Phóng to

Một điểm bán nước mát trị bệnh ở Q.5, TP.HCM - Ảnh: L.T.H.

Những điểm bán nước mát này có biểu tượng đặc trưng là những chiếc hồ lô màu vàng rất to đặt ngay tại nơi bán, tập trung ở khu vực quận 5, TP.HCM.

“Uống... số mấy?”

Điểm bán nước mát trên vỉa hè ở ngã ba đường Trần Hưng Đạo B và Trần Điện (Q.5) bài trí khá đơn giản: phía trên có tấm bạt che, in dòng chữ “nước mát dưỡng sinh hồ lô vàng”; phía dưới là chiếc xe đẩy, có đặt hai chiếc hồ lô vàng và mấy bình nước mát. Tại đây chỉ có một chiếc bàn nhỏ và hai ghế nhựa nhưng có đến ba người bán, luôn chân luôn tay phục vụ khách.

Ở đây có ba loại nước, đánh số 1, 2 và 3. Khách ghé lại, kêu số loại nước rồi đứng ngay vỉa hè, dưới lòng đường hoặc ngồi trên xe, mua và uống tại chỗ hoặc mang về. Chỉ trong một phút mà có hàng chục người ghé lại. Giá một chén nước mát 5.000 đồng, một chai 500ml là 12.000 đồng. Nếu mua nhiều, uống nhiều còn được khuyến mãi “uống bốn chén tặng một chén, mua 10 chai tặng một chai”. Nước mát “trị bệnh” được đựng trong gần chục chiếc can nhựa màu trắng để ngay dưới vỉa hè. Nhiều người phải chờ đến lượt.

Đến lượt chúng tôi, bà Bảy - tên người bán - hỏi: “Uống số mấy?”. Chúng tôi nói mặt bị mụn nhiều. Bà lẩm bẩm: “số 1”, rồi rót một chén nước có màu đen, nghi ngút khói trong chiếc chén sành. Chúng tôi mua thêm “ba số” mang về, rót sẵn trong các chai nhựa cũ loại 500ml. Vỏ chai không có nhãn mác, ngoại trừ các số 1, 2, 3.

Bà Bảy còn đưa cho chúng tôi một tờ rơi quảng cáo về các loại nước mát này. Tờ rơi ghi: “Nước mát điều trị. Nhằm góp phần bảo vệ sức khỏe và tạo điều kiện thuận lợi cho mọi người trong điều trị các bệnh thông thường, lương y T.H.H. (ở P.12, Q.5) đã bào chế những loại nước thuốc vừa đảm bảo an toàn vệ sinh cũng như yêu cầu về uy tín chất lượng điều trị”.

Theo tờ quảng cáo này, tại đây có “các loại thuốc như sau”: Số 1: thanh can thủy: tác dụng thanh nhiệt, giải độc, mát gan, trị mụn, vàng da, vàng mắt. Đặc hiệu cho người tạng nhiệt. Số 2: tán hàn thủy: tác dụng tiêu thực, tiêu chảy, nhức mỏi, nhức đầu, mỏi vai gáy, chảy nước mũi trong. Đặc hiệu cho người cảm phong hàn. Số 3: thanh tâm thủy: tác dụng dưỡng phế, trị ho, mất ngủ, mụn nhọt, đau họng, khát nước, da mất nước. Đặc hiệu cho người tạng nhiệt!

Phóng to

Lời khuyên... lạ đời

Theo tờ rơi quảng cáo, chúng tôi đến nhà lương y T.H.H. (có chứng chỉ hành nghề của Sở Y tế TP.HCM cấp - PV). Chúng tôi nhờ ông H. kê những vị thuốc có trong loại nước mát để tự mua về nấu uống cho tiện. Tuy nhiên ông H.từ chối, lý do đó là bài thuốc gia truyền của ông.

