Phóng to

Hình ảnh các chấm xuất huyết niêm mạc ruột ở trẻ bị tiêu chảy

Nguyên nhân TCKD gây suy dinh dưỡng là do giảm lượng thức ăn đưa vào cơ thể, giảm hấp thu của niêm mạc ruột và tăng nhu cầu dinh dưỡng đáp ứng cho chuyển hóa do sốt, hồi phục liên bào ruột bị tổn thương, bù lại protein mất qua ruột.

Các yếu tố nguy cơ gây TCKD

- Trẻ nhỏ có nguy cơ mắc TCKD cao hơn trẻ lớn. Nguy cơ tiêu chảy cấp chuyển sang TCKD ở trẻ trong năm đầu là 22%, giảm xuống 10% ở năm thứ hai và 3% ở năm thứ ba.

- Suy dinh dưỡng, thiếu hụt vi chất dinh dưỡng (vitamin A, kẽm, sắt...), suy giảm miễn dịch mắc phải (HIV/AIDS).

- Trẻ thường xuyên bị tiêu chảy, hay mắc sởi, lỵ.

- Sử dụng kháng sinh kéo dài gây loạn khuẩn.

- Trẻ nuôi nhân tạo, không dung nạp được lactose, dị ứng protein sữa động vật.

Biểu hiện lâm sàng

Tính chất phân

- Trẻ tiêu chảy phân lúc đặc lúc lỏng, nhiều lần trong ngày.- Phân lỏng, mùi chua, có bọt, hậu môn đỏ, biểu hiện kém hấp thu đường.- Phân nhày, bóng mỡ là kém hấp thu mỡ.- Phân lổn nhổn thối, khối lượng nhiều là kém hấp thu đạm.- Phân có mũi máu khi bị lỵ trực khuẩn.- Phân nát không thành khuôn thường do L.Giardia.

Trẻ biếng ăn, sụt cân, chậm phát triển thể lực gây suy dinh dưỡng và thiếu vi chất (vitamin A, kẽm, sắt, đồng...).

Trẻ hay mắc các bệnh nhiễm khuẩn phối hợp như viêm tai giữa, viêm phổi, nhiễm khuẩn tiết niệu...

Xét nghiệm phân tìm vi khuẩn, ký sinh trùng (kén L.Giardia), nấm Candida albicans, hồng cầu, bạch cầu, hạt mỡ, sợi cơ, tinh bột, pH phân nhỏ hơn 5,5 (kém hấp thu carbohydrat) giúp thêm phần chẩn đoán nguyên nhân và điều trị.

Điều trị TCKD

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong điều trị TCKD. Nuôi dưỡng hợp lý có tác dụng thúc đẩy hồi phục sớm tổn thương niêm mạc ruột, chức năng tiêu hóa hấp thu của ruột nhanh chóng trở về bình thường, rút ngắn thời gian tiêu chảy, cải thiện tình trạng dinh dưỡng.

Vì vậy nên sử dụng các thức ăn dễ tiêu hóa hấp thu, giá trị dinh dưỡng cao, khẩu phần có đủ protein năng lượng, nhưng cần lưu ý đến tình trạng kém dung nạp lactose, dị ứng protein sữa bò và những thức ăn, nước uống có nồng độ đường, muối quá cao làm tăng nồng độ thẩm thấu dễ gây tiêu chảy.

Chế độ ăn khi trẻ bị TCKD

Trẻ dưới 6 tháng tuổi

- Tiếp tục cho trẻ bú mẹ, bú nhiều lần trong ngày.

- Nếu trẻ không được nuôi bằng sữa mẹ thì tạm thời pha loãng sữa động vật hoặc sử dụng sữa bò không có lactose hay sữa đậu nành.

Trẻ từ 6-12 tháng tuổi

- Tiếp tục bú sữa mẹ.

- Pha loãng sữa động vật bằng nước cháo để làm giảm 50% nồng độ đường lactose hoặc sữa chua, sữa đậu nành.

- Thức ăn bổ sung có đủ 4 nhóm thực phẩm (ngũ cốc + đạm động vật hoặc đậu đỗ + rau xanh + dầu mỡ) dễ tiêu hóa, có nồng độ thẩm thấu thích hợp (dưới 350mosmol/l).

- Chia thức ăn làm nhiều bữa trong ngày.

Trẻ từ 1-3 tuổi

- Bú mẹ hoặc ăn sữa động vật pha loãng, sữa chua, sữa đậu nành.

- Bảo đảm năng lượng 100-110 Kcal/kg/ngày.

- Chế biến thức ăn dưới dạng mềm, lỏng. Thịt gà băm nhỏ cho vào bột cháo và thêm dầu thực vật. Thịt gà dễ hấp thu, có tác dụng hồi phục sớm tổn thương niêm mạc ruột, rút ngắn thời gian tiêu chảy.

- Khi trẻ đỡ tiêu chảy thì chuyển dần sang chế độ ăn bình thường theo lứa tuổi và cho ăn thêm mỗi ngày một bữa, kéo dài một tháng sau khi khỏi bệnh.

Sử dụng thuốc trong TCKD

- Dùng kháng sinh khi trẻ bị lỵ, nhiễm khuẩn phối hợp.

- Cung cấp thêm vitamin (A, B1, C) và vi khoáng (sắt, kẽm).

Nếu TCKD kèm suy dinh dưỡng nặng cho uống vitamin A liều cao:

Trẻ dưới 6 tháng 50.000 đơn vị.

Trẻ dưới 1 tuổi 100.000 đơn vị.

Trẻ trên 1 tuổi 200.000 đơn vị.

Chống mất nước

- Chỉ xử trí tại nhà, bù dịch bằng đường uống khi trẻ bị tiêu chảy chưa có biểu hiện mất nước (trẻ tỉnh táo, không khát, nếp véo da mất nhanh).

- Nếu tiếp tục tiêu chảy có nguy cơ mất nước thì trẻ phải được điều trị tại cơ sở y tế.

Phòng bệnh

Ngoài các biện pháp vệ sinh môi trường, vệ sinh cá nhân, an toàn vệ sinh thực phẩm thì cần lưu ý đề phòng các yếu tố nguy cơ gây TCKD.

- Xử trí đúng khi trẻ bị tiêu chảy cấp.

- Sử dụng kháng sinh hợp lý.

- Tăng cường nuôi con bằng sữa mẹ.

- Điều trị và dự phòng suy dinh dưỡng.