Đại biểu PHẠM VĂN THỊNH (trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy Bắc Giang):

Cần xem xét, đánh giá rất kỹ càng

Với đề xuất của đại biểu Vũ Trọng Kim, cá nhân tôi cho rằng chức vụ chủ tịch UBND TP Đà Nẵng là chức vụ rất quan trọng nên việc dựa vào nhân dân để lựa chọn, đánh giá, bày tỏ ý kiến về hiệu quả công tác, chỉ đạo, điều hành là cần thiết.

Tuy nhiên, việc thí điểm bầu trực tiếp cần xem xét rất kỹ càng, đánh giá nhiều yếu tố, thời điểm, bối cảnh cũng như các yêu cầu khác. Đồng thời, phải xin ý kiến cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định cụ thể.

Còn với việc đề xuất người dân bầu trực tiếp chủ tịch UBND cấp xã, trước đây cũng đã được đưa ra. Song do nhiều vấn đề khác nhau nên chưa thể thực hiện được. Do vậy, tôi cho rằng cần tiếp tục nghiên cứu, đánh giá cụ thể và báo cáo các cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định. Nếu thực hiện thí điểm cần lựa chọn thời điểm phù hợp, đảm bảo sự ổn định, phát triển của địa phương.

PGS.TS VÕ TRÍ HẢO (trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam - VIAC):

Thí điểm bầu chủ tịch ở Đà Nẵng: vừa quy mô

Tôi ủng hộ tiến tới việc người đứng đầu chính quyền địa phương do dân bầu trực tiếp, điều này thể hiện sự dân chủ, thứ hai là thực quyền, thứ ba là tính trách nhiệm.

Ở nhiều TP khác trên thế giới, ngoài thị trưởng ra, cảnh sát trưởng cũng được bầu trực tiếp. Người đứng đầu chính quyền phải gắn với chính quyền TP đó, phải chịu trách nhiệm trước dân về ùn tắc giao thông, an ninh trật tự, y tế, giáo dục... của TP.

Khác với TP.HCM có quy mô diện tích, dân số lớn, Đà Nẵng là mô hình trung bình nhỏ sẽ dễ để trung ương giám sát người đứng đầu chính quyền do dân trực tiếp bầu và từ đó đánh giá những ưu, nhược của mô hình thí điểm này.

Khi bàn về cơ chế cho Đà Nẵng, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) có nêu dự thảo chỉ giao thẩm quyền quyết định biên chế cán bộ, công chức làm việc ở phường, xã tại Đà Nẵng cho HĐND TP quyết định, chưa thể hiện triệt để chủ trương của Đảng là đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền.

Theo tôi ý kiến này xác đáng, nên mạnh dạn đẩy mạnh phân cấp về quản lý nguồn lực, theo đó chính quyền Đà Nẵng được phép trong phạm vi chỉ số ngân sách/ dân cư/ số lượng hồ sơ giải quyết hằng năm tự chủ trong việc phối kết hợp giữa nguồn lực công nghệ bao gồm việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, nhân lực, tối ưu hóa thủ tục hành chính đạt được cam kết chi phí và chất lượng dịch vụ công hàng đầu đất nước, không bị bó buộc vào hệ thống dân cư/ biên chế theo tư duy cũ.

Thực tế hiện nay chúng ta chưa ghi nhận quyền tự quản của chính quyền địa phương và quy định sơ sài về thẩm quyền lập quy; thẩm quyền về ngân sách của chính quyền địa phương.

Việc này dẫn đến các quyền, nguồn thu mà chính quyền địa phương có được là do chính quyền trung ương "phân bổ" thông qua các đạo luật, nghị định, thông tư... Ngoài ra nó cũng dẫn đến việc phân định thẩm quyền giữa trung ương và địa phương luôn nằm trong trạng thái nhập nhằng bất định.

