Phóng to

Ngày 24-5 tới , Dự thảo luật điện ảnh được đưa ra thảo luận tại Hà Nội. Một trong những điều lần đầu tiên được đề cập chính là tiêu chuẩn đạo diễn. Nói cách khác là "quy chuẩn hóa" chức danh đạo diễn, theo đó người muốn làm nghề này cần phải có bằng cấp.

Sẽ có 50% đạo diễn đang hành nghề bị… loại

Nếu Khoản 1 Điều 15 Dự Thảo Luật điện ảnh được thông qua, thì gần một nửa số đạo diễn ở VN hiện nay không còn được phép hành nghề. Bởi có tới 50-60% đạo diễn ở nước ta hiện nay chưa từng theo học khoa đạo diễn của trường ĐH Sân khấu & Điện ảnh hoặc những trường hợp tương tự ở nước ngoài và như vậy không hề có bằng đạo diễn, mà "đánh ngang" từ nghề diễn viên, quay phim, phiên dịch, kỹ sư… sang.

Dự Thảo Luật điện ảnh Điều 15: Tiêu chuẩn, nhiệm vụ, quyền hạn của đạo diễn. 1. Tiêu chuẩn: Có trình độ tốt nghiệp đại học chuyên ngành đạo diễn, hoặc được phong tặng danh hiệu nghệ sĩ ưu tú , nghệ sĩ nhân dân về điện ảnh và có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt.

Nhưng không ít người trong số này khá nổi tiếng, từng giật giải ở các LHP trong và ngoài nước, như đạo diễn Đặng Nhật Minh, Hồ Quang Minh, Nguyễn Võ Nghiêm Minh, Phi Tiến Sơn…; hoặc đang mải miết lao vào phim trường, như ĐD Phạm Hoàng Nam, Phước Sang, Nguyễn Chánh Tín, Lê Cung Bắc, Phạm Lộc, Bùi Cường…

Trên thế giới, rất nhiều đạo diễn nổi tiếng cũng xuất thân từ nghề diễn viên, biên kịch, quay phim… Gần đây nhất có Clint Eastwood vốn là diễn viên, tại lễ trao giải Oscar 2005 mới đây đã thành công rực rỡ trên cương vị đạo diễn khi bộ phim Million Dollar Baby của ông đoạt 2 giải Oscar dành cho phim hay nhất và cho đạo diễn xuất sắc nhất.

Trong quá khứ ở Holywood còn có Fred Zimmeman 2 lần đoạt giải Oscar cho phim hay nhất và đạo diễn xuất sắc nhất vốn xuất thân là luật sư… Điều đó cho thấy đạo diễn điện ảnh là một nghề "mở" cho tất cả những ai có khả năng và đam mê điện ảnh. Việc đặt tiêu chuẩn bằng cấp là cần thiết nhưng nếu có bằng mà không có tài thì tấm bằng đó chỉ là hình thức.

Không riêng điện ảnh, nhiều ngành nghề khác cũng đang tồn tại hai trường học: trường học chính quy (để lấy bằng cấp) và trường học thực tế (để lấy kinh nghiệm), và đôi lúc trường học thực tế đem lại những thành công bất ngờ hơn. Trong bất cứ trường hợp nào, thành công chỉ đến với những người có tài thật sự.

Liệu điện ảnh tư nhân có chấp nhận?

Như đã nói, đạo diễn là một nghề "mở", các nền điện ảnh tiên tiến trên thế giới cũng vậy, VN tại sao không ? Nhất là khi tư nhân đã tham gia vào thị trường điện ảnh nội địa, việc họ mời ai làm đạo diễn không phải nhìn vào tấm bằng mà nhìn vào khả năng thu hút khách mà một người làm đạo diễn có thể đạt được. Lê Hoàng là một ví dụ.

Sắp tới một nhà thơ ở phía Bắc cũng sẽ lên ngôi "đạo diễn" chèo lái một dự án phim lớn. Vì tiền làm phim không phải được lấy từ túi "tài trợ" mà là của các doanh nghiệp, các nhà đầu tư địa phương tung ra. Họ thích… nhà thơ này, họ tin tưởng khả năng của nhà thơ này; bộ phim lại có nội dung tốt, một phim truyền thống hẳn hoi… vì thế chẳng có lí do gì để cản trở tư cách đạo diễn của anh ta.

Nhưng nếu việc quy chuẩn hóa chức danh đạo diễn được giữ nguyên trong Luật khi ban hành… thì một người như nhà thơ nói trên không được phép làm đạo diễn và như vậy điều khoản này sẽ "xung đột" với thực tế.

Điện ảnh tư nhân đang góp phần làm cho điện ảnh VN sôi động, vậy thì có nên tìm cách hạn chế, hoặc "đóng cửa" với những ai muốn tham gia vào điện ảnh trong nghề đạo diễn nếu họ có tài?

__________________

* Đạo diễn Hồ Quang Minh : "Tuyệt đối không cần thiết"

Trước khi là đạo diễn điện ảnh, tôi là một tiến sĩ ngành Vật lý. Tôi sang Pháp với hai mục đích, học chuyên tu điện ảnh (2 năm) và nghiên cứu điện ảnh thông qua xem phim tại Viện Tư liệu phim Pháp. Tuy nhiên, đối chiếu với tiêu chuẩn mà dự thảo Luật Điện ảnh đưa ra, tôi sẽ không phải là đạo diễn mặc dù đã làm một số phim và đọat giải.

Cá nhân tôi cho rằng, việc đưa ra tiêu chuẩn chức danh đạo diễn là không cần thiết. Tuyệt đối không cần thiết. Nếu bạn hỏi một số đạo diễn bậc thầy trên thế giới về điều này, họ cũng sẽ trả lời giống tôi. Đạo diễn là một nghề sáng tạo, đòi hỏi năng khiếu và sự đam mê. Đây cũng là nghề đào thải rất khắc nghiệt.

Lớp đạo diễn điện ảnh mà tôi theo học tại Pháp có 100 người, ngay buổi học đầu tiên, người ta đã nói với chúng tôi: "Các anh nộp tiền thì cứ học nhưng tôi không biết trong số 100 người theo học liệu có được 5 người sau này có điều kiện làm phim nhựa hay không …?".

Thực tế cho thấy, không ít người được đào tạo bài bản nhưng lại chẳng có phim nào ra hồn trong khi ấy qua báo chí tôi biết Nguyễn Võ Nghiêm Minh có xuất thân giống tôi, cũng là một tiến sĩ Vật lý trước khi trở thành đạo diễn và chưa hề học qua một trường điện ảnh nào, nhưng Mùa len trâu - bộ phim đầu tay của anh lại giành được bốn giải thưởng quốc tế.