"Tiền đồn" điều trị bệnh lây nhiễm, bệnh mới nổi ở TP.HCM và khu vực phía Nam - Bệnh viện Bệnh nhiệt đới - vừa được xác nhận là bệnh viện lâu đời nhất Việt Nam với hơn 160 tuổi. Đây cũng là bệnh viện duy nhất cả nước có trại giam nằm trong lòng bệnh viện.

Trải qua những thăng trầm lịch sử, từ thời kỳ chống Pháp, chống Mỹ đến xây dựng đất nước, đến nay Bệnh viện Bệnh nhiệt đới (TP.HCM) - tiền thân là Bệnh viện Chợ Quán hay Nhà thương Chợ Quán - vẫn là "ngọn cờ đầu" trong công tác phòng, chống dịch bệnh truyền nhiễm, đúng với ấn tượng của người dân Sài Gòn - Gia Định - Chợ Lớn: "Vô đây bảo đảm hết bệnh".

Năm 1972, khu nhà chính 6 tầng của bệnh viện được xây dựng trên diện tích hơn 12.000 m2 với sự trợ giúp của Hàn Quốc. Ngày 2-3-1974, bệnh viện khánh thành với tên mới là Trung tâm Y khoa Hàn - Việt với quy mô 550 giường bệnh - Ảnh: Bệnh viện cung cấp

Trong khuôn viên Bệnh viện Bệnh nhiệt đới (TP.HCM) ngày nay còn lưu lại nhiều dấu tích lịch sử. Nổi bật nhất là khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán - nơi đồng chí Trần Phú, tổng bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam), hy sinh vào ngày 6-9-1931 sau thời gian bị giặc Pháp bắt, tra tấn dã man, lâm trọng bệnh và được đưa đến khu trại giam này điều trị. Trước khi hy sinh, đồng chí đã để lại lời nhắn nhủ đanh thép: "Hãy giữ vững ý chí chiến đấu".

Ngày 13-2-1861, Bệnh viện Chợ Quán (tọa lạc tại làng Chợ Quán, giữa Sài Gòn - Chợ Lớn thời ấy) mở cửa đón bệnh nhân - Ảnh: Bệnh viện cung cấp

Sáng 29-11, chúng tôi và một số người nhà bệnh nhân, bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới được vào tham quan khu di tích lịch sử này. Nhiều người không khỏi ngỡ ngàng khi ngay trong khuôn viên bệnh viện lại có trại giam. Từ bên ngoài đến bên trong trại giam hầu như vẫn giữ được kiến trúc cổ xưa. Các hình ảnh, tài liệu lịch sử liên quan đến trại giam này cũng được đặt trang trọng trong tủ kính để người xem hiểu rõ hơn.

Ông Lê Mạnh Hùng - phó giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới - cho hay sẽ tổ chức hội thảo khoa học lịch sử về khu trại giam này trong thời gian tới để mở cửa đón khách nhân dịp kỷ niệm 120 năm ngày sinh của Tổng Bí thư Trần Phú vào năm 2024 - Ảnh: DUYÊN PHAN

Trong thời gian chờ kết quả xét nghiệm, anh Phạm Văn Công (42 tuổi, ngụ tỉnh Bình Phước) đã có trải nghiệm "có một không hai" khi được vào thăm khu trại giam nằm ngay trong bệnh viện và thêm kiến thức lịch sử quý giá mà bấy lâu nay bản thân chưa biết.

"Khi vào khu trại giam nam, tôi mới biết có nhiều nhà cách mạng yêu nước như Nguyễn Văn Trỗi, Hà Huy Tập, Trần Phú… từng bị giam ở đây. Đây là thông tin mà hôm nay tôi mới biết. Trong lòng bệnh viện mà có trại giam thì thật sự đặc biệt, cần giữ gìn để con cháu mai sau hiểu hơn về các giai đoạn lịch sử của đất nước và những hy sinh của thế hệ cha anh", anh Công chia sẻ.

Khu trại giam đặc biệt này đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia và được nhắc đến nhiều lần trong buổi lễ kỷ niệm 160 năm thành lập Bệnh viện Bệnh nhiệt đới (1861 - 2021) vào ngày 24-11 vừa qua. Theo Phó chủ tịch UBND TP.HCM Dương Anh Đức, đây là di tích mang tính lịch sử và rất quan trọng với TP.HCM và cả nước.

