Đồ gỗ giảm phụ thuộc vào Trung QuốcTranh thủ FTA thế hệ mới để giảm lệ thuộc kinh tế Trung QuốcNâng cấp hàng xuất khẩu để giảm lệ thuộc Trung Quốc

Phóng to

Nhiều doanh nghiệp và chủ vựa đã chủ động mở rộng thị trường sang các nước ASEAN và Ấn Độ. Trong ảnh: người dân xã Thành Đông, huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long thu hoạch khoai lang - Ảnh: Thúy Hằng

Thay vì chỉ tập trung vào một thị trường Trung Quốc, thời gian gần đây, nhiều hiệp hội, doanh nghiệp, thương lái... ở nhiều lĩnh vực đang tăng tốc chủ động lên những kế hoạch khá bài bản để mở rộng sang những thị trường khác.

Không chỉ với hàng xuất khẩu, nhiều nhóm hàng nhập khẩu nguyên liệu cũng tính toán để giảm phụ thuộc từ thị trường này.

Vú sữa Vĩnh Kim, thanh long Chợ Gạo, khoai lang Bình Tân... ở đồng bằng sông Cửu Long trước đây đầu ra chủ yếu dựa vào thị trường Trung Quốc, thế nhưng vừa qua nhiều doanh nghiệp khu vực này đã chủ động sang các nước Campuchia, Ấn Độ... thậm chí cả EU để chào hàng.

Tại chợ trái cây Vĩnh Kim - chợ đầu mối lớn nhất ĐBSCL (xã Vĩnh Kim, huyện Châu Thành, Tiền Giang) cùng các vùng nguyên liệu sầu riêng (Cai Lậy), thanh long (Chợ Gạo)... vào những ngày cuối tháng 5 đầu tháng 6 vừa qua, giá nhiều loại trái cây (loại I) giảm sâu như: mít Thái giảm từ 17.000 đồng/kg xuống còn 7.000 đồng/kg, xapôchê từ 15.000-17.000 đồng/kg giảm còn 7.000-9.000 đồng/kg, sầu riêng Monthong từ 37.000-40.000 đồng/kg giảm còn 18.000-20.000 đồng/kg, thanh long từ 17.000-20.000 đồng/kg chỉ còn 8.000-10.000 đồng/kg...

Phóng to

Thu hoạch mít Thái tại xã Cẩm Sơn, huyện Cai Lậy, Tiền Giang - Ảnh: Th.Tú

Phụ thuộc vào một thị trường

Một trong những nguyên nhân chính khiến giá trái cây cũng như các mặt hàng nông sản giảm giá sâu, theo các chủ vựa và các doanh nghiệp xuất khẩu hàng nông sản, là do thị trường Trung Quốc chậm “ăn hàng” sau sự kiện Trung Quốc đặt trái phép giàn khoan 981 ở vùng biển Hoàng Sa của Việt Nam.

Riêng đối với mặt hàng khoai lang đang vào vụ thu hoạch rộ nên giá cả cũng giảm sâu. Giá khoai lang trên địa bàn huyện Bình Tân (Vĩnh Long) hiện chỉ còn 4.000-4.800 đồng/kg, giảm 1.000-2.000 đồng/kg so với hơn tháng trước. Ông Lê Văn Xình (nông dân xã Tân Thành) cho biết những vụ khoai gần đây năng suất rất thấp, trong khi đó chất lượng cũng không cao nên lượng khoai bị thương lái loại ra, không mua chiếm gần phân nửa. Như gia đình ông Xình trồng 1.000m² khoai, thu hoạch được 50-60 tạ thì có đến 20 tạ khoai không đạt chất lượng, bị thương lái “dạt”. Giá khoai dạt chỉ bằng gần nửa giá khoai lang thường.

Ông Ngô Văn Tua, chủ nhiệm Hợp tác xã nông nghiệp và dịch vụ Thành Đông, cho rằng giá khoai lang giảm một phần do phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Giá khoai nằm ở mức thấp đã hơn tháng nay nên nhiều nông dân không thu hoạch mà neo lại chờ giá.

Một số nông sản khác đã qua sơ chế, chế biến cũng phụ thuộc rất lớn vào thị trường này như hạt điều, cao su, khoai mì, lúa gạo khi tỉ trọng xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc chiếm đến 20-90% tổng lượng xuất khẩu. Đáng chú ý là trong vài năm trở lại đây, trong khi một số mặt hàng có dịch chuyển theo hướng tích cực giảm dần phụ thuộc Trung Quốc thì mặt hàng gạo lại phụ thuộc ngày càng lớn vào thị trường này. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), trong hai năm trở lại đây Trung Quốc ngày càng trở thành thị trường nhập khẩu gạo quan trọng của Việt Nam. Hiện Trung Quốc đã là nhà nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam khi chiếm trên 60% tổng lượng gạo xuất khẩu của cả nước.

Không chỉ phụ thuộc vào hàng hóa xuất khẩu, nhiều vật tư nông sản quan trọng cho sản xuất nông nghiệp của Việt Nam cũng phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc như hàng rau quả, phân bón, thuốc trừ sâu... khi chiếm đến 30-50% tổng lượng nhập khẩu.

