Phóng to

Điều dưỡng Hoàng Xuân Thị Lương Giang chăm sóc bệnh nhi Hứa Ngọc Thảo Quyên (3 tuổi) ở Châu Đốc, An Giang với chẩn đoán bệnh viêm não đang được điều trị tại phòng cấp cứu khoa nhiễm - thần kinh, Bệnh viện Nhi Đồng 1, TP.HCM (ảnh chụp chiều 3-7-2005) Ảnh: THANH ĐẠM

TT - Trong nhân dân và một số cán bộ y tế vẫn còn nhầm lẫn giữa các từ viêm não, viêm màng não, hội chứng não cấp. Thực chất của các bệnh này được bác sĩ Trần Tịnh Hiền - phó giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM - cho biết:

Phòng ngừa bằng thuốc chủng

Viêm não là tình trạng bệnh lý xảy ra khi não bộ bị viêm mà hầu hết tác nhân gây bệnh là siêu vi (virus), trong đó siêu vi viêm não Nhật Bản thường gặp ở nước ta. Hội chứng não cấp là cụm từ diễn tả tình trạng bệnh lý cấp tính của não bộ do nhiều nguyên nhân gây ra: nguyên nhân nhiễm trùng, trong đó có viêm não siêu vi, viêm màng não mủ và những nguyên nhân không phải nhiễm trùng khác.

Viêm màng não là tình trạng viêm của màng bao bọc não bộ, do rất nhiều nguyên nhân gồm cả vi trùng (gọi là viêm màng não mủ), do siêu vi trùng (viêm màng não siêu vi), lao (viêm màng não lao), nấm (viêm màng não nấm) và cả những tác nhân không phải nhiễm trùng như hóa chất...

Trong các bệnh nhiễm trùng thì hội chứng não cấp có biểu hiện sốt và rối loạn tâm - thần kinh ở nhiều mức độ khác nhau. Hội chứng này có thể do viêm não, viêm màng não hoặc tình trạng nhiễm trùng toàn thân, nhưng cũng có thể do các nguyên nhân không phải nhiễm trùng.

Bệnh viêm não phần lớn do siêu vi nên không có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ phòng ngừa bằng thuốc chủng. Tuy nhiên không phải loại virus nào cũng có thuốc chủng ngừa. Viêm màng não mủ là bệnh có thể chữa được nhưng cần điều trị sớm để tránh biến chứng. Hiện nay đã có thuốc tiêm phòng đối với một số vi khuẩn.

Viêm màng não mủ: khó chẩn đoán

Viêm màng não mủ là bệnh gây ra do sự xâm lấn của vi trùng sinh mủ vào màng não. Hậu quả là bệnh nhân có thể tử vong khá nhanh chóng nếu không điều trị kịp thời. Vì các triệu chứng và dấu hiệu ban đầu không đặc hiệu, nhất là ở trẻ em, nên chẩn đoán khó khăn và hay bị bỏ sót. Rất nhiều loại vi khuẩn gây bệnh. Bệnh viêm màng não mủ xảy ra quanh năm, không có mùa rõ rệt và thường xảy ra trong những nơi đông đúc như trường học, ký túc xá, nhà trẻ mẫu giáo.

Các triệu chứng của viêm màng não mủ rất đa dạng và tùy thuộc lứa tuổi của bệnh nhân. Bệnh có thể khởi phát từ từ với một nhiễm trùng hô hấp trên sau khi bị nhiễm lạnh. Cũng có thể ồ ạt với các triệu chứng sốt cao, hôn mê co giật... Ở trẻ em nhỏ, dấu hiệu càng ít và không đặc hiệu. Ở trẻ lớn hơn thì sốt cao, rét run, đau nhức đầu, đau cơ, sợ ánh sáng và nôn ói. Bệnh nhân là người lớn thì dấu hiệu rõ hơn như cổ gượng và đau...