Phòng giam đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên Đảng cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam). Ông đã hy sinh vào ngày 6-9-1931 sau thời gian bị giặc Pháp bắt, tra tấn dã man, lâm trọng bệnh và được đưa đến khu trại giam này điều trị - Ảnh: XUÂN MAI

"Mong rằng khu di tích này sẽ là niềm tự hào của người dân TP.HCM nói chung, đặc biệt là tập thể cán bộ, viên chức người lao động, thầy thuốc qua các thời kỳ. Chúng ta hãy duy trì, tiếp tục niềm tự hào này để xây dựng, phát triển và giữ vững là ngọn cờ đầu, là bệnh viện tuyến cuối trong lĩnh vực nhiễm trùng, truyền nhiễm ở TP.HCM và khu vực phía Nam", ông Dương Anh Đức nhắn nhủ.

Ông Lê Mạnh Hùng - phó giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới - cho hay lãnh đạo Thành ủy và UBND TP.HCM đã giao Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM phối hợp với Sở Y tế, bệnh viện và UBND quận 5 tổ chức hội thảo khoa học lịch sử về khu trại giam này trong thời gian tới. Đồng thời tiếp tục tìm kiếm những hiện vật, tài liệu liên quan đến lịch sử hình thành của trại giam để bổ sung phục vụ trưng bày, trước khi mở cửa đón khách nhân dịp kỷ niệm 120 năm ngày sinh của Tổng bí thư Trần Phú.

Thân nhân và người bệnh điều trị ngoại trú tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới đến tham quan Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán. Hầu hết mọi người đều ngỡ ngàng khi ngay trong khuôn viên bệnh viện lại có trại giam - Ảnh: DUYÊN PHAN

30 năm công tác tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM, trong đó có 10 năm là giám đốc bệnh viện (từ tháng 4-2011 đến tháng 8-2021), ông Nguyễn Văn Vĩnh Châu - phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM - nhớ lại: "Trước đây khi có dịp đi công tác khu vực Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ và cả Tây Nguyên, bà con hay hỏi tôi làm ở đâu, tôi trả lời là làm ở Bệnh viện Chợ Quán hoặc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới thì tất cả đều biết, họ nói: Bệnh viện này hay lắm, có tiêu chảy hay sốt đến đây thì đảm bảo hết bệnh".

Anh Bùi Văn Bòn Em (28 tuổi, ngụ tỉnh Bình Dương) cho biết nhiều năm qua, anh chỉ tin tưởng Bệnh viện Bệnh nhiệt đới vì bác sĩ ở đây trị hết bệnh cho anh và người nhà. Lần gần nhất anh đưa con đến bệnh viện này vì nghi nhiễm sán. "Các bác sĩ khám, cho con xét nghiệm và thông báo kết quả trong buổi sáng. Ở đây chật chội nhưng bác sĩ giỏi và tận tình", anh nói.

Người dân chờ khám bệnh tại khu khám bệnh theo yêu cầu chuyên khám gan và ký sinh trùng Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trong không gian chật chội. Phó Chủ tịch UBND TP.HCM cho biết đang khẩn trương triển khai dự án xây dựng mới bệnh viện - Ảnh: DUYÊN PHAN

Theo ghi nhận, bằng chuyên môn cao và những nỗ lực không mệt mỏi, đội ngũ y bác sĩ của bệnh viện đã giúp giảm tỉ lệ tử vong và rút ngắn thời gian điều trị một số bệnh truyền nhiễm như: bệnh sốt rét đã giảm tỉ lệ tử vong từ 35% xuống còn 15% và thời gian điều trị rút ngắn từ 14 ngày xuống còn 5 ngày, bệnh uốn ván giảm tỉ lệ tử vong từ 20 - 25% xuống còn 7%...

Năm 2020, khi dịch COVID-19 xuất hiện tại Việt Nam, dù lo lắng về căn bệnh mới có tốc độ lây lan nhanh và đã cướp đi sinh mạng rất nhiều bệnh nhân ở nhiều nước, các y bác sĩ của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới khăn gói lên đường đi hỗ trợ thành lập, quản lý Bệnh viện dã chiến Củ Chi - bệnh viện dã chiến đầu tiên của cả nước - và tiếp đó là Bệnh viện điều trị COVID-19 Cần Giờ. Bệnh viện Bệnh nhiệt đới cũng là nơi đầu tiên điều trị cho bệnh nhân 91 - phi công người Anh, trước khi anh này được chuyển sang Bệnh viện Chợ Rẫy tiếp tục điều trị.

