Phóng to

Văn tự của Archimedes đằng sau sách kinh bằng da dê

TTO - “Eureka!”. Các nhà khoa học đã thốt lên như thế khi phát hiện một loạt văn tự chưa từng được biết tới của nhà toán học Hy Lạp cổ đại Archimedes. Văn tự ẩn bên dưới các bút tích và họa đồ mang tính tôn giáo của thế kỷ 13 được viết trên tấm da dê.

“Kỳ quan thứ tám”

Tấm da dê bao gồm bảy luận thuyết của nhà toán học đại tài thế kỷ thứ 3 TCN, người đã tính ra số Pi và là người đầu tiên hàm thụ về vô cực tính. Trong các luận thuyết, Archimedes đã phát triển diện mạo số của thế giới thật.

Will Noel, người phụ trách văn tự viết tay và sách hiếm tại Bảo tàng Nghệ thuật Walters ở Baltimore, Maryland, đồng thời là người chỉ đạo dự án này, mô tả tấm da dê như là “kỳ quan thứ tám của nhân loại”!

Chỉ hai trong số những luận thuyết - Thứ tự các định lý cơ học và Stomachion (thuật ráp hình vuông từ 14 đa giác đặc biệt của Archimedes) - đã được thế giới biết đến, bên cạnh một phiên bản Bí mật các vật thể nổi tại Hy Lạp.

Giải mã tấm da dê

Phóng to

Trang da dê đang được quét tại Phòng thí nghiệm Synchrotron

Sau khi được một nhà từ thiện mua với giá 2 triệu USD vào 1998 và cho Bảo tàng nghệ thuật Walters mượn, tấm da dê bắt đầu được tiến hành giải mã. Các nhà khoa học tại Phòng thí nghiệm phóng xạ Synchrotron Stanford, Mỹ, đã làm việc ròng rã trong tám năm trời để tìm ra kỹ thuật phát hiện mẫu tự ẩn mà không làm hư vật phẩm.

Các ẩn tự của Archimedes vẫn in lì đằng sau các họa đồ tôn giáo khi các nhà khoa học sử dụng kỹ thuật mô phỏng số và quang học. Họ chỉ thành công khi dùng đến kỹ thuật quét tia X phát huỳnh quang.

“Mật mã Archimedes” cuối cùng đã được giải.

Đầu tiên, những luận thuyết của Archimedes đã được một người chép thuê vô danh ghi lại trên tấm da dê này vào thế kỷ thứ 10.

Ba thế kỷ sau, một thầy tu ở Jerusalem mang tên Johannes Myronas đã “giấu” các văn tự sau khi bôi lên tấm da dê đá bọt pha nước chanh hoặc sữa. Tấm da được cắt làm đôi và quay đầu lại như một trang sách, về sau được các tu sĩ Chính giáo Hy Lạp viết đầy các lời kinh cầu.

7 luận thuyết của Archimedes trong tấm da dê · Trạng thái cân bằng của mặt phẳng · Đường xoắn ốc · Phép đo hình tròn · Hình cầu và hình trụ · Bí mật các vật thể nổi · Thứ tự các định lý cơ học · Stomachion

Thế rồi sang thế kỷ 20, một nghệ nhân Paris đã thêm vào các tranh vẽ dát vàng hình ảnh bốn tác giả Kinh Thánh Tân Ước - Matthew, Mark, Luke và John - để làm tăng giá trị của tấm da. Một lần nữa, nghệ nhân này đã vô tình “bịt” lại công trình của vị chép thuê thế kỷ thứ 10.

Mỗi trang “Mật mã Archimedes” phải mất 12 tiếng đồng hồ để tái hiện với những tia X có độ dày của sợi tóc lướt qua bề mặt da dê. Tiến sĩ Noel còn cho biết, các nhà khoa học còn tìm ra những văn tự cổ khác nằm trong tấm da dê này.

Trong số đó có một bài diễn thuyết của Hyperides, một nhà hùng biện thành Athens sống ở thế kỷ thứ 4 TCN và là người đương thời với các học giả Aristotle và Demostenes.

“Đây là một diễn văn, có lẽ được lập vào 338 TCN, thời kỳ thoái trào của kỷ nguyên dân chủ Athens. Bài văn lo ngại về thái độ của người Athens trước thất bại của trận chiến chống lại Hoàng đế Phillip xứ Macedon và con trai của ông - Alexander Đại đế”. Năm đó, hai cha con này đã khuất phục Athens và Thebes.

Khi các nhà khoa học tiết lộ sơ khảo về văn tự 800 tuổi, tiến sĩ Noel vui mừng như nhận được “một bản fax từ thế kỷ thứ 3 TCN”.