Co chân ngồi trên ghế như thói quen vốn có của người gần 50 năm ngồi khoanh chân lái tàu, ông Học chuyện trò với chúng tôi về những ngày dọc ngang trên biển. Trong ký ức đi biển dội về, có lúc ông Học hào hứng kể lại những chuyến quần nhau với mập. Nhưng cũng có lúc trầm tư nhớ những người thân, người bạn đang còn nằm dưới đáy đại dương trong những chuyến đi săn cá...

Kỳ 1: 10 giờ quần nhau với... “cọp biển” Kỳ 2: Làng săn cá mập

Phóng to

Ngư dân Học và ảnh chiếc tàu đã cùng ông bao năm săn cá mập -Ảnh: Đ.Tuyên

Ông Học là người làng Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. Tính đến nay gia đình ông đã có đến bốn đời hành nghề săn bắt cá mập. “Ông nội tôi là người khai sinh nghề câu cá mập tại Hà Tĩnh. Sau truyền lại cho cha tôi. Cha chết đi cũng là lúc anh em tôi ngày ngày giong tàu ra khơi đánh bắt cá mập. Nay hai con trai tôi lại nối nghiệp hành nghề câu mập ngoài biển Đông” - ông Học kể.

Năm 1949, khi ông Học mới được 8 tuổi, cha ông dồn tất cả con cái xuống chiếc thuyền buồm, từ Hà Tĩnh đi dọc bờ biển tìm đến Bình Thuận. Đó là cuộc hải trình dài nhất đời ông Học với bao sóng gió, gian nan.

Do nghèo túng, không có lương thực dự trữ, gia đình ông Học vừa đi vừa đánh bắt hải sản đổi gạo nước, mắm muối. Ông Học ngồi miên man nhớ lại: “Nhiều lúc thiếu gạo, anh em chúng tôi phải lên đất liền, liều mình gõ cửa từng nhà xin gạo ăn cầm hơi qua bữa”.

Tại làng chài Phước Hội (thị xã La Gi), anh em ông Học cũng là những người khai sinh nghề câu mập. Hơn 33 năm hành nghề tại đây, ông Học có những chuyến đi biển nhớ đời. Trong một chuyến ra khơi vào khoảng tháng 4-1982, tàu chạy tới rạn Hồng Chó, thấy đàn mập ăn kín mặt nước, ông Học cho bủa dàn câu 100 lưỡi ngay. Lần đầu thu câu dính đến 59 con mập. Sau khi bắt mập cắt vi bỏ thây, ông Học ra lệnh cho người đi bạn tiếp tục buông câu.

Kết quả còn khủng khiếp hơn, dàn câu dính đến 77 con mập với đủ loại như mập búa, mập cào, mập nhọn, xà đẻn, xà đất, xà bông... Con nhỏ nhất cũng nặng đến 70kg và lớn nhất 350kg. Ông Học và năm người đi bạn quần nhau với mập từ 19g đến tận 17g hôm sau mới cắt xong vi. Chuyến đó, ông Học thắng lớn, sau khi bán vi chia cho mỗi người đi bạn 2 lượng vàng.

Phóng to

Ông Nguyễn Diện nhớ lại những năm 1970-1980, ngư dân luôn e ngại mỗi khi mổ bụng cá mập -Ảnh: Đ.Tuyên

Câu cá, mất người

Thế nhưng không phải chuyến ra khơi nào cũng thắng, nhiều ngư dân đã phải trả cái giá bằng cả mạng sống mình. Đó là năm 1974, người bạn nghề tên Sáu Võ của ông Học tại làng chài Long Hương (Phan Thiết) trong một lần đi biển đã mãi mãi không về. Chuyến ấy dàn câu của ông Võ dính rất nhiều mập. Ông Võ mê mẩn thu câu, phóng lao, móc khấu đưa mập cặp mạn tàu, cắt vi. Một, hai, năm… rồi 30 con mập nhanh chóng bị tóm gọn, nhưng đến con mập thứ 31 thì ông Võ gặp sự cố.

Nó là con mập xà bông rất lớn vừa dính câu. Ông Võ và những người đi bạn gồng mình siết chặt dây triêng vào tay kéo nhưng con mập vẫn ngoan cố, đảo qua rồi lại chúi xuống, trồi lên. Triêng căng cứng như sợi dây đàn càng lúc càng siết chặt như muốn tiện đứt bàn tay ông Võ.

Không chịu nổi, ông đành hét lên và buông triêng. Phựt, phựt… những sợi thẻo cùng lưỡi câu lao vụt xuống mặt biển. Bỗng ông Võ lại thét lớn, ôm chặt cánh tay bị lưỡi câu móc vào và quăng mình xuống biển theo đà kéo của con mập. Cả dàn dây câu cùng ông Võ chới với bị con mập kéo vút đi mất tăm. Sau đó, hầu như ngư dân của cả làng chài Long Hương đều giong tàu ra khơi quần nát mặt biển hơn tuần lễ nhưng cũng đành thua, không tìm thấy xác ông Võ.

