Ngoài việc trông chờ vào các nguồn lực có hạn như vốn đầu tư công, nguồn điều tiết từ ngân sách trung ương, vay nước ngoài thì việc huy động nguồn vốn từ khu vực tư nhân cũng là điểm rất đáng chú ý.

Cụ thể, nhiều kỳ vọng về việc vốn tư nhân sẽ chảy mạnh vào lĩnh vực đầu tư hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông của TP.HCM khi hình thức đầu tư BT (xây dựng - chuyển giao) được Chính phủ cụ thể hóa trong nghị định hướng dẫn cơ chế đặc thù cho TP sẽ ban hành trong thời gian tới.

TP được trao quyền và trách nhiệm

Bộ Tài chính vừa trình Chính phủ dự thảo nghị định quy định lãi vay, lợi nhuận hợp lý, phương thức thanh toán, quyết toán dự án đầu tư theo hợp đồng BT, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn thuế thu nhập cá nhân trên địa bàn TP.HCM.

Theo đó, TP.HCM được áp dụng hình thức hợp đồng BT và dự án chỉ được quyết định chủ trương đầu tư khi xác định được nguồn vốn và khả năng cân đối vốn. Tổng vốn đầu tư dự án BT được xác định như dự án đầu tư công, chi phí lãi vay sau thời gian xây dựng công trình BT và lợi nhuận hợp lý được tính vào tổng mức đầu tư dự án.

Việc phê duyệt, lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án BT được thực hiện như với dự án PPP (hợp tác theo phương thức đối tác công tư) - đấu thầu rộng rãi hoặc chỉ định nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt.

Theo đó, UBND TP.HCM quy định tiêu chuẩn đánh giá năng lực, kinh nghiệm, kỹ thuật, tài chính của nhà đầu tư thực hiện dự án BT, trình HĐND TP.HCM ban hành nghị quyết về trần lãi suất vốn vay dự án BT sau thời gian xây dựng, trần tỉ lệ vốn chủ sở hữu/vốn đầu tư tại kỳ họp cuối năm.

Trường hợp lãi suất cho vay bình quân trung hạn, dài hạn trên thị trường tín dụng có biến động dẫn đến phải điều chỉnh lãi vay hợp đồng BT thì báo cáo HĐND TP xem xét, quyết định.

Bên cạnh đó, tỉ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu bình quân của các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh trong ngành, lĩnh vực của dự án BT trên địa bàn TP.HCM sẽ do cơ quan chuyên môn thuộc UBND TP.HCM được giao công bố.

Thời gian tính lợi nhuận cho nhà đầu tư BT là từ thời điểm hạng mục công trình độc lập hoàn thành, dự án BT hoàn thành, bàn giao và đưa vào sử dụng đến thời điểm thanh quyết toán cho nhà đầu tư.

Lợi nhuận thế nào thì phù hợp?

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên chính sách công (Đại học Fulbright Việt Nam) - cho rằng việc xác định lợi nhuận cho dự án BT là khó vì tỉ suất lợi nhuận phụ thuộc vào từng giai đoạn khác nhau theo điều kiện thị trường và các yếu tố khác của nền kinh tế.

Tùy theo từng mô hình, ước lượng thì tỉ suất lợi nhuận thực của các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng sẽ dao động từ 6 - 10% tổng vốn đầu tư là phù hợp. Nếu lợi nhuận thấp hơn thì dự án không đủ hấp dẫn nhà đầu tư.

Những dự án có tỉ suất lợi nhuận cao hơn mức chung này thường gắn với hai yếu tố như lợi nhuận siêu ngạch, đặc lợi của dự án hoặc những dự án có nhiều rủi ro, bấp bênh về nguồn thu, biến động tỉ giá, thị trường, nguồn thu thì dự án phải có phí bù rủi ro. Và trong trường hợp này thì tỉ suất lợi nhuận thực kỳ vọng sẽ từ 12 - 13%.

Trong khi đó, theo tính toán của một nhà đầu tư tư nhân từng làm nhiều dự án PPP giao thông ở phía Bắc thì so với hình thức hợp đồng BOT (xây dựng - vận hành - chuyển giao), hợp đồng BT an toàn hơn rất nhiều.

