Đằng sau sự yên lặng của những ô cửa, vách tường trắng lạnh lùng ấy là những giây phút căng thẳng và đầy kịch tính trong cuộc chiến giành giật sự sống cho con người từ tay tử thần của đội ngũ y bác sĩ.

Phóng to

Siêu âm cho bệnh nhân tại phòng hồi sức cấp cứu - Ảnh: N.C.T.

Giành giật từng phút

Trước khi làm việc tại Phòng khám đa khoa Việt Mỹ (Hoàng Hoa Thám, Q.Bình Thạnh, TP.HCM), bác sĩ Huỳnh Văn Chương từng gắn bó gần 10 năm với khoa phẫu thuật gây mê hồi sức của Bệnh viện Nhân dân Gia Định. Trước đó, anh làm việc tại khoa săn sóc đặc biệt của Bệnh viện Nhân dân Gia Định 4 năm.

“Gần 10 năm làm ở khoa phẫu thuật gây mê hồi sức, tôi gặp rất nhiều trường hợp mà sự sống và cái chết vô cùng mong manh. Có những câu chuyện đã để lại cho tôi những cảm xúc khó quên”, bác sĩ Chương kể lại.

Đó là câu chuyện của năm 2005, anh tiếp nhận một trường hợp đặc biệt. Bệnh nhân là con một. Chàng trai còn rất trẻ, khoảng hơn hai mươi tuổi, nhập viện trong tình trạng bị hôn mê. Glasgow (phân độ hôn mê của chấn thương sọ não) chỉ còn 5 điểm (trong khi glasgow của người bình thường tới 15 điểm).

Hình ảnh từ kết quả chụp phim cho thấy có máu tụ ở ngoài màng cứng. Khi xảy ra hiện tượng này, mức độ nguy hiểm vô cùng lớn vì sẽ gây phù não dẫn đến tử vong nếu không giải quyết nguyên nhân kịp thời. “Phải mổ ngay để giải áp máu tụ. Chúng tôi không thể chậm trễ vì nếu không sẽ nguy hiểm đến tính mạng bệnh nhân”, bác sĩ Chương nhớ lại.

Ca mổ vừa tiến hành xong, bệnh nhân được chuyển ngay sang phòng hồi sức. “Chúng

Lúc này, não của bệnh nhân sưng phù nhiều do thiếu O2 dù đang thở máy với nồng độ O2 90%. Bác sĩ Chương cho biết: “Nồng độ O2 trong máy thở là 90% còn đối với khí trời chỉ là 21% nhưng khi đó não được tưới máu không tốt dẫn đến thiếu O2. Thiếu O2 hay thừa CO2 cũng nguy hiểm vì làm não sưng phù lên”.

tôi căng thẳng khi theo dõi tri giác bệnh nhân có hồi phục hay không. Đánh giá tri giác sau mổ rất khó nhưng cực kỳ quan trọng”, bác sĩ Chương khẳng định. Kết quả chụp cắt lớp điện toán sau mổ khiến bác sĩ Chương giật mình: tấm phim kết quả cho thấy lại xuất hiện máu tụ trong não đối diện phần não vừa mổ xong!

Một quyết định được cấp tốc đưa ra sau khi hội chẩn với phẫu thuật viên: phải phẫu thuật lần thứ hai, dù mới mổ xong trước đó 3 tiếng đồng hồ và khả năng bệnh nhân chết trên bàn mổ rất cao. Bác sĩ Huỳnh Văn Chương kể: “Khi chúng tôi mở màng não lấy máu tụ thì não trào ra rất khủng khiếp. Bệnh nhân bị sốt cao. Huyết áp tụt xuống. Mạch đập rất nhanh. Nhịp tim đang đập 120 lần/phút rớt xuống còn 40 lần/phút. Đây là dấu hiệu cảnh báo tim ngừng đập. Chúng tôi phải cấp tốc tiến hành tiếp những thao tác gây mê hồi sức. Tất cả thao tác lúc này chỉ tính bằng giây và đòi hỏi độ chính xác”.

Ngay lập tức, bệnh nhân được tiếp thuốc qua những đường truyền đặc biệt vào tim để nhịp tim đập trở lại. Cả êkip trải qua những giờ phút làm việc tận lực và căng thẳng. Kết thúc ca mổ, bệnh nhân may mắn qua khỏi và chuyển ngay đến khoa hồi sức.

Trong thời gian nằm ở khoa hồi sức, do bệnh nhân thở máy và phải truyền dịch, truyền máu nhiều nên phổi lại bị tổn thương. Các bác sĩ phải mở khí quản (khai khí đạo). Sau một thời gian dài điều trị tích cực, khi bệnh nhân cải thiện tri giác, sinh hiệu ổn định, bác sĩ điều trị cho y lệnh rút ống mở khí quản. Tình huống mới lại xuất hiện: bệnh nhân suy hô hấp do bị tắc đàm trong đêm.

