Phóng to

Học sinh tiểu học (Hà Nội) đi học thêm dịp hè - Ảnh: T.T.D.

Thấy anh em chưa hiểu, ông giải thích: “Có biết gì mà thi, nhờ mấy cháu học sinh thi trượt năm trước năm nay thi bổ túc cùng phòng đưa bài cho chép nên đỗ hay không là do các cháu”.

Ông bạn tôi đi học tại chức để chuẩn hóa trình độ đại học. Ông có con trai học chính qui cùng môn, cùng trường nên thường nhờ con trai làm bài tập giúp.

Hôm đi thi tốt nghiệp ông mang đề về cho con trai xem, xem xong nó giật mình thốt lên: “Đề khó quá sao ba làm được? Ở lớp con mấy đứa học trung bình chưa chắc đã giải đươc!”; ông bạn tôi đáp: “Phải ra đề như thế để giữ giá trị bằng cấp, còn thực chất thì thầy đã ôn và hướng dẫn cả rồi!”.

Đứa em của tôi học đại học từ xa của một trường đại học ở rất xa đã được hai năm và chưa trượt môn nào.

Ở nhà không thấy nó học hay đọc tài liệu gì cả, tôi hỏi: “Em không học hành gì cả làm sao thi đậu được?”, nó trả lời: “Lớp em ai cũng vậy, có ai học hành gì. Khi có bài từ trường đại học gửi vào thì nhờ người giải rồi gửi đi. Đến hè tập trung vài tuần thầy sẽ chỉ bài thi, anh em đi photo thu nhỏ lại mang vào phòng thi mà chép. Các khóa trước cũng vậy”...

Những câu chuyện trên cho thấy sự dễ dãi, buông lỏng trong công tác đào tạo, đánh giá, cấp bằng của các trường trong thời gian qua. Tôi rất tán đồng việc Nhà nước ta luôn tạo điều kiện để mọi người học tập nâng cao trình độ, nhưng không phải học và thi kiểu nói trên.

Đa dạng trong giáo dục - đào tạo nhưng thiếu sự quản lý có hiệu quả đã dẫn đến sự tùy tiện, dễ dãi, chạy theo thành tích “ảo”, dẫn đến việc mua bằng, bán điểm dưới nhiều hình thức.

Để tránh tiêu cực trong đào tạo và cấp bằng, tôi đề nghị chỉ nên có cùng một bằng cấp thông qua cùng một đề thi, cùng một kỳ thi cho tất cả các loại hình học tập. Mọi người tùy hoàn cảnh, điều kiện mà chọn cho mình một loại hình học tập: chính qui, tại chức, chuyên tu, từ xa..., nhưng khi thi thì cùng thi.

Quản lý thống nhất theo ngành dọc

Tôi nghĩ nguyên nhân dẫn đến gian lận trong thi cử có phần do hệ thống quản lý của chúng ta. Bộ GD-ĐT quản lý ngành dọc chủ yếu về chuyên môn và quản lý các trường đại học..., còn lại thì khoán trắng cho địa phương (tức là UBND các cấp quản lý theo lãnh thổ).

Giám đốc các sở GD-ĐT do chủ tịch UBND tỉnh, thành bổ nhiệm thì khả năng các vị này sẽ làm theo chỉ đạo của tỉnh, thành là rất cao. Thành tích “ảo” bắt đầu từ đây. Vì các ông bí thư, chủ tịch, hội đồng... thường rất mê các con số tốt nghiệp gần 100% để đưa vào báo cáo!

Vì vậy tôi đề nghị quản lý giáo dục phải được xem là quản lý một ngành đặc biệt, quản lý thống nhất theo ngành dọc (Bộ GD-ĐT), không nên để các ông địa phương chen vào. Bộ trưởng bổ nhiệm giám đốc sở và phải tuân thủ thêm nguyên tắc luân chuyển cán bộ.

Khi học sinh làm quen với gian dối từ nhỏ

Có một thực tế là ở nhiều nơi ngay từ những năm đầu học tiểu học, học sinh đã phải làm quen với một môi trường không có tính giáo dục. Các em phải làm quen với sự gian dối, đối phó của chính thầy cô giáo mình.

Trong các giờ thao giảng, giáo viên đã chuẩn bị bằng cách cho các em học trước, sau đó phân công một số em trả lời các câu hỏi, di dời các em yếu kém đi lớp khác. Khi đi học thêm các em được học trước những bài sẽ học.

Những bài tập khi học thêm được các em chép lại khi làm bài tập trong lớp. Đến lúc thi học kỳ các em được giáo viên chuẩn bị cho tài liệu ôn thi mà thực chất là những đáp án đã soạn sẵn. Gian lận trong thi cử đã có mầm mống như vậy đấy.

Một nguyên nhân khác là lâu nay tại nhiều địa phương việc xử lý cán bộ sử dụng bằng giả hoặc có khuất tất trong đào tạo còn quá nhẹ nên việc gian lận trong thi cử, mua bán bằng cấp ngày càng tràn lan.

Việc đánh giá, tuyển dụng cán bộ hiện nay chủ yếu dựa vào bằng cấp, chưa đánh giá bằng năng lực thực tế nên việc gian lận vẫn còn giá trị!