Phóng to

Biểu diễn lân trước Đại Nội

TTCT - Mỗi lần mang lân đến xứ lạ, bao giờ môn sinh Thái Nghi đường cũng ghi vào tâm trí câu: “Phải làm cho con lân sống y như thật, hãy chơi lân cho bạn bè biết Huế mình là ai”. Mùa tết là dịp lân Thái Nghi đường trổ tài...

Theo họa sĩ Đặng Mậu Tựu, phó chủ tịch Hội Mỹ thuật Huế: “Cái hay của lân Huế là thể hiện được phong thái khoan thai, đĩnh đạc, đó là tư chất được đúc kết từ chốn hoàng cung”. Xây dựng một phong cách mang bản sắc văn hóa riêng của lân Huế, thoát ra khỏi lối chơi trọng võ thuật của người Trung Hoa là những gì mà Thái Nghi đường đang cố gắng bảo toàn và phát huy.

Từ Hoàng cung ra phố phường

Lân được xem là linh vật, biểu trưng cho thái bình, thịnh trị. Thời Nguyễn, múa lân là loại hình nghệ thuật chỉ xuất hiện trong những ngày lễ trọng đại của triều đình như mừng thọ vua, thái hậu và đón tiếp sứ thần... Thành lập từ năm 1930, đoàn lân Thái Nghi đường do ông Hồ Thái Nghi đứng đầu, đồng thời là người phụ trách biên soạn và biểu diễn các tiết mục múa lân cho vua xem. Vốn là một võ sư, thuở nhỏ được thân phụ truyền dạy nhiều bài múa lân cơ bản học được từ những người Hoa, sau này ông Thái Nghi sáng tạo ra nhiều bài múa mới phù hợp với tính chất của những buổi triều lễ. Cũng nhờ lân mà gia tộc họ Hồ luôn được vời vào cung phục vụ nhà vua.

Một màn múa lân dân gian Huế thường có bảy trường đoạn: “thần linh xuất động” (lân rời khỏi hang), “bát bộ liên hoa”, “phục lân”, “lân linh chi”, “lân tranh châu”, “lân lý kiều” và “lân hồi sơn”. Muốn có những động tác đẹp, người múa phải tinh thông võ thuật để biểu diễn các màn phức tạp: bước bộ vững, di chuyển linh hoạt, đẹp mắt. Lân là biểu trưng cho thái bình và no ấm của vương triều nên mỗi khi đi biểu diễn, Thái Nghi đường thường mang theo lân màu vàng (tượng trưng cho vua) và màu xanh lá cây (tượng trưng cho hoàng tộc). Vì diễn cho vua ngự lãm nên lân Huế thường múa thấp, thong thả, đĩnh đạc, thể hiện cốt cách sang trọng. Bên cạnh đó, tiết tấu trống cũng mang âm hưởng cung đình, âm không vang xa mà dồn lại nghe rất mạnh.

Niềm đam mê lân của cụ Hồ Thái Nghi được truyền cho năm người con trai trong gia đình nhưng đến nay chỉ còn người con trai út là Hồ Văn Thái Sơn theo nghiệp lân. Hiện anh Sơn là người lãnh đạo Thái Nghi đường, đồng thời là chủ nhiệm Câu lạc bộ lân dân gian Huế. Thái Nghi đường nay đã trở thành một “thương hiệu lân” Huế. Tất cả những lễ hội văn hóa lớn trên địa bàn tỉnh đều có sự góp mặt của lân Thái Nghi. Ngoài ra đội lân này còn được mời múa vào những dịp đám cưới, khai trương, động thổ... Hễ lân Thái Nghi đường xuất hiện ở đâu thì nơi đó khó mà chen chân được.

70 năm Thái Nghi Đường

Phóng to

Lân Thái Nghi Đường trên đường phố Huế

Múa lân kiểu Trung Hoa (ở VN phần lớn do người Việt gốc Hoa khu vực Chợ Lớn biểu diễn) chủ yếu làm tăng giá trị võ thuật nên người múa phải di chuyển nhanh và trọng độ cao (phổ biến là kiểu mai hoa thung - múa trên dàn cọc sắt). Xem lân Huế biểu diễn sẽ thấy được sự mềm mại, duyên dáng và đặc biệt cái hồn của con lân. Ở mỗi trường đoạn, hình thức biểu cảm sẽ khác nhau: lúc lân vui, lúc lân buồn, có lúc dũng mãnh vồ cầu nhưng cũng có lúc dịu dàng vờn lá cây... Bộc lộ được thần khí của con lân đòi hỏi người diễn phải am hiểu tích tuồng và đặc biệt là có cái tâm. Khi người và lân làm một, đó là lúc đạt đến độ “chín” trong phong cách biểu diễn. Để khẳng định phong cách của riêng mình, Thái Nghi đường vẫn duy trì các lễ nghi trước khi xuất môn như: khai tinh điểm quang, vái tạ tổ tiên.

Mỗi khi được mời tham dự các liên hoan múa lân, Thái Nghi đường lại tập dượt tích cực đồng thời lựa chọn một hình thức biểu diễn thích hợp. “Chơi lân sao cho người ta biết Huế mình là ai” là câu dặn dò tâm huyết mà cụ Thái Nghi gửi gắm cho con trai và những môn sinh trước khi “mang lân đến xứ người!”.

Tại festival lân ở Okinawa, đoàn lân VN của Thái Nghi đường đã để lại ấn tượng đẹp trong lòng người dân xứ hoa anh đào. “Do vận chuyển nên cây tre bị oằn đi thế nhưng mình vẫn cứ say sưa múa. Đến khi tung những hạt kim sa xuống đất (trong trường đoạn lân tranh châu), hàng trăm người Nhật đã đổ xô đến nhặt để cầu may. Không ít người còn tìm cách chạm vào đầu lân xin ấm no, hạnh phúc. Điều đó làm mình tự hào và phấn khích vô cùng!” - anh Thái Sơn kể lại. Đó là nhịp cầu đầu tiên cho những đợt giao lưu biểu diễn giữa lân Nhật và lân Huế về sau.

Thái Nghi đường đang đào tạo một đội diễn viên múa chuyên nghiệp gồm 50 học trò đủ các độ tuổi. Cháu ngoại cụ Hồ Thái Nghi, anh Lê Anh Thảo, hiện là trưởng tràng dạy võ và hướng dẫn những người đến với bộ môn nghệ thuật độc đáo này. 70 năm qua, học trò Thái Nghi đường đã trải khắp xứ Huế với năm câu lạc bộ lân và hàng trăm môn sinh, trong đó người cao tuổi nhất nay đã ngoài 80. Tất cả bảy trường đoạn diễn bí quyết của gia tộc đều được anh Thái Sơn phục dựng và truyền lại cho các học trò. “Chưa có khi nào múa lân ở Huế lại thịnh đến như vậy, hầu như quanh năm đều có lịch biểu diễn của đoàn. Tiếc là cha tôi không còn để chứng kiến cơ nghiệp mình dày công gây dựng nên. Mỗi lần cầm đến đầu lân là tôi lại nhớ lời ông: “Chơi lân cho biết Huế mình là ai”. Đó cũng là lời tuyên thệ của những môn sinh gắn bó với Thái Nghi đường trên hành trình gìn giữ và phát huy bản sắc lân Huế”.