Đây là tình huống làm mạng sống của bệnh nhân ngặt nghèo đến mức thập tử nhất sinh. Bệnh nhân tím tái, không thở được, tri giác xấu dần. Việc cần kíp nhất là phải khai thông lại khí đạo. “Lúc đó tôi không còn thời gian đeo găng tay, khẩu trang bảo vệ nữa mà bắt tay ngay vào công việc. Các dụng cụ y tế cũng không kịp vô trùng. Sự sống của bệnh nhân quá mỏng manh. Chỉ cần chậm tích tắc thôi sẽ chết ngay!”, bác sĩ Chương nhớ lại thời khắc kinh hoàng ấy.

Ngay lập tức, bác sĩ Chương dùng dụng cụ hỗ trợ để đặt lại ống mới, nhưng vô cùng khó khăn. Vừa thao tác, bác sĩ trưởng kíp trực vừa toát mồ hôi vì căng thẳng.

Gần 3 tháng nằm trong phòng hồi sức, cuộc chiến giành sự sống cho bệnh nhân từ tay tử thần của các y bác sĩ đã có một kết thúc có hậu: chàng trai trẻ ấy đã tỉnh lại. Tình trạng sức khỏe bệnh nhân bắt đầu tiến triển tốt. Glasgow tăng dần lên đến 11-12 điểm. Các dấu hiệu về tri giác đã bắt đầu xuất hiện dù bệnh nhân chỉ mới hiểu bác sĩ nói gì, tay và chân cử động được.

Đọc thêm: Chia sẻ nhọc nhằn với thầy thuốcThầm lặng những tấm lòng thầy thuốcGiữa lằn ranh sống - chết

Phải cứu sống đến giây cuối cùng…

“Trong cuộc đời một bác sĩ, không ai dám khẳng định mình cứu sống hết tất cả bệnh nhân. Sáu năm trước có một cô bé khi đó đang là học sinh, nhập viện lúc 8g tối. Khi nhập viện bệnh nhân vẫn còn tỉnh táo nhưng luôn vật vã vì đau đớn, đau đến mức không kêu được, mặt tái, da xanh. Cô bé bị chấn thương bụng kín. Máu chảy trong bụng nhưng chưa biết tổn thương ở tạng nào”, bác sĩ Huỳnh Văn Chương nói, nỗi xúc động hiển hiện trên khuôn mặt dù câu chuyện đã xảy ra 6 năm về trước.

Mạch cô bé đập rất nhanh. Huyết áp tụt khủng khiếp. Tình trạng quá nguy kịch đến mức các bác sĩ quyết định phải mổ cấp cứu để cầm máu. Đây là một trong những trường hợp đặc biệt vì phải vừa hồi sức để giảm đau cho bệnh nhân vừa mổ.

Huyết áp xuống chỉ còn 70/40mmHg. “Nếu không hồi sức mà vẫn mổ thì chỉ cần tiêm một liều tiền mê hoặc dẫn mê là bệnh nhân chết ngay”, bác sĩ Chương nhớ lại. Ngay tích tắc, các thao tác hồi sức được tiến hành răm rắp và nhanh như một hệ thống đã được lập trình sẵn.

Khi lưỡi dao phẫu thuật rạch trên bụng, cảnh tượng trước mắt khiến bác sĩ phẫu thuật chết lặng: máu tràn hết trong ổ bụng bệnh nhân! Bác sĩ phát hiện bệnh nhân bị vỡ gan. Lá gan đó chỉ còn một mẩu, các phần còn lại khi đụng vào nát như patê! “Khi nhìn thấy mảnh gan ấy, chúng tôi biết chắc chắn không cứu nổi. Bệnh nhân sẽ chết ngay trên bàn mổ. Nhưng thấy cô bé còn quá trẻ, chúng tôi không nỡ dừng lại. Phải quyết tâm cứu sống cô bé cho tới giây cuối cùng, làm đến khi không còn làm được nữa mới thôi”, bác sĩ Chương khẳng định.

Ca phẫu thuật đầy kịch tính kéo dài từ hơn 8g tối đến 8g sáng hôm sau. Chính phẫu thuật viên - người trực tiếp dùng kim khâu gan (một loại kim đặc biệt trong phẫu thuật) để cầm máu - cũng không giữ được bình tĩnh khi khâu từng mẩu gan vụn nát ấy. Máu chảy ra quá nhiều, bác sĩ phẫu thuật viên quyết định cắt gan. Nhưng chính bác sĩ phẫu thuật cũng không đủ tự tin trước ca quá khó và luôn xuất hiện những diễn biến kịch tính như thế này, phải tiến hành hội chẩn (mời bác sĩ chuyên khoa cấp cao hơn hỗ trợ).