Tìm thị trường thay thế

Để công việc kinh doanh không bị đình trệ, nhiều chủ vựa và doanh nghiệp kinh doanh hàng nông sản ở miền Tây Nam bộ đang chủ động mở rộng thị trường mới như Campuchia, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Ấn Độ... để xuất hàng. Campuchia đang được các chủ vựa chọn lựa đầu tiên do thị trường này chấp nhận hàng hóa với phẩm cấp thấp, quãng đường vận chuyển cũng không xa. Anh Nguyễn Thanh Hiệp, chủ vựa trái cây Hiệp Phát (xã Tam Bình, huyện Cai Lậy, Tiền Giang), cho biết hơn một tháng qua anh đã chủ động chuyển mạnh việc xuất hàng sang Campuchia để duy trì việc kinh doanh cũng như giữ mối với nhà vườn. “Thị trường này tuy tiêu thụ số lượng hàng không nhiều nhưng khá gần với địa bàn nên chi phí chuyên chở không cao. Do đó chỉ cần mình mua sầu riêng Monthong của nông dân từ 18.000-20.000 đồng/kg, sang bên đó bán 22.000-24.000 đồng là có lời và có thể giữ mối với bà con nông dân, không để việc kinh doanh bị gián đoạn” - anh Hiệp nói.

Tương tự, ông Trần Hữu Danh - giám đốc Công ty TNHH Long Việt (xã Đăng Hưng Phước, huyện Chợ Gạo, Tiền Giang) - cho biết trước đây 90% thanh long của công ty là xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Nhưng hiện nay do tình hình căng thẳng với Trung Quốc nên việc xuất khẩu thanh long sang thị trường này đang bị gián đoạn, bạn hàng không chịu “ăn hàng”. Trong thời gian chờ đợi nối lại thị trường này, doanh nghiệp của ông Danh đã chủ động tìm kiếm và mở rộng thị trường sang các nước Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Ấn Độ.

Ông Danh cho rằng thị trường các nước Asean tuy nhu cầu tiêu thụ hàng nông sản không nhiều như Trung Quốc nhưng nhìn chung thanh long của Việt Nam rất được người dân các nước này ưa chuộng. Mới đây, doanh nghiệp của ông Danh đã tiếp cận được thị trường Ấn Độ và xuất được hàng thanh long vào thị trường này.

“Ấn Độ là thị trường lớn, dễ tính. Dự kiến 3-5 năm nữa thị trường này sẽ được mở rộng, khi đó việc phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc sẽ ít hơn và đây cũng là mục tiêu mang tính định hướng của doanh nghiệp chúng tôi trong thời gian tới” - ông Danh hi vọng.

Tỉ trọng xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc của một số mặt hàng nông sản trong bốn tháng đầu năm 2014 - Nguồn: Tổng cục Hải quan - Đồ họa: N.Khanh

Hướng đến các thị trường khó tính

Theo GS Nguyễn Quốc Vọng - chuyên gia nông nghiệp, nhu cầu nông sản sạch và cao cấp của thế giới là vô cùng lớn và đang tăng lên theo thời gian. Trong khi ở Việt Nam tình trạng canh tác vẫn còn lạc hậu và không theo các tiêu chuẩn quốc tế nên rất khó tiếp cận các thị trường khó tính. Để thâm nhập các thị trường cao cấp, Việt Nam phải thay đổi thói quen sản xuất theo hướng nông nghiệp công nghệ cao và đạt chuẩn quốc tế.

Thực tế đã chứng minh với doanh nghiệp đạt được các tiêu chuẩn quốc tế, việc xuất khẩu nông sản vào các thị trường khó tính rất thuận lợi, thậm chí không đủ hàng để bán. Ông Đồng Đăng Huân, đại diện Công ty TNHH Thịnh Cát (TP.HCM), cho biết hiện đơn vị này không đủ các mặt hàng rau thơm để xuất khẩu vào thị trường châu Âu.

Theo Cục Bảo vệ thực vật, sau một tháng được Chính phủ New Zealand mở cửa, lô thanh long đầu tiên của Việt Nam đã được một đơn vị trong nước xuất khẩu thử nghiệm vào thị trường này. Như vậy, New Zealand là thị trường khó tính mới nhất mà trái thanh long tươi của Việt Nam thâm nhập được sau Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Chile, bên cạnh Canada và EU. Ngoài thanh long, một số loại trái cây khác của Việt Nam như xoài, nhãn, vải, chôm chôm, vú sữa... cũng có nhiều tiềm năng xuất khẩu vào các thị trường khó tính khi các thủ tục về kiểm dịch được thông qua. Đây chính là những thị trường mà doanh nghiệp trong nước cần lưu ý tận dụng trong thời gian tới. “Nhiệm vụ của cơ quan nhà nước là mở cửa thị trường đã xong, giờ là lúc các doanh nghiệp xuất khẩu chủ động tìm kiếm đối tác và xúc tiến quảng bá đưa sản phẩm vào các thị trường này” - TS Nguyễn Hữu Đạt, giám đốc Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu 2 (Bộ NN&PTNT), nói.