Tháng 2-2023 này mang đến cho tôi thật nhiều yêu thương. Ngày mùng 9-2, Nhà hát thành phố Choise de Roy (Paris, Pháp) trình diễn vở kịch Những cơ thể bị nhiễm độc được dựng từ hồi ký của tôi - Trần Tố Nga. 

Trái tim tôi chưa nguôi thổn thức sau 90 phút xem cuộc đời mình tái hiện thì đã đến lượt chuyến đi năm ngày đến Thụy Sĩ để gặp những người bạn đã và đang cùng đồng hành với những lá đơn kiện các tập đoàn hóa chất Mỹ…

Ngày thứ nhất: Paris - Zurich

Trời lạnh âm 3oC. Chuyến đi dài gần 5 tiếng trên chuyến tàu cao tốc chạy 300 km/h, đủ thời gian cho tôi hồi tưởng lại bao nhiêu kỷ niệm trong bảy năm qua Hội Hữu nghị Thụy Sĩ - Việt Nam luôn sát cánh bên mình. Anjuska Weil, bà chủ tịch hội, vừa mổ cột sống, đi đứng còn khó, đã có mặt ở ga để ôm chầm lấy tôi, miệng gọi "Chị cả...".

18h, tất cả thành viên của hội có mặt tại nhà hàng mang tên Xí Muội. Người chủ trẻ tên Khấn luôn để những hình ảnh của nạn nhân da cam Việt Nam trên một cái bàn trước cửa, khi nghe tôi đến từ Pháp, đã quyết định mời cả hội bữa ăn này. Cứ ngỡ sẽ phải trình bày gì đó như trong mỗi hội thảo, nhưng không... 

Mọi người đã đọc rất nhiều về vụ kiện, kể cả xem phim, nên tôi chỉ còn việc đứng lặng nghe họ bày tỏ tình cảm đối với cuộc chiến đấu đòi công lý cho nạn nhân da cam. Tôi chỉ còn nói lời cảm ơn số tiền hội vừa gửi đã giúp chúng tôi trang bị cho ba xưởng làm nhang do hai cậu bé da cam quản lý. Xúc động dâng trào lên khi Anjuska đứng lên cùng bạn trẻ tên Marius căng một tấm biểu ngữ bằng tiếng Đức: "Đoàn kết với Trần Tố Nga và tất cả các nạn nhân da cam".

Ngày thứ hai: Zurich

Hoàng, một cô gái Việt kiều thật đáng yêu, đã dành cho tôi một cuộc gặp gỡ ấm áp tình đồng hương. Cô bày tỏ lòng nhiệt tình và vô tư muốn trợ giúp các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam với yêu cầu mãnh liệt: "không một xu thất thoát, không hối lộ, không đi cửa sau". Biết nói sao với những ảnh hưởng từ thông tin mọi hướng, tôi mời Hoàng cùng về Việt Nam thăm các em các cháu nạn nhân chất độc da cam tại nhà, tại trường rồi hãy quyết định việc mình làm. Lời mời rất chân thật sẽ dẫn đến nhiều điều tốt đẹp.

Tôi chợt nhớ tới một lời mời khác. Ngày 21-1-2021, tại phiên điều trần trước Tòa Ervy, những luật sư phía bị đơn đã dùng suốt bốn giờ đồng hồ tiếp nhau đưa ra những luận cứ dối trá, độc địa hòng đánh bại tôi. Đáp lại, tôi ngỏ lời mời các luật sư còn rất trẻ ấy: "Hãy cùng về Việt Nam với tôi, cùng tôi đi thăm một nạn nhân da cam, chỉ cần một nạn nhân thôi, chắc chắn các bạn sẽ có những góc nhìn mới, quan điểm mới khi trở lại với thân chủ của mình". Họ lúng túng, không biết nên trả lời thế nào. Tôi chỉ mỉm cười.

Biểu ngữ đoàn kết lại được một lần nữa treo lên phòng của Tổ chức Medico International Suisse. Chỉ bằng những cái ôm, nắm tay lặng lẽ, hội hữu nghị gửi 5.000 euro để tiếp sức những công trình đào tạo nghề nhỏ, giúp các nạn nhân da cam ngẩng cao đầu mưu sinh.

Vì là ngày 14 tháng 2 nên Khấn, chủ của nhà hàng Xí Muội, rất ý nhị tặng tôi một bình phong lan nhỏ với lời nguyện "mong cô giữ sức khỏe cho nhiều năm nữa". Tôi ra đi mang theo hình ảnh con người Zurich không ồn ào mà đằm thắm, nặng tình.

Ngày thứ ba: Lausanne

Dung, tổng thư ký Hội Người Việt Nam tại Thụy Sĩ, đã có mặt ở ga chính đón tôi với chiếc vé tàu lấy sẵn cho một chuyến đi khắp Thụy Sĩ trong ngày. Cuộc tâm tình của hai chị em đầu bạc bắt đầu. Dung đã ở Thụy Sĩ hơn 50 năm, học kinh tế rồi đi theo hoạt động cộng đồng, giúp đỡ từ người già tới người trẻ, mở lớp dạy tiếng Việt... 

Từ Dung, tôi càng hiểu thêm là người Việt xa xứ, dù vì bất cứ lý do gì, trái tim vẫn cứ là trái tim Việt Nam. Những người như Dung, như Hoàng, như Khấn... có nhiều và có ở khắp nơi, là những hạt nhân cho hòa hợp cộng đồng và từ đó hòa hợp dân tộc.