Do vậy, ngoài việc để người dân trực tiếp bầu người đứng đầu chính quyền, cần phải xây dựng mỗi cấp chính quyền là một pháp nhân công quyền. Việc này nhằm tách bạch giữa quyền và nghĩa vụ giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương sẽ tính toán được nguồn lực tài chính và con người phù hợp để thực hiện hiệu quả các công việc thuộc trách nhiệm của địa phương.

Ngoài ra, kinh nghiệm của các nền hành chính tiên tiến cho thấy việc phân cấp nói trên còn có thể mang lại cho nền hành chính sự đơn giản hóa cho công dân trong khiếu kiện hành chính, tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh cần thiết giữa các địa phương và tạo cơ sở cho việc ủy thác hành chính giữa các cấp chính quyền.

TS NGUYỄN SĨ DŨNG (nguyên phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội):

Mô hình cần thảo luận

Việc lựa chọn mô hình dân bầu hay đề cử, bổ nhiệm còn phụ thuộc vào nhiều điều kiện, trong đó có mô hình thể chế.

Đề xuất của đại biểu Vũ Trọng Kim về thí điểm để người dân Đà Nẵng trực tiếp bầu chủ tịch UBND TP bằng lá phiếu của người dân là một cơ hội để các đại biểu trao đổi, thảo luận, tranh luận.

Mô hình để người dân bầu người đứng đầu chính quyền địa phương có thể tạo sự dân chủ hơn, nhưng mô hình đó có thực sự tốt hơn và có chọn được người tài thật sự vào bộ máy hay không lại chưa thể khẳng định chắc chắn được.

Thực tế, mô hình người dân bầu người đứng đầu chính quyền địa phương được nhiều quốc gia áp dụng. Tuy nhiên, mô hình này chỉ thực sự có ý nghĩa khi đáp ứng một số điều kiện, trong đó đầu tiên phải chọn được ứng cử viên chuẩn.

Mặt khác, phải có quy trình tuyển chọn, tranh cử (giữa các ứng viên) để cử tri nhận biết được ứng viên nào sáng giá hơn. Ngoài ra, việc này còn phụ thuộc vào trình độ của cử tri để nhận biết ứng viên thật sự có tài, bởi người giỏi làm chưa chắc giỏi nói và ngược lại.

Các nghiên cứu mô hình người dân trực tiếp bầu cử như trên có tỉ lệ chọn được người tài chưa phải cao lắm nên xem đây là một trong những mô hình cần thiết để thảo luận, lựa chọn.

Thực tế, còn có nhiều mô hình có thể chọn được người tài vào bộ máy. Trong đó có thể tham khảo mô hình chọn nhân sự của Trung Quốc là mô hình lựa chọn theo thành tích thực tế. Người nào làm giỏi nhất ở xã được lên huyện, người nào làm giỏi nhất ở huyện được lên tỉnh, người nào giỏi ở các tỉnh được đưa lên trung ương...

Chúng ta có thể tham khảo, xem xét mình nghiệm mô hình của Trung Quốc để người dân bầu người đứng đầu chính quyền từ cấp xã thế nào để rút kinh nghiệm.

Điều quan trọng phải tách bạch việc bầu cử có thể lựa chọn được cán bộ tài năng ở cấp độ chính trị, còn để tạo ra được nền hành chính chuyên nghiệp (phục vụ tốt cho doanh nghiệp, người dân) phải thông qua thi tuyển để lựa chọn người tài vào nền hành chính.

Tiếp theo đó, vận hành nền hành chính theo đúng chuẩn mực của các cơ quan hành chính, rõ trách nhiệm, rõ thành tích theo chỉ số hiệu quả (KPI). Mô hình này sẽ giúp đưa những người tài giỏi, có thành tựu lớn nhất lên.

Ngoài chế độ lương bổng, đãi ngộ còn hình thành nền công vụ có đạo đức, bộ máy hành chính chịu trách nhiệm trước thủ trưởng. Còn ông thủ trưởng (người đứng đầu chính quyền địa phương) đó chịu trách nhiệm trước dân.