Cũng trong một lần đi câu mập mà ông Học mất luôn cả người dượng. Đó là ngày 22-12-1972, ông Học và dượng của mình cầm lái hai con tàu cùng ra khơi câu mập. Đêm ấy, cả hai dượng cháu đều buông câu, ngồi chờ mập đến. Bỗng mây vần vũ kéo về, trời tối sầm, bóng đêm đặc quánh nhuộm đen mặt biển. Biết là bão tố sắp đến, ông Học muốn liên lạc với tàu người dượng nhưng không thể vì chẳng có máy móc hỗ trợ như bây giờ.

Trời bắt đầu nổi gió, những con sóng bạc đầu chồm lên mũi tàu. “Vừa ôm tay lái tàu tôi vừa ráng phóng tầm nhìn về phía dượng buông câu. Thấy có ánh đèn thoắt ẩn thoắt hiện trên mặt biển biết rằng tàu của dượng còn đó nên cũng yên tâm”, ông bồi hồi nhớ lại.

Gió càng lúc càng mạnh. Con tàu chúi xuống rồi lại chồm lên mỏng manh như chiếc vỏ trấu giữa đại dương. Ông Học cố đánh bánh lái dõi mũi tàu đón cưỡi lên những con sóng. Với nhiều năm đi biển ông biết đây là một trận cuồng phong với gió cấp 10, giật cấp 11, 12 là ít.

Biển đen kịt một màu đen, mưa quất rát mặt, bỗng vèo, ông Học vừa rạp mình xuống thì tất cả cabin đã bị gió lột phăng khỏi tàu và quăng ào xuống biển. Những người đi bạn vội chui hết xuống lòng tàu. Một mình ông Học vẫn bám tay lái vật nhau với bão tố. Sóng tiếp tục quăng tàu sang trái rồi tung sang phải. Nhiều lúc tàu leo đến gần nửa con dốc sóng rồi lại bị đẩy tụt xuống.

Đến 2g sáng, sau gần năm giờ gào thét, bão cũng dịu dần. Dõi tầm nhìn ra xa chỉ một màu đen nhức mắt, ông Học không còn thấy ánh đèn điện leo lét của con tàu người dượng đâu. Khi trời lờ mờ sáng, ông Học cũng giong được con tàu tả tơi của mình vào đất liền. Ông may mắn thoát nạn nhưng dượng và năm người cháu của ông đã mãi mãi gửi xác ở đâu đó dưới đáy đại dương.

Ngại mổ bụng cá mập

Ngư dân Nguyễn Diện, ngụ thôn Quý Thạnh, xã Ngũ Phụng, huyện đảo Phú Quý, tỉnh Bình Thuận kể khoảng tháng 7-1978, chuyến ấy dàn câu của ông buông mãi cũng chỉ dính được hai con mập xà bông, nặng hơn 2 tạ mỗi con.

Kéo con mập đầu tiên cặp mạn tàu, ông Diện nhảy xuống mổ bụng mập. Rạch một đường dao, luồn bàn tay nắm bao tử mập, bất thần ông Diện run bắn. Có vật gì cưng cứng như khúc cây trong ấy. Định thần lại, ông diện kéo cả bộ đồ lòng mập ra.

Quẳng cái bao tử mới cắt lên boong tàu, ông Diện leo lên thọc dao mổ ra. “Tôi điếng người rồi thét lớn, một cái chân người lòi ra. Tôi như điên... sai anh em vất luôn cả xác lẫn vây nó xuống biển. Sau đấy sai anh em bọc lại cái chân người, đem vào hầm đá ướp, chở về đất liền chôn”, ông Diện trầm ngâm kể.

Khi được hỏi sợ nhất điều gì khi câu mập, rất nhiều ngư dân cho biết ngán nhất là đối mặt với những con mập trắng, mập xà bông hung dữ.

Ông Phạm Học nhớ lại rất nhiều lần gặp bóp, dây chuyền, vòng vàng… và cả tay chân người khi mổ bụng mập. Gặp đồ vật thì ngư dân luôn gửi lại biển, còn phần thân xác người đem về đất liền. Họ luôn tâm niệm dù không biết là ai nhưng giúp người xấu số được chôn một phần thân xác nơi đất liền cũng thấy ấm lòng. Mong rằng họ sẽ phù hộ cho những chuyến ra khơi được bình an, thuyền về đầy tôm cá.

_______________________________

Biển là vậy, luôn huyền bí, chứa đựng nhiều điều bất ngờ. Biển cho ngư dân tôm cá, của cải rồi cũng lấy đi của họ mọi thứ nếu không biết đối xử đúng với biển. Biển cho vàng cho bạc nhưng biển cũng “bạc như vôi”…

Kỳ tới: Biển “bạc”