Phóng to

Quán cơm Việt Hương (Hộ Hải, Ninh Hải, Ninh Thuận) được xây dựng thêm, khang trang hơn để đón khách - Ảnh: L.Trường

TT - Trong những ngày cuối năm này, những chuyến xe đò đã bắt đầu hối hả đưa bà con miền Bắc, miền Trung đi làm ăn xa trở về quê nhà, những quán cơm cũng bắt đầu nhộn nhịp đón khách.

PV, CTV Tuổi Trẻ, những người đã từng thực hiện thiên phóng sự “Cơm tù trên quốc lộ 1A” năm nào, đã theo những chuyến xe đò trở lại những địa danh từng nổi tiếng về “cơm tù”, vào ngay những quán một thời đã từng làm hành khách hãi hùng với cổng sắt, hàng rào kẽm, những khuôn mặt dữ tợn, ánh mắt trợn trừng theo dõi khách... để ghi nhận về những đổi thay của các quán “cơm tù”.

Mở rộng cửa

Trở lại Cà Đú - một trong những khu vực có khá nhiều quán ăn, thuộc xã Hộ Hải, huyện Ninh Hải (Ninh Thuận), ấn tượng đầu tiên đối với chúng tôi là sự khang trang đến... bắt mắt của các quán cơm. Anh Hải - chủ quán Việt Hương - cho biết từ giữa tháng 10-2005 gia đình đã đầu tư hơn trăm triệu đồng để mở rộng khuôn viên quán, mua thêm bàn ghế, xây mới nhà vệ sinh... sẵn sàng phục vụ khách đường xa trong những ngày cuối năm này.

Ông chủ Hải còn chu đáo trang bị cả hệ thống loa phóng thanh để đón mời nhà xe, đồng thời cũng để nhắc nhở khách kiểm tra hành lý, tư trang trước khi rời quán.

Nhắc lại chuyện “cơm tù” thuở trước, hầu hết chủ quán cơm vùng Cà Đú như Ba Mập, Thiên Hương, Phan Rang đều bảo nghĩ lại thấy thật… “quê”. Và thay vì “nhốt” khách để ép ăn, các quán nay đã mở rộng cửa để sẵn sàng chào đón “thượng đế” với phong cách đón tiếp niềm nở, ân cần.

Trò chuyện với chúng tôi tại quán ăn Nha Trang (Vĩnh Hảo - Tuy Phong - Bình Thuận), anh Trương Công Ninh (38 tuổi, từ TP.HCM về quê Nam Định ăn tết) phấn khởi bảo: “Không biết ngoài kia ra sao (tức các tỉnh từ Khánh Hòa trở ra - NV) được như trong này thì khách đường xa tụi tôi yên tâm lắm!”.

Nhiều ngày “thị sát” trên quãng đường gần 100km dọc quốc lộ 1A, có mặt ít nhất 10 trong số hàng chục quán cơm từ vùng biển Cà Ná (Ninh Thuận) đến Liên Hương, Phan Rí và khu vực phía bắc huyện Bắc Bình (Bình Thuận), điều chúng tôi ghi nhận được là sự đồng loạt đến… bất ngờ của “chiến thuật” thu hút thực khách được chủ quán áp dụng: thức ăn ngon, giá cả bình dân và thái độ phục vụ tận tình, lịch sự.

Một vài quán có sân vườn rộng như Vườn Tràm, Đẩu A còn chu đáo mắc võng lưới dưới bóng bạch đàn xung quanh, cho khách tranh thủ nghỉ lưng để tiếp tục cuộc hành trình dài.

Chúng tôi đón chiếc xe đò 36H... để trở lại xã Xuân Thọ 2, huyện Sông Cầu (Phú Yên) - nơi một thời tai tiếng vì những quán “cơm tù”. Hầu hết hành khách trên xe là người nghèo ở Thanh Hóa làm ăn xa về quê ăn tết.