Chú ý trẻ dưới 2 tuổi

Viêm màng não mủ ở trẻ em thường do Haemophilus influenzae type b là vi khuẩn thường gặp tại cổ họng của các cháu từ một tháng đến 4 tuổi. Gần đây có nhiều bằng chứng cho thấy sự lan truyền của bệnh viêm màng não mủ đã được ngăn chặn bằng cách điều trị dự phòng bằng kháng sinh cho các đối tượng có tiếp xúc gần gũi với bệnh nhân.

Nhiều khảo sát cho thấy sự lan truyền của vi khuẩn H.influenzae type b xảy ra trong gia đình hay tại các nơi trẻ chung sống tập thể như nhà trẻ và nguy cơ cao nhất là ở trẻ em dưới 2 tuổi. Cơ sở của việc uống phòng này là loại trừ các vi khuẩn H.influenzae có ở vùng hầu mũi của những trẻ chưa có triệu chứng để tránh sự lan truyền vi khuẩn qua các trẻ khác cũng như tránh cho các trẻ đó bị bệnh.

Tuy nhiên chỉ sử dụng hóa dự phòng như vậy đối với trẻ dưới 2 tuổi. Với trẻ lớn chỉ áp dụng khi có hai ca bệnh xảy ra trong vòng 60 ngày trong cùng một đơn vị như nhà trẻ hay khu tập thể. Đối với não mô cầu Neisseria meningitidis, hóa dự phòng áp dụng cho cả trẻ em và người lớn trong trường hợp ở chung nhà với bệnh nhân hay có tiếp xúc kề cận như hồi sức miệng qua miệng...

Một trong những tiến bộ ngoạn mục của y khoa trong phòng ngừa viêm màng não mủ ở trẻ em là sự xuất hiện thuốc chủng ngừa chống vi khuẩn H.influenzae type b. Hiệu quả các thuốc chủng ngừa này đạt 70-90%...

LÊ THANH HÀ ghi

TP.HCM: nhiều trường hợp viêm não, màng não

Ngày 3-7-2005, bác sĩ Trương Hữu Khanh - trưởng khoa nhiễm thần kinh, Bệnh viện Nhi Đồng 1 - cho biết bình quân mỗi ngày tại khoa có 40-60 bệnh nhi nằm điều trị nội trú vì viêm não, viêm màng não. Trong ngày 1-7, tại khoa có hơn 40 bệnh nhi nằm điều trị nội trú. Trong đó có 15 trẻ bị viêm não, 25 trẻ bị viêm màng não.

Trong khi đó, tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM, năm 2004 có 115 ca viêm não, với năm ca tử vong; gần 90% trong số này là người lớn. Sáu tháng đầu 2005, bình quân mỗi tháng có khoảng 10-12 trường hợp mắc bệnh viêm não phải nhập viện điều trị.

Bệnh viện Nhi trung ương: Một ngày không có bệnh nhân viêm não nhập viện

Đến hôm qua 3-7, khoa lây Bệnh viện Nhi T.Ư chỉ còn 34 bệnh nhân viêm não điều trị. Trong ngày cũng không có bệnh nhân viêm não mới nhập viện. Tình hình này khác hẳn so với cách đây hai tuần: mỗi ngày có từ 10-15 bệnh nhân viêm não nhập viện và hầu hết trong tình trạng bệnh nặng.

Bà Khu Thị Khánh Dung, phó giám đốc Bệnh viện Nhi T.Ư, cho hay trong hai tháng năm và sáu vừa qua đã có trên 200 bệnh nhân viêm não ở các tỉnh phía Bắc vào Bệnh viện Nhi T.Ư điều trị. Điểm khác biệt so với mùa dịch 2004 là bệnh nhân tập trung vào thời điểm đầu và giữa mùa dịch (thay vì rải rác trong các tháng sáu, bảy, tám như năm 2004). Khoảng trên 70% bệnh nhân viêm não đến Bệnh viện Nhi năm nay có xét nghiệm dương tính với virus viêm não Nhật Bản B, số còn lại là các loại viêm não khác và phần lớn các cháu chưa được tiêm văcxin phòng bệnh.