Hợp đồng BT chỉ đơn thuần là Nhà nước thiếu vốn cần huy động nguồn lực vốn tư nhân tham gia làm các dự án hạ tầng, sau đó Nhà nước sẽ thanh toán chi phí đầu tư dự án và lợi nhuận cho nhà đầu tư, vì thế lợi nhuận của các dự án BT hạ tầng giao thông chỉ cần ngang với lãi suất ngân hàng cùng kỳ là nhiều nhà đầu tư tư nhân sẽ nhảy vào làm.

Nhà đầu tư làm dự án BT có thể chấp nhận mức lợi nhuận bằng lãi suất ngân hàng thương mại cùng kỳ để có được việc làm cho doanh nghiệp.

Theo ông Hồ Minh Hoàng - chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả, đầu tư BT là chuẩn mực chung trên thế giới, nhiều nước đang phát triển họ cũng làm BT. Về lâu dài để phát triển hệ thống hạ tầng hiện đại thì việc thúc đẩy đầu tư PPP trong đó có đầu tư BT là tất yếu.

Còn về tỉ suất lợi nhuận của dự án BT, ông Hoàng cho rằng có thể phụ thuộc vào đàm phán giữa nhà đầu tư tư nhân với cơ quan quản lý nhà nước dựa trên các yếu tố như lãi suất huy động trung và dài hạn của bốn ngân hàng thương mại nhà nước là Vietcombank, BIDV, VietinBank, Agribank cùng thời điểm.

Ví dụ nếu bốn ngân hàng này đang huy động lãi suất trung và dài hạn là 11,5%/năm thì lợi nhuận của nhà đầu tư BT phải bằng mức lãi suất này, cộng thêm biên độ 2% trong trường hợp dự án BT được thanh toán sớm. Cần quy định rõ biên độ này để các cơ quan quản lý nhà nước dễ đàm phán với nhà đầu tư tư nhân.

Trường hợp việc thanh toán hợp đồng BT kéo dài thì cơ quan quản lý nhà nước phải thanh toán lãi suất với phần vốn nhà đầu tư đã bỏ ra làm dự án BT tương đương với lãi suất cho vay trung và dài hạn trên thị trường, ông Hoàng cho biết thêm.

Nhiều cơ chế hút vốn tư nhân vào hạ tầng TP.HCM

Theo TS Trần Du Lịch - chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện nghị quyết 98 của Quốc hội về cơ chế đặc thù cho TP.HCM, một trong những nội dung quan trọng của nghị quyết 98 là tạo cơ chế cho TP huy động nguồn vốn xã hội ngoài ngân sách dưới các hình thức khác nhau.

Bởi với cơ chế bố trí đầu tư công như lâu nay thì TP.HCM không thể nào xây dựng được kết cấu hạ tầng đô thị, hạ tầng xã hội với quy mô TP hiện nay. Cũng theo ông Lịch, để huy động nguồn lực ngoài xã hội thì TP được cho áp dụng các cơ chế quan trọng sau.

Thứ nhất, cho TP.HCM tiếp tục thực hiện các dự án PPP, mở rộng đầu tư PPP trong lĩnh vực văn hóa, thể thao mà lâu nay Luật PPP chưa cho. Với nhóm này, vừa qua TP.HCM đã đề xuất 41 dự án PPP có liên quan tới lĩnh vực văn hóa, thể thao.

Thứ hai, TP.HCM được sử dụng những công trình giao thông đang có để làm tiếp các dự án BOT như dự án mở rộng quốc lộ 13. Như vậy, TP có thể sử dụng các công trình đã đầu tư, tư nhân bỏ vốn đầu tư thêm và thu phí hoàn vốn.

Thứ ba, cho TP.HCM tiếp tục thực hiện các dự án BT để thu hút vốn đầu tư tư nhân vào phát triển hạ tầng. Bên cạnh đó, TP.HCM được sử dụng quỹ đất đô thị ở các đường vành đai, đường sắt đô thị để phát triển mô hình TOD (phát triển đô thị lấy giao thông công cộng làm trung tâm). Sử dụng quỹ đất dọc theo các tuyến giao thông để huy động vốn cho phát triển hạ tầng.

Thứ tư, cho TP phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, tăng bội chi từ 70% lên 120% số thu ngân sách của TP. "Đây là những cơ chế hiện nay TP.HCM đang thiếu", ông Lịch nhấn mạnh.

Dự án BT không còn thuộc các dự án đầu tư PPP

TTO - Chiều 18-6, Quốc hội đã thông qua Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), bỏ quy định về các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT) ra khỏi luật.