Năm 2020, khi dịch COVID-19 xuất hiện tại Việt Nam, nhiều y bác sĩ của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới khăn gói lên đường đi hỗ trợ thành lập, quản lý Bệnh viện dã chiến Củ Chi - bệnh viện dã chiến đầu tiên của cả nước - Ảnh: DUYÊN PHAN

Lúc bấy giờ, vắc xin phòng COVID-19 còn khan hiếm, các y bác sĩ trực tiếp điều trị bệnh nhân COVID-19 nhưng chưa có "tấm giáp" bảo vệ ngoài những bộ đồ bảo hộ nóng bức nên họ phải tuân thủ nghiêm ngặt công tác kiểm soát nhiễm khuẩn. Xa gia đình, để lại con cái, cha mẹ già phía sau hàng tháng trời, họ "cắm trại" tại bệnh viện dã chiến để cứu người bệnh.

Năm 2021, dịch COVID-19 bùng phát mạnh tại TP.HCM và các tỉnh thành phía Nam. Bệnh viện Bệnh nhiệt đới phải chuyển đổi công năng thành bệnh viện chuyên điều trị COVID-19 nặng, nguy kịch tầng 3. Áp lực mỗi ngày một nặng, nhưng với quyết tâm cao đẩy lùi dịch bệnh, toàn bộ y bác sĩ chấp nhận rủi ro về phía mình, căng sức chạy đua với thời gian để mỗi ngày có thêm nhiều bệnh nhân COVID-19 nặng được cứu.

Chiều 13-6-2021, sau khi phát hiện 53 trường hợp dương tính COVID-19 tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới (TP.HCM), Bộ tư lệnh thành phố và Bộ tư lệnh Quân khu 7 đã điều xe chuyên dụng đến phun khử khuẩn toàn bộ bệnh viện - Ảnh: THÀNH HUY

Ngày 11-6-2021, bệnh viện bất ngờ bị phong tỏa sau khi có nhân viên mắc COVID-19 từ nguồn lây bên ngoài. Toàn bộ người của bệnh viện, từ lãnh đạo đến nhân viên, phải cách ly tại bệnh viện, không được về nhà. Lúc đó phóng viên Tuổi Trẻ tình cờ chụp được hình ảnh nguyên giám đốc Nguyễn Văn Vĩnh Châu mặc áo blouse, kéo vali lặng lẽ đi vào bệnh viện cùng đồng nghiệp chống dịch. Tấm ảnh đã gây xúc động mạnh trong cộng đồng, rất nhiều bệnh nhân, người nhà và người dân cả nước đã thông qua Tuổi Trẻ gửi đến y bác sĩ của bệnh viện những tình cảm chân thành:

"Cầu mong mọi việc sẽ ổn, các y bác sĩ an toàn, khỏe mạnh. Cảm ơn tất cả đội ngũ y tế Bệnh viện Bệnh nhiệt đới và y bác sĩ cả nước" (bạn đọc Lê Tân); "Chúc các bác sĩ, nhân viên tuyến đầu sức khỏe và bình an! Trân trọng biết ơn!" (bạn đọc Lai); "Bệnh viện Bệnh nhiệt đới là nơi cứu sống tôi năm 6 tuổi và điều trị con gái tôi lúc 3 tuổi vì bệnh tay chân miệng. Tôi vô cùng biết ơn các y bác sĩ. Chúc các y và bác sĩ thật nhiều sức khỏe, vững tâm và sớm dập tan dịch bệnh" (bạn đọc Diễm My); "Mình từng là bệnh nhân nặng tại bệnh viện này. Các y bác sĩ giỏi và tận tâm. Mình mong các bác sĩ bình an và sức khỏe vượt qua" (bạn đọc Hoàng Yến)…

Hình ảnh nguyên giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Nguyễn Văn Vĩnh Châu mặc áo blouse, kéo vali đi vào bệnh viện cùng đồng nghiệp chống dịch sau khi bệnh viện bất ngờ bị phong tỏa hồi tháng 6-2021 - Ảnh: DUYÊN PHAN

Khi tình hình dịch tại bệnh viện được kiểm soát, bệnh viện tiếp tục hỗ trợ nhân sự quản lý, chuyên môn cho các bệnh viện: Bệnh viện dã chiến Củ Chi, Bệnh viện điều trị COVID-19 Cần Giờ, Bệnh viện dã chiến thu dung và điều trị COVID-19 số 1, 2, 3, 13, 14 và 16 (các bệnh viện này hiện đã được giải thể khi dịch COVID-19 dần được kiểm soát).

