Ngày xưa, bánh không có nhiều loại như bây giờ, cũng không có nhiều hình dáng kích thước mà chỉ đơn giản là vuông, tròn và một vài bánh hình cá hoặc đàn lợn cho đám con trẻ. Bánh Trung thu truyền thống dù là bánh dẻo hay bánh nướng thì đều có lớp vỏ dày, nhân bánh là thập cẩm và đậu xanh trứng muối.

Bánh Trung thu bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam từ thời điểm nào không rõ, chỉ biết rằng đã từ lâu nó sống trong tâm thức của mỗi người Việt khi rằm tháng tám đến. Có nhiều cửa hàng làm bánh Trung thu, mặc dù về công thức thì giống nhau nhưng mỗi nơi đều gia giảm thêm những gia vị bí truyền để bánh của mình khác với các hàng khác. Trước đây, không có các nhà máy sản xuất bánh Trung thu với số lượng lớn như bây giờ, vì thế muốn mua bánh chỉ có thể đặt mua ở những cửa hàng làm bánh gia truyền.

Công thức chung là bánh nướng có vỏ làm từ bột mì, nước đường đun lẫn mạch nha và dầu ăn. Sau khi nặn bột đã ngào bao quanh nhân bánh thì cho vào khuôn ép tạo hình rồi đem nướng. Trong quá trình nướng để bánh có màu đẹp và bóng thì phết thêm lòng đỏ trứng.

Bánh dẻo có vỏ và nhân đều được làm chín từ trước. Vỏ bánh được làm từ gạo nếp rang mịn, thêm chút hương liệu như vani hay nước hoa bưởi và nước đường. Sau khi ngào bột bao quanh nhân bánh thì cho vào khuôn tạo hình bánh, khuôn phải rắc chút bột để chống dính. Sau khi tháo ra khỏi khuôn bánh có thể được ăn ngay mà không cần chế biến thêm công đoạn nào nữa.

Trước đây, khi đất nước còn nghèo, đến rằm Trung thu từ người lớn đến trẻ nhỏ đều mong chờ phá cỗ để được thưởng thức thứ bánh ngon và đặc biệt này. Ngày đó nhà nào đông con có khi một chiếc bánh xẻ thành 6 phần, ăn phải ăn dè từng chút từng chút một. Mà cũng chẳng có nhiều lựa chọn như bây giờ, thường thì 1 hộp bánh sẽ có 4 chiếc gồm 2 bánh nướng, 2 bánh dẻo. Nhân thì giống nhau hoặc là thập cẩm gồm: jambong, lạp sườn, hạt sen, hạt bí, mỡ hoặc là nhân đậu xanh trứng thì chỉ có đậu xanh và 1 quả trứng ở giữa. Nhà nào khá giả thì đám trẻ con có thêm cái bánh hình con cá hay đàn lợn, hoặc phong bánh dẻo chay, thế là oách lắm rồi, cả năm chỉ có 1 ngày được thưởng thức hương vị ngon ngọt của bánh Trung thu.

Giờ thì cuộc sống đầy đủ hơn, bánh Trung thu được bày bán khắp nơi. Nếu như trước đây bánh chỉ có 2 loại nhân thì nay đã phát triển đến vài chục loại, từ bình dân như: nhân chè xanh, khoai môn, đậu đỏ, hoa quả, hạt sen… đến loại cao cấp như bánh nướng nhân vi cá, yến sào, bào ngư, gà quay… Vài năm gần đây, do nhu cầu tặng quà cao cấp người ta còn sản xuất ra nhiều loại bánh với mẫu mã lộng lẫy và giá cả cũng trên trời, điều này khiến cho thị trường bánh Trung thu khi vào mùa rất sôi động, náo nhiệt. Tuy vậy, bánh Trung thu truyền thống vẫn được ưa chuộng nhất, có lẽ bởi vì nó phù hợp với khẩu vị của người Việt, và cũng là bởi nó đã in sâu trong tâm thức của mỗi người con Việt Nam.

Một mùa Trung thu mới lại đang đến, các cửa hàng ngoài phố đã tràn ngập bánh nướng, bánh dẻo. Đám trẻ nhỏ vẫn còn nguyên sự háo hức chờ đợi mùa trăng để được phá cỗ, để được ăn bánh Trung thu. Còn người lớn thì dù không còn giữ được nguyên vẹn cảm xúc với rằm Trung thu nữa, nhưng không bao giờ có thể quên hay thấy nhàm chán hương vị loại bánh truyền thống này. Bởi đêm rằm dù có mâm cao, cỗ đầy đến mấy mà thiếu đi cặp bánh nướng, bánh dẻo thì không thể được coi là Tết trung thu.