Phóng to

Máy cắt vớt rong, lục bình hoạt động tại đoạn cầu Bùi Đình Túy, Q.Bình Thạnh - Ảnh: Hồng Nhung

Tàu bình thản ngoạm và nuốt lục bình mặc kệ những cái nhìn tò mò lẫn tiếng lao xao bình luận của những người có mặt trên bờ kênh. Chiếc tàu lạ đó chính là chiếc máy cắt vớt rong, cỏ dại, lục bình trên sông phục vụ thoát nước, chống ngập úng cho các đô thị và cấp nước phục vụ sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, nông thôn VN. Chiếc máy do TS Bùi Trung Thành, trưởng khoa công nghiệp điện lạnh Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM, cùng các đồng sự chế tạo và vừa đoạt giải nhất cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật TP.HCM 2011-2012.

Công trình vì người công nhân

“Khi còn làm việc ở Viện Cơ điện nông nghiệp, vào năm 2001 trong dịp đi thực tế các con sông, kênh dẫn nước về TP.HCM như kênh Đông, Nhiêu Lộc, hình ảnh những dòng kênh đen kịt, hôi thối dày đặc rong, cỏ dại và những người công nhân ngụp lặn trong đó dùng dao cắt từng đám cỏ chất lên tàu đã ám ảnh tôi. Ở những bụi lục bình lớn phủ kín đầu người, đôi khi chỉ thấy lấp ló chiếc nón của người công nhân, lỡ họ bị chuột rút hay sự cố gì thì sinh mạng có được đảm bảo? Chưa kể dòng nước ô nhiễm ấy còn chứa đựng bao nhiêu hiểm họa cho sức khỏe của họ nữa. Tôi nghĩ phải cơ giới hóa việc cắt vớt cỏ dại, phải dùng máy thay cho con người làm những công việc nguy hiểm như thế này” - TS Bùi Trung Thành nhớ lại.

Năm 2005, khi Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM được thành lập, TS Thành chuyển công tác về đây và chính thức bắt đầu bản vẽ sơ bộ chiếc máy cắt vớt rong, cỏ dại, lục bình. Sau một năm, thiết kế sơ bộ hoàn tất, TS Thành bắt tay vào chế tạo máy, đăng ký đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước. Ròng rã hai năm chế tạo, đến năm 2008 chiếc máy ra đời.

Theo TS Thành, ngay khi chiếc máy đầu tiên được chế tạo thành công vào năm 2008, Sở Khoa học - công nghệ tỉnh Tây Ninh đã dành sự quan tâm và đề nghị được sử dụng máy ở Tây Ninh để cắt vớt rong với dao cắt sâu 1,5m. Tiếp theo đó, vào tháng 3-2010, ông già Năm ở U Minh Thượng đã đặt TS Thành chế tạo chiếc máy thứ hai để cắt rong trên kênh mương ở đây. Tháng 10-2011, chiếc máy thứ hai lên đường về U Minh Thượng làm nhiệm vụ khai thông kênh mương. Sau hai năm đưa vào sử dụng, máy vẫn đang thực hiện tốt công việc của mình làm thông thoáng kênh mương để chữa cháy mùa khô và làm du lịch.

Mới đây Công ty TNHH MTV Quản lý khai thác dịch vụ thủy lợi TP.HCM đã đặt hàng TS Thành chế tạo hai chiếc máy cắt rong cỡ nhỏ có tính năng cắt sâu lục bình 2m, làm bằng thép không gỉ, có sức chứa 10m3 để sử dụng cho việc dọn lục bình trên hệ thống kênh cấp nước sạch cho TP.HCM. Ông Nguyễn Văn Đam, giám đốc công ty, cho biết một chiếc máy tương tự nếu đặt mua ở nước ngoài có thể lên đến 10 tỉ đồng, trong khi sản xuất trong nước chi phí vừa thấp hơn nhiều vừa tạo động lực cho công nghiệp trong nước phát triển.

Vẫn chờ TP.HCM cấp phép

TS Thành cho biết máy cắt vớt rong, lục bình là đề tài khoa học cấp nhà nước nên được Bộ Khoa học - công nghệ ủng hộ nhiệt tình, sẵn sàng cấp kinh phí chế tạo, sản xuất đưa vào thực tế. Tuy nhiên để được sử dụng tại TP.HCM thì cần TP.HCM cho phép. Từ khi sản phẩm nghiệm thu đến nay đã bốn năm trôi qua, chiếc máy đã “tung hoành” ở nhiều địa phương nhưng tại TP.HCM thì vẫn còn vướng mắc. Buổi cắt thử tại Bình Thạnh ngày 14-12 chỉ mang tính trình diễn.

TS Thành và nhóm chế tạo mong mỏi cơ quan quản lý có ý kiến cũng như kế hoạch phát triển sản phẩm này ở TP.HCM. Tại trung tâm kinh tế, công nghệ của cả nước mà vẫn còn hình ảnh những người công nhân ngụp lặn cắt lục bình vớt lên thuyền thật không đẹp, nhưng đến bao giờ hình ảnh ấy chấm dứt? - TS Thành và ông Nguyễn Văn Đam cùng trăn trở.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, PGS.TS Phan Minh Tân, giám đốc Sở Khoa học - công nghệ TP.HCM, cho biết chiếc máy cắt vớt rong, lục bình của TS Thành đã làm được khâu quan trọng là thay thế sức người để làm sạch hệ thống kênh rạch. Tuy nhiên, đây là chiếc máy đầu tiên nên còn cần cải tiến nhiều như phải thêm tính năng cắt nhỏ, ép ráo nước lục bình để tăng hiệu suất sử dụng.

Các nước như Mỹ, Trung Quốc, châu Âu đều có máy cắt lục bình, nhưng ở nước họ lục bình thường mọc với diện tích rất lớn trên sông chứ không có ở kênh rạch nhỏ như VN nên việc nhập máy từ nước ngoài về sử dụng ở ta không phù hợp. Chỉ riêng tại TP.HCM, có khoảng 750km kênh rạch có lục bình, lục bình mọc dày đặc không chỉ làm cản trở giao thông thủy mà còn phát sinh muỗi rất nhiều. Do vậy, chế tạo máy xử lý lục bình là vấn đề bức thiết. Sau khi thử nghiệm tốt chiếc máy này, trong tương lai TP.HCM sẽ trang bị cho mỗi quận, huyện một hoặc hai chiếc máy cắt lục bình.