Đến khi bệnh đậu mùa khỉ (monkeypox - hiện đã được WHO đổi tên thành mpox) xuất hiện lần đầu tiên tại Việt Nam vào tháng 9-2022, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM đã phối hợp Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP tiếp nhận, cách ly, điều trị bệnh nhân ngay từ khi nhập cảnh, cắt đứt khả năng lây nhiễm ra cộng đồng…

Nhân viên y tế Bệnh viện Bệnh nhiệt đới giám sát ca bệnh đậu mùa khỉ đầu tiên đang điều trị tại bệnh viện vào ngày 6-10-2022 - Ảnh: XUÂN MAI

Ông Nguyễn Thành Dũng - giám đốc bệnh viện - cho biết trong thời gian tới, dịch bệnh nhiễm trùng mới nổi vẫn là mối đe dọa lên hệ thống y tế toàn cầu và hệ thống y tế Việt Nam nói riêng. Trong bối cảnh dịch còn như hiện nay, định hướng phát triển chuyên khoa sâu và các bệnh nhiễm trùng vẫn là ưu tiên của bệnh viện.

Với mô hình kết hợp viện - trường, ông Nguyễn Thành Dũng cho biết bệnh viện là cơ sở thực hành của các trường cao đẳng, đại học trong nước như bộ môn nhiễm của Trường đại học Y dược TP.HCM, bộ môn nhiễm của Trường đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, bộ môn nhiễm, bộ môn vi sinh, ký sinh của Khoa Y Đại học Quốc gia TP.HCM cũng như sinh viên, bác sĩ của các đại học đến từ các nước Nhật, Anh, Pháp, Mỹ.

Bệnh viện cũng là nơi huấn luyện chuyên ngành bệnh truyền nhiễm quy mô nhất khu vực phía Nam và đã có nhiều đóng góp to lớn trong công tác đào tạo huấn luyện cho ngành truyền nhiễm của Việt Nam.

Ngoài ra, bệnh viện còn tham gia nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế về các bệnh nhiễm trùng với phương châm: chủ động, tích cực, đa dạng, đa phương trong hợp tác quốc tế; là đối tác uy tín đáng tin cậy trong hợp tác nghiên cứu khoa học về bệnh nhiễm trùng tại Việt Nam của nhiều tổ chức y học hàng đầu trên thế giới như Tổ chức Y tế thế giới, Trung tâm Kiểm soát phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ, Đại học Oxford Anh quốc, Đại học Harvard Mỹ, Viện Pasteur Paris, Trung tâm Y khoa quốc tế Nhật Bản.

Chỉ từ năm 2010 đến năm 2020, các chuyên gia của bệnh viện cùng với các chuyên gia nước ngoài đã công bố 1.376 bài báo nghiên cứu y học về nhiễm trùng, bệnh nhiệt đới trên các tạp chí y khoa nổi tiếng hàng đầu thế giới. Kết quả nghiên cứu cũng đã được báo cáo tại hội nghị, hội thảo trong và ngoài nước, được dùng để làm chứng cứ xây dựng nhiều khuyến cáo, hướng dẫn về chẩn đoán điều trị ở cấp quốc gia và quốc tế như hướng dẫn về sốt rét, sốt xuất huyết, uốn ván, cúm H5N1 và mới đây nhất là dịch COVID-19…

Tại lễ kỷ niệm 160 năm thành lập bệnh viện, ông Dương Anh Đức, phó chủ tịch UBND TP.HCM, nhìn nhận vì là bệnh viện lâu đời nhất Việt Nam nên cơ sở hạ tầng tại khoa khám bệnh của bệnh viện hiện đã xuống cấp, gây khó khăn cho người dân đến khám, chữa bệnh. Thành phố đang khẩn trương triển khai dự án cải tạo bệnh viện để có một cơ sở khang trang, hiện đại, điều trị tốt nhất cho người bệnh.

Ban giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới (TP.HCM) vinh dự được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục là bệnh viện lâu đời nhất tại Việt Nam, với 160 năm hình thành và phát triển vào ngày 24-11-2022 vừa qua - Ảnh: XUÂN MAI