12g trưa, chiếc xe khách đỗ vào quán cơm Văn Sĩ Ben ven quốc lộ 1A. Bên trong đã có 4-5 chiếc xe khách đỗ trước đó cho hành khách ăn trưa. Dù có hàng trăm hành khách nhưng không có cảnh nhốn nháo, lộn xộn, tất cả đều ngồi vui vẻ, thoải mái trong những bàn ăn. Tiếng loa trong quán vang lên mời hành khách xuống xe vào bên trong rửa mặt, tay chân, nghỉ ngơi và ăn uống.

Mặc dù đã có tấm bảng công khai giá cả thức ăn treo trước quán song tiếng loa vẫn nhắc lại giá của từng món, ai muốn dùng gì thì gọi, không ăn uống gì thì cứ nghỉ ngơi. Tiếng người trong loa lịch sự khuyên những hành khách không ăn cơm cũng không nên đi bộ ra đường vì xe qua lại nhiều, rất nguy hiểm.

Xã Xuân Thọ 2 nằm ven quốc lộ 1A có gần 10 quán ăn chuyên bán cho xe khách đường dài. Ngày trước, đây cũng là nơi khét tiếng với những quán “cơm tù” và đã xảy ra nhiều trường hợp người nhà quán ăn đánh hành khách. Bây giờ, hầu hết các quán đều treo bảng giá công khai, kèm theo đó là số điện thoại của công an địa phương để hành khách có thể phản ảnh ngay tức khắc. Những ngày cuối năm, lượng hành khách về quê ăn tết ngày càng đông nhưng ai cũng yên lòng vì không còn cảnh “cơm tù, cơm nhốt”.

Trở lại quán đã từng dọa đánh tôi Sau sự kiện rúng động về “cơm tù”, mỗi lần đi qua địa phận thị trấn Kỳ Anh và thị xã Hồng Lĩnh (Hà Tĩnh), mắt tôi vẫn bị “hút” vào những quán cơm từng gây tai tiếng. Có quán nay đã hạ biển, thay nghề. Có quán đã sang tên, đổi chủ. Mới đây, tôi và một số đồng nghiệp ghé quán cơm Lam Vinh ở phường Bắc Hồng (nơi tôi từng bị mụ chủ đay nghiến, dọa đánh) gọi cơm ăn. Quả thật, bữa cơm đã có chất hơn và khách ăn với một tâm trạng thanh thản khác trước. Hỏi chuyện làm ăn, cô chủ trẻ lắc đầu: “Sau dạo lình xình chuyện “cơm tù”, số xe vào các quán đều giảm, kể cả dịp áp tết như bây giờ, phải thay đổi thôi”. Nhân vật “cai tù” tên Long “đen” có còn ở đây? Cô mỉm cười: “Ông ấy đã đi xuất khẩu lao động từ khi quán cơm này niêm yết nội qui phục vụ, bảng giá và số máy điện thoại “nóng” của công an”. Ông Nguyễn Văn Chất - chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh - cũng cho hay sở dĩ nạn “cơm tù” bị triệt tiêu dần là do tỉnh chỉ đạo có chiều sâu. Tỉnh giao trách nhiệm cụ thể, huyện nào để xảy ra “cơm tù” là chủ tịch huyện phải chịu kỷ luật trước tỉnh. T heo đó, công an cũng làm chặt dưới sự chỉ đạo kiên quyết của ban giám đốc công an tỉnh.

Thu hút hành khách bằng giá cả, chất lượng và cách phục vụ

Tiếp tục đi trên quốc lộ 1A, qua huyện Sông Cầu (Phú Yên) rồi đến Gò Găng, Tam Quan (Bình Định), chúng tôi thấy những nhà hàng, quán cơm khang trang mọc lên và bố trí ở những vị trí đẹp, thoáng mát. Cách thức hoạt động bây giờ đã bắt đầu “chuyên nghiệp hóa”.

Kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm đột xuất và định kỳ, công khai giá cả và thực đơn từng suất ăn, từng đĩa cơm bình dân. Chính quyền đã vào cuộc, điển hình là các huyện Sông Cầu (Phú Yên), An Nhơn, Phù Cát, Hoài Nhơn (Bình Định). Các cơ quan chức năng địa phương quyết tâm thông qua loại hình dịch vụ này nhằm xây dựng, quảng bá hình ảnh địa phương mình văn minh hơn, hấp dẫn hơn bởi quốc lộ 1A chính là bộ mặt của địa phương đối với hành khách dọc lộ trình Bắc - Nam.

Quán cơm 544 của anh Trương Ngọc Thành là một trong những quán khá khang trang ở Phước Lý (huyện Sông Cầu, Phú Yên). Ông chủ quán đã bỏ ra mấy trăm triệu đồng xây dựng công trình nhà ăn hoàn chỉnh. Có chỗ đậu xe, hành lang rộng cho khách nghỉ ngơi, nước uống miễn phí. Công trình vệ sinh ốp gạch men rộng rãi chia làm hai khu nam, nữ.

“Tôi đổ tiền ra để tính chuyện làm thương hiệu vì làm ăn chụp giật không bền. Tôi cho công khai giá cả hết mọi thứ. Khách hàng có thể tự chọn món ăn, một đĩa cơm từ 10.000 - 12.000đ có một miếng sườn ram, đậu chiên, tôm rang, một món xào và một bát canh rau, tất cả nóng hổi. Phải vậy mình mới cạnh tranh, phát triển lâu dài được. Mỗi ngày quán tôi phục vụ 150-200 hành khách, bước đầu vậy là ổn”- ông Thành hồ hởi nói.

Quán cơm Sao Mai - Tam Quan (Bình Định) cũng là một địa chỉ hấp dẫn. Tiếng lành đồn xa, bây giờ nhiều hãng xe chất lượng cao như Thuận Thảo, Mai Linh và xe khách của Buôn Ma Thuột, Gia Lai, Kontum, Phú Yên, Đà Nẵng, Huế đã chọn đây là trạm dừng chân.

“Hành khách và tài xế được phục vụ như nhau, không phân biệt, ai cũng tự trả tiền. Không thể nâng tiền cơm hành khách để bao các tài xế. Bây giờ chúng tôi hút khách bằng cách cạnh tranh về giá cả và chất lượng thực phẩm, chất lượng phục vụ” - anh Phước, chủ quán, nói.

Như những hành khách đi đường lỡ bữa, chúng tôi dạt vào quán ăn Đồng Nhiệm ở thị trấn Kỳ Anh (Hà Tĩnh). Quả thật chúng tôi không còn cái cảm giác nhột lưng khi thấy những người phục vụ tỏ ra vui bình thường, lịch sự khi tôi chỉ hỏi mua một đĩa cơm. Đĩa cơm với khoảng hai bát cơm, ít rau xào, mấy lát thịt heo, đậu kho có giá 8.000đ.

Tùy theo khách kêu thêm thức ăn, một đĩa cơm ở các quán có thể từ 9.000-15.000đ. Chị Hoàng Thị Quế, cán bộ UBND thị trấn Kỳ Anh, cho biết: “Đến ni thì quán mô cũng phải lo mần ăn đàng hoàng, nếu cứ quây hàng rào nhốt khách, ép khách ăn là bị ủy ban thị trấn phạt nặng lắm”. Bên ngoài nhiều quán ăn, những hành khách không ăn cơm đang đứng, ngồi chơi trên vệ đường. Không còn bị ai hằm hè...

Trên đường từ thị trấn Kỳ Anh vào Đồng Hới (Quảng Bình), ghé qua vài điểm “cơm tù” trước đây ở địa bàn xã Kỳ Khang, Kỳ Thư, Kỳ Thọ... chúng tôi cũng không còn thấy hàng rào trước các quán cơm bắc, nam. Xã Kỳ Thư nay chỉ còn duy nhất quán Văn Hoa là quán lớn phục vụ khách đi xe Bắc - Nam.

