằm ở cảm giác khó chịu, ám ảnh đầy mơ hồ và mâu thuẫn.

Thử thách đặt ra cho Abbas Kiarostami và các cộng sự trong 24 Frames là tạo ra ảo ảnh về khoảng cách và chiều sâu cho một bề mặt phẳng, như cách Pieter Bruegel xuất sắc thể hiện với bức tranh.

Với 24 Frames, mỗi phân cảnh đều được bố cục, sắp đặt vừa nhẹ nhàng vừa ấn tượng, vừa tự nhiên vừa phức tạp về mặt thị giác và cảm xúc, đặc biệt là bất ngờ và rất ám ảnh, như khi một phát súng bất ngờ xé tan sự tĩnh lặng và làm đổ gục một con nai đang ung dung gặm cỏ.

Một khuôn hình của 24 Frames

Ở hình thứ 2, khi hai con ngựa nhảy múa vờn cạnh nhau, người xem luôn tự hỏi đây là một cuộc đối đầu hay một cuộc tán tỉnh.

Điều bí ẩn đó gợi nhớ những cảnh quay bất hủ trong phim của Kiarostami, với sự căng thẳng giữa chuyển động và tĩnh lặng, giữa khoảnh khắc sống và khoảnh khắc được chụp lại, và cảm giác thấp thỏm theo dõi và rình rập, về sự mơ hồ cảm xúc, trần thuật và phóng dụ.

Through the Olive Trees (1994) kết thúc với cảnh một chàng trai trẻ tiếp cận người phụ nữ mà anh khát khao. Sau một cuộc trao đổi ngắn mà chúng ta không nghe thấy, anh bỏ chạy, và bởi vì máy quay quá xa so với cảnh tượng, khán giả không thể biết được người đàn ông tuyệt vọng hay phấn chấn. Hay như phân cảnh cuối cùng của Like Someone in Love (2012) bị đứt gãy bởi một hành động bạo lực tột cùng.

Kiarostami là một trong những bậc thầy xuất chúng nhất của những biểu hiện tĩnh lặng, thầm kín, của những sự thật rộng lớn được phơi bày trong những cảnh tượng giản dị và hầu như không có tính kịch, những biến cố diễn ra bên ngoài khung hình đòi hỏi khán giả phải có trí tưởng tượng - điều duy nhất giam cầm hay giải phóng tâm trí con người - và sự chú ý nghiêm túc tuyệt đối cũng như sự tò mò thông suốt.

Khán giả có thể đưa ra mọi phỏng đoán, nhưng thế giới quan trong phim của Kiarostami vẫn luôn ẩn giấu những bí mật.

Abbas Kiarostami

24 hình/giây

Mỗi phân đoạn trong 24 đoạn có thời gian dài bốn phút rưỡi, đủ để khuyến khích người xem nắm bắt các chi tiết cụ thể của bức tranh toàn cảnh, tìm kiếm và suy ngẫm hoặc chỉ đơn giản đắm mình vào cảnh trí để bị cuốn đi như những cơn sóng.

Bức tranh của Pieter Bruegel có những motif mà những biến thể của chúng xuất hiện lặp đi lặp lại trong các phần sau của phim như vòng tuần hoàn sinh - tử vĩnh cửu của sự sống: quạ, chim, thế giới động vật im lặng, tuyết hay mưa, sóng xô bờ, gió xào xạc qua cành cây... tất cả cùng tạo ra một không gian đơn sắc, lặng thinh như những nét chấm phá của bức tranh thủy mặc hay bài thơ haiku với tâm trạng mơ màng, có sức lôi cuốn như thôi miên.

Trong 24 Frames, âm thanh đôi khi truyền tải những gì đang xảy ra đâu đó bên ngoài khung hình mà chúng ta không thể nhìn thấy, như một phân đoạn bắt đầu bằng hình ảnh những chiếc bóng đổ mềm mại trên nền rèm che nắng của cửa sổ, sau đó là âm thanh của ai đó mở khóa cửa và bước vào phòng, rồi rèm cửa được mở ra để lộ khung cảnh bên ngoài.

24 Frames

Hay khi hai cây trần trụi đứng sau một đống củi, tiếng cưa máy phát ra ngày một ầm ĩ hơn, cho đến khi từng cái cây một run rẩy và ngã đổ.

Abbas Kiarostami luôn thể hiện sự quan tâm sâu sắc trong việc tách rời những kết nối của chúng ta và thế giới, chia lìa con người khỏi vật thể, vật thể khỏi hình ảnh, hình ảnh khỏi âm thanh của họ, và tất cả khỏi sự tê liệt của thời gian liên tục vô tận.

Khung hình cuối cùng của 24 Frames và cũng là khung hình cuối cùng trong sự nghiệp của Abbas Kiarostami chứa đựng tất cả hư và thực, là một bức ảnh của một bộ phim hay là bộ phim của một bộ phim, lơ lửng giữa tĩnh lặng và chuyển động, hiện thực và kỹ xảo, xem và mơ.

Huyền thoại điện ảnh Iran Abbas Kiarostami qua đời

TTO - Đạo diễn người Iran Abbas Kiarostami - chủ nhân của Cành cọ vàng năm 1997 cùng nhiều bộ phim nhân văn khác - qua đời ngày 4-7 tại bệnh viện ở Paris (Pháp) vì ung thư, thọ 76 tuổi.