TP.HCM đang quan tâm và cố gắng thay đổi

Bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ, phó giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, cho biết giảm rác thải nhựa, túi ni lông rất được TP quan tâm. Từ năm 2018 đến nay, TP.HCM đã triển khai bốn kế hoạch về tăng cường quản lý chất thải rắn, giảm sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và đạt được một số kết quả ban đầu.

Trong đó nổi bật nhất với kết quả cắt giảm 100% túi ni lông khó phân hủy, chuyển sang dùng các sản phẩm thân thiện với môi trường tại hầu hết hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi... trên địa bàn TP tính đến năm 2022.

Bà Mỹ cũng chia sẻ TP.HCM là địa phương đi đầu trong tuyên truyền, vận động giảm sử dụng túi ni lông, nhựa dùng một lần.

Theo bà Mỹ, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã đưa ra phương pháp quản lý rác thải nhựa qua quy định về trách nhiệm của nhà sản xuất đối với thu hồi và tái chế bao bì.

Theo đó các tổ chức cũng như cá nhân sản xuất, nhập khẩu các sản phẩm bao bì phải thực hiện trách nhiệm tái chế sản phẩm bao bì theo tỉ lệ, quy cách tái chế bắt buộc.

Doanh nghiệp có thể lựa chọn hình thức tự tổ chức tái chế hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ bảo vệ môi trường Việt Nam.

Đây là công cụ hết sức quan trọng trong khung pháp lý hiện đang được Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương lấy ý kiến hoàn thiện trước khi trình Chính phủ ban hành.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Trung Thắng - phó viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách tài nguyên và môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) - cho hay theo điều 64, nghị định số 08 năm 2022 về "quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường" thì sau năm 2025 mới chỉ áp dụng không dùng túi ni lông tại các trung tâm thương mại, siêu thị, khách sạn, khu du lịch.

Từ sau ngày 31-12-2030 mới triển khai trên diện rộng, dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa dùng một lần, trong đó có túi ni lông. Các mốc thời gian đã rõ ràng, doanh nghiệp, người dân có thể căn cứ để dần thay đổi thói quen.

"Ngoài ra, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã quy định rõ về trách nhiệm tái chế của nhà sản xuất. Hay quy định về giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải nhựa, phòng chống ô nhiễm rác thải nhựa đại dương", ông Thắng nói.

Ông Thắng cho biết thêm tại nhiều cuộc hội nghị, hội thảo, nhiều nhà bán lẻ lớn đều khẳng định sẽ liên tục triển khai các hoạt động khuyến khích người dân mua sắm không dùng túi ni lông khó phân hủy theo các mốc thời gian trên để thực hiện đúng tiến độ nói không với túi ni lông.

Hiện các nhà sản xuất đang dần tính toán thay đổi công nghệ để đáp ứng thị trường và tuân thủ quy định nhà nước.

Ngành thuế nói gì?

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Giang Văn Hiển - phó cục trưởng Cục Thuế TP.HCM - cho rằng nếu có chuyện giá bán sản phẩm túi ni lông thấp hơn mức thuế bảo vệ môi trường thì đây là một vấn đề bất cập hiện hữu và cần phải giải quyết.

Cục Thuế TP.HCM sẽ chỉ đạo các chi cục thuế rà soát vì hiện nay thuế bảo vệ môi trường với túi ni lông khó phân hủy làm từ màng nhựa đơn HDPE, LDPE hoặc LLDPE (trừ bao bì đóng gói sẵn hàng hóa và túi ni lông đáp ứng tiêu chí thân thiện với môi trường theo tiêu chí của Bộ Tài nguyên và Môi trường) là 50.000 đồng/kg tại khâu sản xuất hoặc khâu nhập khẩu thì sản phẩm này không thể có giá bán tại chợ chỉ 25.000 - 40.000 đồng/kg như hiện nay.

"Đây là điều rất bất hợp lý. Cơ quan thuế nhận thấy phải vào cuộc rà soát ngay và phối hợp với các cơ quan liên ngành, trong đó có Ban chỉ đạo 389 chống buôn lậu, gian lận thương mại, cơ quan thuế, hải quan, cơ quan công an... vào cuộc để truy xuất nguồn gốc xem là túi này từ đâu ra, từ sản xuất trong nước hay buôn lậu", ông Hiển nói.

