Vừa đặt chân đến lớp được vài hôm, cô tân sinh viên Lò Hồng Hải - khoa điều dưỡng, Trường cao đẳng Y Dược Sơn La - dán mắt vào những dòng tin tuyển nhân viên trên màn hình điện thoại. Số tiền Hải kiếm được từ công việc làm thời vụ trong khu công nghiệp ở Bắc Ninh thời gian hè chẳng còn bao nhiêu. Nếu không kịp tìm việc, đi làm, những ngày tháng tới cô nữ sinh Tây Bắc này không có tiền trả tiền trọ, tiền sinh hoạt.

Không phải bà nội ruột nhưng thương cháu, cô học trò Tây Bắc biết phát nương, cấy lúa, rửa chén thuê

Lò Hồng Hải ở bản Mường Khoa, xã Tô Múa (huyện Vân Hồ cũ), tỉnh Sơn La. Mẹ cô mất năm cô học lớp 11, bố cô đã hơn 75 tuổi, nương tựa vào người anh trai. Hải sống với bà nội từ nhỏ. Hai bà cháu ở trong căn nhà gỗ, cột đã xiêu, mái dột nhiều chỗ. 

Bà là mẹ kế của bố, bị khuyết tật, không đi lại được. Thu nhập của bà là đồng trợ cấp mỗi tháng hơn 800.000 đồng. Tiền rau cháo hằng ngày, bà kiếm thêm bằng nghề sửa quần áo cho dân trong bản. Tiền công mỗi lần sửa quần áo chỉ được từ dăm nghìn đến hai chục nghìn đồng mỗi chiếc.

Có Hải ở nhà, bà có cô cháu chăm sóc, đỡ đần việc nhà. Lúc đi học, Hải lo bà ở nhà tự xoay xở, phải nhờ dân bản mỗi khi mưa to gió lớn.

Cô cháu gái biết đi nương đổi cho dân bản từ ngày đeo được cái gùi trên lưng. Lúc đi hái chè, lúc nhổ sắn, phát nương, khi lại đi cấy, làm cỏ lúa. Mỗi ngày như vậy, Hải kiếm được dăm chục, một trăm ngàn đồng. 

Hồi còn đi học, Lò Hồng Hải rời lớp học chạy về nhà giặt giũ, dọn dẹp nhà cửa giúp bà, ăn vội bát cơm rồi xỏ ủng, theo các chị lên nương.

Nghỉ hè năm lớp 7, Hải xin được 1 chân dọn dẹp, rửa bát cho một quán bún ở trung tâm xã. Lương tháng hơn 3 triệu đồng. Cô học sinh chịu thương, chịu khó dậy từ 4h cùng nhà chủ nhóm bếp, rửa rau. Tối muộn lại dọn dẹp quán xá, rửa bát, lau bàn để chuẩn bị cho ngày hôm sau. Số tiền kiếm được trong kỳ nghỉ hè Hải dành một ít mua sách vở, đồ dùng học tập, còn lại đưa bà mua gạo.

Đến làm công nhân ‘chui’ kiếm 6 triệu đồng phụ bà

Năm học lớp 9 Hải cùng các bạn khác qua môi giới đi làm công nhân ở Bắc Ninh. Vì chưa đủ tuổi nên những người môi giới dùng căn cước công dân của người khác để đăng lý cho Hải đi làm. Công việc rất vất vả, lương tháng chỉ hơn 6 triệu đồng nhưng lại là món tiền lớn của hai bà cháu.

Năm học vừa qua, khi rời phòng thi tốt nghiệp trung học phổ thông, Hải bắt xe về Bắc Ninh làm công nhân để kiếm tiền đi học. Điểm xét chọn 3 môn của Hải hơn 23 điểm, dư sức chọn nhiều trường đại học, nhưng cô chọn nguyện vọng ngành điều dưỡng ở Trường cao đẳng Y Dược Sơn La vì mong sớm có việc làm.

“Tôi cũng muốn được đi học đại học như các bạn lắm! Nhưng chi phí ở Hà Nội đắt đỏ quá, tôi không có tiền đi học. Tôi chọn học cao đẳng để sớm đi làm. Học điều dưỡng cũng giúp tôi chăm sóc cho bà”, Hải nói.

Đi nhờ xe đến trường, quyết thoát ra định kiến bản làng

Trường THPT Mộc Hạ, xã Tô Múa cách nhà Hải chừng 15km. Nhà không có xe máy, cũng chẳng có xe đạp. Bố Hải đã lớn tuổi chẳng mấy khi ra khỏi bản, bà nội khuyết tật đi bằng xe lăn.

Lúc sương sớm phủ trắng nương chè sau bản, dân bản Mường Khoa lại thấy một cô học trò đứng đợi ở ven đường. Đôi dép đỏ quạch bụi đất với sương đêm. Cứ ai đi xe máy ra là Hải vẫy đi nhờ đến lớp. Tan học cô lại chạy vội ra cổng trường đi nhờ anh, chị lớp trên hay bạn bè về bản.

Lâu ngày thành quen, hôm trước đi học về là Hải lại hỏi bạn bè để ngày mai đi nhờ ai đến lớp. Dân bản có việc phải đến trung tâm xã cũng dừng xe trước khung cửa có cái máy khâu cũ của bà hỏi: “Ngày mai cháu Hải đi học không?”.

Suốt ba năm học, cô học sinh không có xe đạp, không xe máy, vẫn đến lớp đều đặn. Về đến nhà lại giúp bà việc nhà, nấu ăn, dọn dẹp, chăm mảnh vườn. Có chút thời gian là khoác cái túi cắt từ bao tải dứa lên vai lên nương. Ngày nghỉ, cô ra quán ăn, ra chợ xin giúp việc.

Hải kể, thời gian dành cho việc học rất ít. Hôm nào cũng đến lúc không nhìn rõ mặt người cô mới về nhà. Lúc giở cuốn sách giáo khoa ra cũng đã rất muộn, nhiều hôm Hải học đến khuya.

Hải kể, ở trong bản, nếu muốn thoát được cảnh nghèo thì phải làm việc thật nhiều. Nhà nào có nhiều nương, trồng cấy nhiều mới có tiền sắm sửa đồ đạc. Nhiều người khác đi làm công nhân ở xa. Thỉnh thoảng họ gửi tiền về, gia đình họ mới có tiền tiêu. Nhưng đi làm công nhân chỉ lo được trước mắt, nhiều người đi làm cả chục năm, người ta không thuê nữa, lại về quê đi làm nương, vẫn khổ. Con gái trong bản không muốn vất vả thì phải lấy được chồng giàu, bố mẹ cho tiền mở cửa hàng buôn bán.

“Lúc tôi quyết định đi học nhiều người ngăn cản lắm! - Hồng Hải nói - Họ bảo sao không đi làm dành dụm tiền làm vốn. Rồi đi làm còn lo cho bà, cho bố nữa… Nhưng tôi biết đi làm chỉ lo được cuộc sống trước mắt. Còn tương lai sau này, tôi phải đi học mới phát triển được bản thân, mới lo được cho bà, cho bố…”.

Người mẹ kế thương con chồng, cậu bé bị bỏ trước cổng chùa nay trúng tuyển Bách khoa Hà Nội

Nguyễn Bách Chiến - tân sinh viên Đại học Bách khoa Hà Nội - từng bị người lớn bỏ lại ở cổng chùa, rồi được ông nội xin về.