Dường như nền giáo dục nước ta rơi vào một vòng xoáy thời gian, năm nào cũng gặp những câu chuyện đã bàn từ cách đây cả chục năm, chưa thoát ra được. Đến mùa khai giảng năm học mới sẽ nghe lại những đề tài như chương trình nặng, học sinh phải mua sách nhiều, phụ huynh phải đóng đủ loại tiền... Đến mùa thi sẽ rộn lên chuyện thi làm gì khi kết quả chỉ vài phần trăm thí sinh rớt...

Trong khi đó cuộc sống đang trải qua biết bao thay đổi. Chẳng hạn đại dịch COVID-19 đã đẩy nhanh xu hướng chúng ta sống trên không gian mạng nhiều hơn trước bội lần, từ giải trí, tiếp nhận thông tin đến làm việc, học hành, giao dịch. Có bao nhiêu phần trong sự thay đổi ấy dội vào nền giáo dục, giúp kéo chuyện dạy và học về gần với thực tế hơn?

Năm học này là năm đầu tiên thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới, bắt đầu với lớp 1. Ngoài việc tập huấn cho giáo viên, lẽ ra Bộ Giáo dục và Đào tạo phải có một kế hoạch truyền bá rộng rãi ra ngoài xã hội và đến các bậc phụ huynh những điểm mới của chương trình này. 

Suốt tuần qua rộ lên thông tin học sinh lớp 1 phải mua đến 23 sách giáo khoa và sách tham khảo, trong khi thực tế chương trình lớp 1 năm nay còn 7 môn, giảm 1 môn so với chương trình cũ. ,Giả sử bộ làm công tác truyền thông tốt, phụ huynh sẽ biết số sách bắt buộc phải mua ít hơn nhiều so với danh mục các trường chào bán, giúp phụ huynh biết mà mạnh dạn từ chối chuyện ép mua sách.

Trong khi đó, lẽ ra công sức của xã hội phải dồn vào chuyện chương trình năm nay có gì mới; chuyển từ truyền thụ kiến thức sang hình thành phẩm chất, năng lực cho người học thể hiện như thế nào; vì sao không còn chú trọng chuyện nhồi nhét kiến thức mà vẫn đến 8, 9 cuốn sách giáo khoa? 

Nếu phụ huynh không nắm được tinh thần của chương trình mới, vẫn "giúp" con nhồi nhét kiến thức theo kiểu học vẹt thì phụ huynh làm hại con em hơn là hỗ trợ, giúp đỡ. 

Bộ Giáo dục và Đào tạo có thấy được những chuyện này, đã làm gì để giải quyết hay các kỳ họp phụ huynh đầu năm vẫn chỉ là chuyện đóng tiền mua sắm cho lớp?

Quan trọng hơn là vai trò giáo viên. Môn tiếng Việt theo tinh thần của chương trình mới là dạy học sinh bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cho thành thạo chứ không phải đi theo con đường "phân tích văn học" nữa. Vậy các thầy cô đã được tập huấn để bỏ cách dạy theo bài văn mẫu chưa, đánh giá bài viết của học sinh theo tiêu chí sử dụng ngôn ngữ hay vẫn còn chấm ý, chấm cách nói cho đúng bài bản theo lối suy nghĩ cũ?

Chương trình mới có nhiều điểm tiến bộ, sao không lan truyền tinh thần tiến bộ ấy đến các lớp khác. Dù chưa có sách giáo khoa mới nhưng vẫn có thể áp dụng chuyện chuyển từ "kiến thức" sang "năng lực", từ "học được gì" sang "làm được gì sau khi học". 

Không lẽ bắt các em cứ chịu đựng những yếu kém của chương trình cũ thêm vài ba năm nữa, vì sớm nhất đến năm học 2024 - 2025 mới có sách giáo khoa mới cho học sinh lớp 12?

Đó là những vấn đề đáng ra, trong vai trò quản lý, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần đưa ra để bàn thảo nhiều hơn, giải quyết nhiều hơn, thay vì cứ vào mỗi đầu năm học cả xã hội bàn chuyện tiền nhiều hơn chuyện học, nhiều năm qua không dứt.

Sách vở, balô chỉ là cái vỏ

TTO - Học sinh cả nước bước vào ngày khai giảng năm học mới với nhiều háo hức, đặc biệt sau những tháng dịch bệnh khiến việc đến trường của học sinh trở nên "bấp bênh".