Ông H. hỏi chúng tôi đã uống loại số mấy, được mấy bữa rồi, mỗi lần uống mấy chai... Biết chỉ uống một chai một ngày, mới được ngày thứ hai, ông nói: “Hai bữa làm sao hết được. Mỗi ngày phải uống hai chai. Ngoài ra cần thay đổi chế độ ăn uống”. Đoạn ông đưa một mảnh giấy in sẵn: “Kiêng ăn uống các món: rau má, nước dừa, cam, lê, bầu, bí, khổ qua, sữa đậu nành, bồ ngót, đu đủ, rau nhút, bưởi, thanh long, nhãn, vải, khoai mỡ, bia Heineken. Không thổi quạt thẳng vào người. Giảm ăn rau cải, ăn nhiều thịt, tiêu, gừng. Vệ sinh cá nhân: không tắm buổi tối, không tắm nước lạnh”. Ông còn bảo chúng tôi mắc bệnh là do sạch sẽ quá, do ăn nhiều đồ mát quá nên đã bị loãng máu. Và nói nếu không điều trị sẽ dễ bị cường giáp, hạch vú, u xơ tử cung, u nang buồng trứng (?!).

Thấy chúng tôi hoang mang, ông H. bồi thêm: “Ăn ba cái rau nhiều là bệnh chết luôn! Gốc người VN ăn ít thịt cá rồi, nay lại nghe mấy ông tây y nói ăn ít lại. Mấy ông tây y đó là mấy thằng phá hoại sức khỏe của bà con!”. Chúng tôi ậm ừ “thầy nói có lý”, ông H. hào hứng: “Ăn không cho ăn, hở cái là nói ung thư! Phụ nữ bây giờ cứ 100 người thì hết 99 người bị loãng máu. Ở sạch quá sẽ mang bệnh. Cứ rửa chân, rửa tay là tiêu”(!).

Cần kiểm tra

Sau khi đọc tờ rơi quảng cáo của cơ sở Hồ lô vàng, bác sĩ Phan Văn Nghiệm - trưởng phòng nghiệp vụ y Sở Y tế TP.HCM - khẳng định cơ sở này đã lạm dụng ngành y tế để tranh thủ buôn bán. Theo bác sĩ Nghiệm, loại nước mát này ghi có tác dụng trị ho, đau đầu, trừ mụn là liên quan tới các chuyên khoa điều trị bệnh. Bác sĩ Nghiệm phân tích chỉ một triệu chứng ho nhưng có thể do nhiều nguyên nhân: do nhiễm lạnh hoặc triệu chứng của những bệnh nhiễm trùng. Nếu người bệnh hoàn toàn tin tưởng vào loại nước chữa bệnh này mà không đến các cơ sở y tế điều trị sẽ nguy hại đến sức khỏe.

Theo bác sĩ Nghiệm, nếu một cơ sở bán nước mát điều trị bệnh mà không có giấy xác nhận và cho phép của ngành y tế thì cơ quan y tế địa phương phải đến kiểm tra nguồn gốc xuất xứ, xác định tính hiệu quả của những loại nước này có đúng như quảng cáo không. Trong trường hợp có loại nước mát có những tác dụng như vậy cần phải có hội đồng khoa học thẩm định tính xác thực và phải được thử nghiệm theo quy trình. Theo bác sĩ Nghiệm, đến nay ngành y tế chưa ghi nhận có loại nước uống nào có tác dụng trị bệnh.

Trong khi đó, bác sĩ Nguyễn Thị Thư - viện trưởng Viện Y dược học dân tộc TP.HCM - nói phải biết được trong nước mát nấu những vị thuốc gì mới có thể biết có chữa được bệnh hay không. Ngoài ra, đã gọi là nước mát trị bệnh thì muốn sử dụng an toàn, hiệu quả cũng cần phải được bác sĩ, lương y khám, chẩn đoán bệnh mới được uống. Ngay cả đúng đối tượng, đúng bệnh thì cũng phải có chỉ định liều lượng chứ không thể uống triền miên, kéo dài.