Đến ga Solothurn, chúng tôi được nhà báo Peter Jäggi đón. Peter Jäggi trong rất nhiều năm qua đã quan tâm đến nạn nhân chất độc da cam, đã đi Việt Nam, đã qua Pháp, đã viết nhiều bài và chúng tôi cũng đã trở nên thân thiết. Anh đưa chúng tôi đến một điểm du lịch có tên Weissenstein - núi trắng. Đường cáp treo rất dài để lên đến đỉnh cao hơn 700m, những tảng đá trắng muốt làm nên núi. 

Tôi lặng im vì bất ngờ, vì xúc động và vì cảnh đẹp không gì tả được. Dung chụp cho tôi một tấm ảnh ngồi trên tuyết để gửi về nhà. Kể cả ở Pháp, mấy năm nay cũng ít có tuyết rơi. Không phỏng vấn, không chính trị, Peter và chúng tôi cùng chia sẻ một bữa trưa đơn giản, thăm hỏi tin tức nạn nhân da cam Việt Nam. Anh dặn: "Trần Tố Nga phải giữ sức khỏe, Peter sẽ cùng đi theo vụ kiện đến cùng".

Rồi cũng đến mục đích chính của tôi ở Lausanne: câu chuyện về lá cờ của Mặt trận trên nóc Nhà thờ Đức Bà Paris tháng 1-1969. Ba người hùng: Olaf (Olivier Parriaux), Bacchus (Bernard Bachelard), Noé (Noé Graff) đã từng trèo lên đỉnh nhà thờ cao hơn 100m những ngày này mới chịu xuất hiện ở Lausanne để kể lại câu chuyện của mình qua cuốn sách Lá cờ Việt cộng trên đỉnh nhà thờ Đức Bà Paris. 

Từ Thụy Sĩ, họ đã đến Paris trên một chiếc xe cà tàng hai ngựa, để trong buổi tối rạng ngày mở đầu cho hội nghị bốn bên, lá cờ xanh đỏ sao vàng rộng 15m2 phấp phới trên đỉnh tháp Nhà thờ Đức Bà Paris. Là một người Việt Nam, lại từng là một người của Mặt trận, tôi đến để nói lời cảm ơn những người anh hùng không cần vinh danh này.

Olaf, một trong ba người, đã có mặt ngay cửa xuống tàu. Chia tay tại khách sạn, Olaf chỉ nói: 6h tôi đến đón đưa các bà đến một địa điểm bất ngờ. Bất ngờ? Ông đã xin phép giám mục cho mở cửa Nhà thờ Lausanne, và trong nhà thờ rộng mênh mông chỉ có ba người, Olaf đàn tặng tôi ba bản nhạc của Bach.

Tôi ngồi ngẩn, mặt ngơ ngác, không phải vì được thưởng thức nhạc của một thiên tài. Không nói nên lời vì tự nghĩ vinh hạnh lớn lao này sao lại đến lượt mình? Nhà thờ mở cửa trong giờ không có giáo dân, không có lễ, đàn chỉ cho một người thưởng thức. Olaf bảo đó là tiếng nói của trái tim ông gửi gắm điều không nói trong 50 năm. Đêm Lausanne huyền diệu với Bach, với những người quý nhau vì nghĩa lớn. Cảm ơn Lausanne.

Ngày thứ tư: Fribourg

Olaf đưa tôi và Dung lên tàu đi Fribourg, nơi có hẹn với tòa báo LA LIBERTÉ đã 150 tuổi. Tiếp chúng tôi là nhà báo Pascal Fleury lịch sự, trịnh trọng và nội dung phỏng vấn được chuẩn bị tỉ mỉ. Một câu hỏi mà không chỉ nhà báo này mà nhiều người khác, cả ở nhà, ở Pháp và những nơi tôi đến, đều hỏi: "Sao bà không hòa giải ngoài tòa, chấm dứt kiện tụng và lấy một số tiền. Lớn tuổi, bệnh hoạn, chọn giải pháp đó không khỏe hơn sao?".

Tôi trả lời: "Nếu ông gặp ánh nhìn hy vọng của những nạn nhân da cam ở Việt Nam, nếu ông hiểu rõ như thế nào là thắng hay thua trong cuộc chiến đấu cuối cùng thì ông sẽ hiểu rằng tiền không phải là mục tiêu của chúng tôi. Cựu chiến binh nạn nhân da cam Mỹ đã nhận tiền, tiền hết và họ cũng hết quyền đòi công lý. Tôi có thể chết vì các di chứng của da cam, nhưng hiện nay, đội ngũ trẻ đã sẵn sàng tiếp nối cuộc đấu tranh đòi công lý cho tất cả nạn nhân da cam trên thế giới.

Cuộc chiến hôm nay không còn là cuộc chiến của Trần Tố Nga mà là cuộc chiến đấu của chúng ta đòi CÔNG LÝ".

Vở kịch tái hiện cuộc đời và những cuộc chiến đấu của bà Trần Tố Nga

Vở kịch 'Những cơ thể bị nhiễm độc của chúng tôi' nói về cuộc đời và những cuộc chiến đấu của bà Trần Tố Nga vừa được công diễn tại nhà hát của thành phố Choisy Le Roi, Pháp.