Tại quán này đã niêm yết giá bán cơm phần, cơm đĩa, phở cho khách chọn. Khu nhà vệ sinh được sửa sang khá tốt, có nước sạch cho khách rửa tay chân, mặt mũi khi xe vào nghỉ.

Phóng to Một hành khách là sinh viên đang bỏ tiền vào thùng từ thiện Theo dòng người ra phía sau quán để rửa mặt, chúng tôi bắt gặp một chiếc thùng quyên góp từ thiện đặt sẵn nơi góc nhà. Không ai bảo ai, nhiều hành khách tự nguyện bỏ vào đó những tờ bạc lẻ 500đ, 1.000đ hay vài ngàn đồng. Một bà cụ ở Thanh Hóa bảo: “Mình đã khó nhưng có người còn khó hơn”, rồi cụ bỏ vào thùng tờ giấy bạc 2.000đ. Cứ thế, chiếc thùng được nhét vào những tờ tiền lẻ. Chiếc thùng từ thiện trên là sáng kiến của chủ quán Nguyễn Văn Ben (xã Xuân Thọ 2, huyện Sông Cầu, Phú Yên). Ông Ben bảo: “Nhiều bà con đi xa khổ lắm. Có người chỉ đủ tiền đi xe, khi vào quán không dám gọi tô mì gói. Tôi đặt ra chiếc thùng này để bà con mình giúp nhau”. Cứ vài tháng một lần, với sự chứng kiến của nhiều hành khách, chiếc thùng được mở ra, lần ít nhất cũng được hơn 400.000đ, và số tiền được trao tặng cho chính những hành khách nghèo khó lỡ bước đường xa. Ông Ben cũng trích một ít trong số tiền này mua gạo tặng những người nghèo khó khác. Lần nọ, một hành khách ở Hà Tĩnh khi vào quán bỗng lên cơn sốt rồi ngất xỉu. Ông vừa bệnh nhưng vừa đói, không có tiền uống thuốc. Ông Ben mời bà con chứng kiến để mở ngay chiếc thùng lấy số tiền quyên góp được tặng hành khách khốn khó nọ...

________________

La mot nguoi Viet xa que huong da lau va luon theo doi nhung dien tien sinh hoat kinh te, xa hoi Viet Nam qua cac bao chi trong nuoc online. Buon vui voi nhung tieu cuc va tich cuc hang xay ra trong nuoc. Hom nay do.c ban tin " KHONG CON LA NHUNG QUAN COM TU" ma long vui that la vui vi biet dan minh da bat dau biet cach lam an, canh tranh lanh manh. Mot y kien xuat sac nua la biet dum boc trong tinh than la rach dum la na't do' la` mot ong chu quan bay ra mot chieu thuc that la` vui qua xa' va` day ti`nh nguoi: do la dat mot thung quyen tien trong quan de giup nhung hanh khach lo buoc, ngheo kho... hom nay that la mot ngay vui qua' vui khi doc ban tin nay VA CAM THAY YEU CON NGUOI VIET NHIEU HO'N! va cam nhan y nghia sau xa nhung cau ca dao tuc ngu ngay xua duoc hoc thuo' tieu hoc, duoc nhac nho luon khi tuoi co`n nien thieu : La rach dum la nat, mot con ngua dau ca tau khong an co; nguoi oi thuong lay bi cung, tuy cung khac giong nhu chung mot gio`ng; mot mieng khi doi bang goi khi no...tui co y kien hang nam tinh hay huyen, xa nen khen thuong nhung quan phuc vu khach hang tot bang cach giam mot chut thue, hay cach nao do'...v.v... Chuc moi nguoi deu luon vui ve trong cuoc song va phan dau di len trong tinh than tuong than tuong ai nhe. Xuan nay them mot mua xuan xa que huong nhung sao long cam thay am ap hon qua ban tin tich cuc nay.

Tam N.Nguyen (San Jose, CA )