15 phút sau ca mổ, 15 phút đầy hồi hộp và căng thẳng, trái tim êkip lặng đi khi cô bé học sinh ấy ngừng thở… Những chiếc áo trắng không thể cứu được cô bé khỏi tay tử thần dù đã tận lực đến hết sức những gì họ có thể làm.

Tỉ lệ nghịch của bác sĩ gây mê hồi sức

Khoa hồi sức cấp cứu và khoa phẫu thuật gây mê hồi sức là hai khoa "đầu sóng ngọn gió" nhất trong các khoa. Sau khi mổ xong bệnh nhân sẽ được chuyển cho bác sĩ gây mê hồi sức theo dõi đến khi ra khỏi khoa. Mọi diễn biến của bệnh nhân đều nằm trong vùng trách nhiệm của bác sĩ gây mê hồi sức.

“Bác sĩ gây mê hồi sức phải làm hết việc chứ không hết giờ. Mỗi lần về đến nhà là mệt nhừ người. Mắt cứ lờ đờ đến nỗi chúng tôi nói vui: gây mê hồi sức là “gà mờ hết sức”. Nhiều bữa bưng chén cơm mà không nuốt nổi. Nhiều bữa đang ngủ, bệnh viện gọi điện thoại phải bật dậy ngay. Dù bệnh viện có chế độ đưa xe đến rước nhưng đợi xe tới rồi mới chạy đến bệnh viện thì không cứu nổi bệnh nhân. Niềm vui trong cuộc sống của bác sĩ gây mê không bao giờ trọn vẹn. Khi có dịp đi ăn uống, gặp gỡ bạn bè lại nhớ đến ngày mai có ca trực là không dám uống nhiều, phải về sớm để giữ sức khỏe. Nếu không tỉnh táo sẽ rất dễ sai sót. Như vậy là có tội với bệnh nhân”, bác sĩ Huỳnh Văn Chương cho biết.

Trước đây, do lực lượng bác sĩ này quá ít nên tình trạng một người phải theo dõi cùng lúc cả hai phòng mổ diễn ra thường xuyên. Áp lực khủng khiếp luôn đè nặng lên họ. Không phải cứ mổ xong, bệnh nhân sẽ sống. Nhưng nếu bệnh nhân tử vong ngay sau mổ, trách nhiệm thuộc về bác sĩ gây mê hồi sức.

Có những tai biến không xuất hiện ngay khi ca mổ đang diễn ra. Nhưng nếu bác sĩ phẫu thuật viên mổ xong, bệnh nhân có tai biến, bác sĩ gây mê hồi sức thường là người phát hiện và báo với bác sĩ phẫu thuật viên hội chẩn để mổ lại nếu có chỉ định.

Thời gian làm việc của bác sĩ gây mê hồi sức lại không như các bác sĩ khác cứ hết ca là về. Họ phải làm xong hết những trường hợp bệnh nhân được phân công trong một ngày mới được về. Có những ca phẫu thuật chỉ 1-2 tiếng đồng hồ, nhưng cũng có những ca khó kéo dài 4-5 tiếng hoặc thậm chí hơn nữa.

Nỗi ám ảnh kinh hoàng nhất là những ca phẫu thuật mà ruột bệnh nhân bị hoại tử, phân xì ra nhưng mấy ngày sau mới nhập viện, hoặc những trường hợp bệnh nhân bị nhiễm HIV, ruột bị hoại tử thối không tưởng tượng nổi. Khủng khiếp đến mức sau mỗi ca phẫu thuật như thế bác sĩ gây mê hồi sức nào cũng cảm giác hơi thở, miệng, toàn cơ thể mình ám mùi phân của bệnh nhân, tắm rửa kỳ cọ cỡ nào cũng còn...

Tháng 6-2007, bác sĩ Huỳnh Văn Chương nghỉ công tác ở Bệnh viện Nhân dân Gia Định. Nhớ lại gần 10 năm làm bác sĩ gây mê hồi sức, anh bảo: “Bác sĩ gây mê hồi sức phải biết lì, không biết sợ. Sau khi nghỉ làm, vô tình một lần thấy đồng nghiệp của mình làm tôi bỗng thấy sợ và thấy thương quá những đồng nghiệp. Bác sĩ gây mê hồi sức phải là bác sĩ nội khoa giỏi, hiểu biết về phẫu thuật và nhiều chuyên khoa khác. Nếu chỉ biết gây mê mà không biết hồi sức thì chỉ như một kỹ thuật viên lâu năm mà thôi”.