Cũng theo ông Hiển, đây là chuyện không phải của riêng cơ quan thuế mà còn là câu chuyện của cơ quan liên ngành, của người dân, tiểu thương và người nộp thuế. Đây là câu chuyện bất bình đẳng xã hội vì nếu duy trì tình trạng này thì các nhà sản xuất những sản phẩm túi thân thiện môi trường với giá bán cao hơn hẳn không thể cạnh tranh được.

Tuy nhiên hiện cơ quan thuế chưa có chức năng điều tra dẫn đến rất khó truy soát, vì lúc cơ quan thuế đến họ vẫn nói bán giá 50.000 - 60.000 đồng/kg nhưng thực tế sau đó họ bán chui với giá thế nào thì cơ quan thuế không thể biết được.

"Hiện nay nguyên tắc của cơ quan thuế là người nộp thuế tự khai tự nộp tự chịu trách nhiệm. Cơ quan thuế không thể nghe theo lời khai của người khác để xử lý được mà phải căn cứ vào hồ sơ chứng từ xuất trình của tiểu thương và người nộp thuế. Nếu phát hiện sai sót, vi phạm thì cơ quan thuế mới có cơ sở xử lý hoặc chuyển cơ quan điều tra theo quy định", ông Hiển nói thêm.

Với ý kiến cho rằng việc khoán thuế cho các hộ sản xuất nhỏ lẻ cũng khiến chủ trương đánh thuế cao nhằm hạn chế sử dụng túi ni lông bị vô hiệu hóa, ông Hiển cho biết trong công tác quản lý, cơ quan thuế có nghe phản ảnh của người dân, doanh nghiệp và sẽ chỉ đạo các chi cục thuế vào cuộc để rà soát.

Nếu có trường hợp đó sẽ phối hợp với hội đồng tư vấn thuế địa phương xử lý triệt để tình trạng này để sao cho công bằng giữa những người nộp thuế và đảm bảo hỗ trợ sản phẩm kinh doanh các túi bảo đảm môi trường và những hộ kinh doanh các sản phẩm túi thân thiện môi trường.

Trường hợp các hộ kinh doanh túi ni lông nguồn gốc xuất xứ không rõ ràng, ngoài việc bị xử lý thì cơ quan thuế sẽ điều tra về doanh số để áp mức thuế đúng quy định và ngăn chặn triệt để tình trạng đó.

Về kiến nghị chính sách, cơ quan thuế đang rà soát các bất cập để báo cáo Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính, từ đó có các kiến nghị điều chỉnh chính sách, trong đó có việc phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường để có những chính sách liên thông nhằm quản lý hiệu quả hơn với mặt hàng này.

Cần hỗ trợ cho túi thân thiện môi trường

Ông Trần Việt Anh - tổng giám đốc Công ty CP xuất nhập khẩu Nam Thái Sơn, chủ tịch Hiệp hội Tái chế chất thải Việt Nam - cho rằng các siêu thị, trung tâm thương mại chỉ tiêu thụ một lượng nhỏ túi thân thiện môi trường.

Hiện các sản phẩm túi tự hủy, túi tái chế, bao bì sinh học... có giá thành cao hơn túi ni lông, trong khi chính sách giữa các doanh nghiệp sản xuất, sử dụng như nhau nên doanh nghiệp cũng chưa mặn mà. Do đó, cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp như ưu đãi về thuế, giảm thuế VAT, hỗ trợ vốn để doanh nghiệp đầu tư công nghệ hiện đại...

Giám đốc một doanh nghiệp bao bì tại TP.HCM cũng chia sẻ cần nghiên cứu các giải pháp hỗ trợ, giảm thuế để khuyến khích doanh nghiệp sản xuất, đổi mới công nghệ, giảm sản phẩm nhựa khó phân hủy. Nếu có biện pháp mạnh hơn, Nhà nước có thể nghiên cứu phương án trợ giá để giá những sản phẩm thân thiện rẻ hơn so với các sản phẩm khác.

Ông Phạm Phú Ngọc Trai - chủ tịch Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (Pro Vietnam) - cho rằng hiện giá bán các sản phẩm thân thiện cao hơn nhưng khi ngày càng nhiều người dùng sẽ thúc đẩy ngành công nghiệp tái chế phát triển hơn, giá thành của các sản phẩm này sẽ giảm mạnh hơn so với hiện nay.